Μερικές πρόχειρες σκέψεις πάνω στην ανάλυση πολιτικοοικονομικών συστημάτων με όρους της θερμοδυναμικής και την αναγκαστική συμπόρευση του αναρχικού κομμουνισμού με τη πράσινη (οικολογική) αναρχία.
Εντροπία είναι η ποσότητα ελευθερίας, η ποσότητα πληροφορίας, και η ποσότητα χάους που υπάρχει σε ένα σύστημα.
Ο δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής λέει πως η εντροπία ενός συστήματος έχει την τάση να αυξάνεται. Ο μόνος τρόπος για να μειωθεί η εντροπία ενός συστήματος είναι να αυξηθεί η εντροπία έξω από το σύστημα αυτό.
Ένα ζωντανό πλάσμα είναι ένα αντικείμενο με εντροπία χαμηλότερη από το περιβάλλον του. Το πώς εμφανίστηκε δεν το ξέρουμε, αλλά ξέρουμε πώς διατηρείται: τρώγοντας φαγητό. Αυτό σημαίνει πως το ζωντανό ον για να μείνει ζωντανό πρέπει να κρατήσει μικρή την εντροπία μέσα του, και το πετυχαίνει αυτό αυξάνοντας την εντροπία στο περιβάλλον του. Αν αποτύχει να κρατήσει την εντροπία του χαμηλή, ο ζωντανός οργανισμός πεθαίνει. Στο θάνατο και μετά την αποσύνθεση το ζωντανό πλάσμα έχει την ίδια εντροπία με το περιβάλλον του.
Στην πράξη, ένα ζώο μένει ζωντανό και αναπτύσσεται καταστρέφοντας άλλα ζώα ή φυτά. Υπάρχει λοιπόν μια πυραμίδα όπου τα πιο ανεπτυγμένα ζώα τρώνε τα λιγότερο ανεπτυγμένα.
Στον καπιταλισμό και την οικονομία της αγοράς, ένας άνθρωπος για να μείνει ζωντανός πρέπει να πουλήσει κάτι, πράγμα που σημαίνει πως κάποιος πρέπει να το αγοράσει, δηλαδή στον καπιταλισμό για να ζήσεις πρέπει να εκμεταλλευτείς κάποιον. Αυτός που πουλάει μειώνει την εντροπία του και αναπτύσσεται, κι αυτός που αγοράζει σηκώνει το βάρος της εντροπίας του πωλητή. Όσο πιο πολύ αναπτύσσονται οικονομικά οι πωλητές, τόσο περισσότεροι και τόσο πιο εξαθλιωμένοι πρέπει να είναι οι αγοραστές.
Έτσι και στον καπιταλισμό έχουμε μια πυραμίδα όπου οι πιο οικονομικά ανεπτυγμένοι άνθρωποι τρώνε τους λιγότερο οικονομικά ανεπτυγμένους. Ουσιαστικά οι πλούσιοι για να μείνουν πλούσιοι και να πλουτίσουν περισσότερο καταστρέφουν τους φτωχούς. Αυτό φτάνει και στη φυσική εξόντωση και θάνατο των φτωχών.
Ο θερμοδυναμικός μηχανισμός που κινεί τα ζωντανά πλάσματα και τους καπιταλιστές είναι λοιπόν ο ίδιος: η επιθυμία για μείωση της εντροπίας, κι αυτό γίνεται με την αύξηση της εντροπίας σε άλλα εξωτερικά συστήματα.
Όπως και με τα ζώα, έτσι και στο καπιταλισμό ο κάθε άνθρωπος αποτελεί ένα θερμοδυναμικό σύστημα το οποίο ενδιαφέρεται μόνο για την δικιά του εντροπία. Αυτό είναι ο ατομικισμός ή εγωισμός. Όταν το οικονομικό σύστημα βασίζεται στον ατομικισμό, κάθε άνθρωπος ανταγωνίζεται με κάθε άλλον και όλοι είναι εχθροί με τους πάντες. Όταν οι άνθρωποι κάνουν ομάδες, ο βασικός μηχανισμός μένει ίδιος, απλά οι ομάδες ανταγωνίζονται με άλλες ομάδες, και συχνά υπάρχει και ανταγωνισμός εσωτερικά στην ομάδα.
Τι θα γινόταν με την εντροπία αν άλλαζε το οικονομικό σύστημα;
Αν έπεφτε ο καπιταλισμός και ερχόταν ο αναρχικός κομμουνισμός (η αναρχία αναφέρεται σε πολιτικό σύστημα ενώ ο κομμουνισμός σε οικονομικό, τα βάζω όμως μαζί για ιδεολογικούς λόγους γιατί είμαι αναρχική και θεωρώ πως κομμουνισμός μπορεί να υπάρξει μόνο μαζί με την αναρχία), όλοι οι άνθρωποι θα λειτουργούσαν οικονομικά σαν μια ενιαία ομάδα. Βέβαια θα αποτελούταν από κοινότητες, αλλά και οι κοινότητες μεταξύ τους θα μοιραζόντουσαν το πλούτο, οπότε οικονομικά όλες οι κοινότητες θα ήταν μια ομάδα. Οπότε από οικονομική άποψη σταματάμε να σκεφτόμαστε με μεμονωμένους ανθρώπους και αναφερόμαστε μόνο στην ανθρωπότητα, αφού ο ατομικισμός θα είχε καταργηθεί.
Ο δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής μας λέει πως για να κρατηθεί η ανθρωπότητα ζωντανή θα έπρεπε να μειώνει την εντροπία της, δηλαδή να αυξάνει την εντροπία εκτός της ανθρωπότητας: στο περιβάλλον (τα ζώα, τα φυτά, τη γη, το διάστημα). Ο βαθμός αύξησης της εντροπίας στο περιβάλλον είναι ανάλογος με την οικονομική ανάπτυξη της ανθρωπότητας.
Και το καπιταλιστικό σύστημα για να μείνει εν λειτουργία πρέπει να αυξάνει την εντροπία του περιβάλλοντος, κάτι που το βλέπουμε με τρομακτικά αποτελέσματα. Ωστόσο, μέρος της μείωσης της εντροπίας της αστικής τάξης προέρχεται όχι από αύξηση της εντροπίας στο περιβάλλον αλλά από αύξηση της εντροπίας στη προλεταριακή τάξη.
Αν η αστική τάξη καταργούνταν και εφαρμοζόταν ο αναρχικός κομμουνισμός, τότε όλη η μείωση της εντροπίας στην ανθρωπότητα θα έπρεπε να προέρχεται από το περιβάλλον. Οπότε αν η ανθρωπότητα ήθελε να διατηρήσει το σημερινό τεχνολογικό επίπεδο και τη σημερινή ανάπτυξη της οικονομίας, αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα αυξημένο βάρος στο περιβάλλον καθώς με τον αναρχικό κομμουνισμό θα έπαυαν οι εσωτερικές διαμάχες που υπάρχουν στο καπιταλισμό (και προκαλούν μέρος της αύξησης της εντροπίας να κατευθύνονται προς ανθρώπους και όχι προς το περιβάλλον).
Ένα οικονομικό σύστημα μπορεί να είναι είτε αναπτυξιακό είτε δίχως ανάπτυξη: στο αναπτυξιακό οικονομικό σύστημα γίνεται μεγάλη μείωση της εντροπίας με αντίστοιχη μεγάλη αύξηση της εντροπίας εκτός του συστήματος (ή και στη προλεταριακή τάξη, στο καπιταλισμό), ενώ σε ένα οικονομικό σύστημα δίχως οικονομική ανάπτυξη σκοπός είναι η διατήρηση της εντροπίας του σε σταθερά επίπεδα ή η πολύ μικρή μείωσή της ίσα-ίσα για να υποστηριχτεί ένα βασικό επίπεδο διαβίωσης με αποτέλεσμα η αύξηση της εντροπίας στο περιβάλλον να είναι κι αυτή μικρή.
Ο καπιταλισμός σήμερα είναι αναπτυξιακός, μάλιστα θεωρητικά πιστεύω οτι δεν μπορεί να υπάρξει καπιταλισμός δίχως ανάπτυξη. Αυτό σημαίνει πως κάποια στιγμή ο καπιταλισμός θα πρέπει από μόνος του να πέσει καθώς μετά από κάποιο όριο ανάπτυξης της οικονομίας το περιβάλλον δεν θα μπορεί πλέον να συνεχίσει να υποστηρίζει τη μείωση της εντροπίας της αστικής τάξης του καπιταλισμού (το αν αυτή η πτώση του καπιταλισμού θα έρθει με οικολογική καταστροφή ή με μια παγκόσμια επανάσταση είναι στο χέρι μας).
Το αν ο αναρχικός κομμουνισμός όμως θα είναι αναπτυξιακός ή όχι, εξαρτάται από τις αποφάσεις των ανθρώπων. Αυτό που θέτω εδώ είναι πως αν ο αναρχικός κομμουνισμός είναι αναπτυξιακός, τότε αναγκαστικά λόγω του δεύτερου νόμου της θερμοδυναμικής θα πρέπει να προκαλεί μεγαλύτερη αύξηση της εντροπίας στο περιβάλλον σε σχέση με τον καπιταλισμό (για τον λόγο που προαναφέρθηκε). Πρακτικά αυτό σημαίνει μεγαλύτερο οικολογικό βάρος. Ανάλογα με την τεχνολογική ανάπτυξη, υπάρχει δυνατότητα αυτή η αύξηση της εντροπίας να κατευθύνεται προς το μακρινό διάστημα και όχι προς τα ζώα, τα φυτά, και τη γη (πχ αντί για ορυχεία στα βουνά με ό,τι αυτό συνεπάγεται οικολογικά, θα μπορούσαμε να λιώνουμε αστεροειδείς). Δηλαδή όταν λέω περιβάλλον δεν είναι ανάγκη αυτό να περιορίζεται στη γη. Ωστόσο μέχρι το επίπεδο της τεχνολογίας να επιτρέψει να ενσωματώσουμε τη γη μας σε αυτό που αναγνωρίζουμε ως "δικό μας" θερμοδυναμικό σύστημα (σε μια εξτρεμιστική αλλά ολοφάνερα επιθυμητή εκδοχή της έννοιας της συμβίωσης), είναι λογικό να αναμένουμε περισσότερη εκμετάλλευση της γης με έναν αναπτυξιακό αναρχικό κομμουνισμό με δεδομένο το σημερινό τεχνολογικό επίπεδο.
Καταλαβαίνουμε έτσι πως η "πράσινη" αναρχία δεν μπορεί να διαχωριστεί από την πολιτική και οικονομική επανάσταση: ο αναρχικός κομμουνισμός ή θα είναι και οικολογικός ή δεν θα υπάρξει καθόλου. Αν δεν είναι οικολογικός, η αύξηση της εντροπίας στο περιβάλλον θα προκαλέσει τη κατάρρευσή του όπως και στο καπιταλισμό (ο καπιταλισμός πιστεύω πως δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι οικολογικός).
Βλέπω δυο πιθανότητες για να συμβεί αυτό:
1. αν το τεχνολογικό επίπεδο το επιτρέπει, η αύξηση της εντροπίας θα κατευθυνθεί στο διάστημα και όχι στο πλανήτη μας
2. ο αναρχικός κομμουνισμός θα πρέπει να μην είναι αναπτυξιακός
Η πρώτη περίπτωση θα επέτρεπε οικονομική ανάπτυξη αλλά για να υπάρξει τεχνολογική ανάπτυξη θα πρέπει πρώτα να υπάρχει οικονομική ανάπτυξη (για να φτιαχτούν τα εργαλεία κλπ). Για να υπάρξει τόσο μεγάλη οικονομική ανάπτυξη όμως, θα πρέπει να επιβαρυνθεί πάρα πολύ η γη, περισσότερο από σήμερα. Λαμβάνοντας υπ'όψιν τη σημερινή άσχημη κατάσταση, φαίνεται πως πολύ απλά δεν έχουμε τη δυνατότητα να αναπτύξουμε την απαραίτητη διαστημική τεχνολογία με αρκετά "καθαρό" και γρήγορο τρόπο. Με απλά λόγια, η γη θα καταστραφεί πριν προλάβουμε να μάθουμε να καλύπτουμε τις ανάγκες μας από το διάστημα. Επίσης, η αύξηση της εντροπίας στο διάστημα έχει κι αυτή ένα όριο πριν αρχίσει να επηρεάζει την γη (πχ αν ξεφουσκώναμε τον Δία για να φτιάξουμε μια σφαίρα Ντίσον γύρω από τον Ήλιο για να μαζεύουμε όλη την ηλιακή ενέργεια, όχι μόνο θα διαταρασσόταν η βαρυτική ισορροπία του ηλιακού συστήματος αλλά η γη θα έχανε και το ηλιακό φως). Άρα η πρώτη περίπτωση απορρίπτεται.
Μένει έτσι μόνο η δεύτερη περίπτωση που μεταφράζεται σε μια θεωρητική απαίτηση: ο αναρχικός κομμουνισμός για να υπάρξει θα πρέπει απαραίτητα να μην είναι αναπτυξιακός.
Μια οικονομία που δεν είναι αναπτυξιακή καλύπτει τις πολύ βασικές ανάγκες των ανθρώπων χωρίς να δημιουργεί νέες. Έτσι καταλαβαίνουμε πως στον αναρχικό κομμουνισμό όλα τα καπιταλιστικά μπιχλιμπίδια που δημιούργησε το κυνήγι του κέρδους θα πρέπει αναγκαστικά να εκλείψουν, μαζί με το βάρος που δημιουργούν για το περιβάλλον. Μόνο έτσι θα μπορεί να συνεχίσει να μας θρέφει η γη. Μάλιστα θεωρώ πως όσο θα αυξάνεται ο ανθρώπινος πλυθησμός, τόσο θα πρέπει να μειώνονται οι ανάγκες που θα καλύπτουμε, κάτι που δημιουργεί μια δεύτερη θεωρητική απαίτηση: ο αναρχικός κομμουνισμός θα πρέπει να έχει ως στόχο έναν σταθερό ανθρώπινο πληθυσμό.
Έτσι το τί ανάγκες θα καλύπτει ο αναρχικός κομμουνισμός εξαρτάται από τη δυνατότητα του πλανήτη γη να αντέξει την αύξηση της εντροπίας που του προκαλούμε, κάτι που εξαρτάται από τον ανθρώπινο πληθυσμό και το επίπεδο της "πράσινης" τεχνολογίας (πχ ηλιακή ενέργεια αντί για λιγνίτη). Με πολύ μεγάλο πληθυσμό, μόνο οι πολύ βασικές ανάγκες θα καλύπτονται (ντύσιμο, τρόφιμα, στέγαση). Με έναν μικρό ή μεσαίο πληθυσμό και με κάποιο τεχνολογικό επίπεδο όπως ηλιακή και αιολική ενέργεια θα μπορούν να καλύπτονται και παραπάνω ανάγκες και επιθυμίες των ανθρώπων, αλλά σε καμία περίπτωση στο βαθμό της περιβαλλοντολογικά τρελής αστικής τάξης σήμερα. Η θερμοδυναμική μας δείχνει το σημερινό επίπεδο ανάπτυξης δεν μπορεί να συνεχιστεί ούτε με το καπιταλισμό ούτε με τον αναρχικό κομμουνισμό.
Έτσι, συνοψίζοντας, με όρους της θερμοδυναμικής, σε θεωρητικό επίπεδο βλέπω τα εξής:
* ο καπιταλισμός είναι σίγουρο πως κάποια στιγμή θα πέσει από οικολογική καταστροφή (καταστρέφοντας έτσι κι όλους μας) λόγω της υπέρμετρης αύξησης της εντροπίας στο περιβάλλον, εκτός κι αν τον ρίξουμε εμείς πιο πριν με μια παγκόσμια επανάσταση. Πράγμα που σημαίνει πως η πτώση του καπιταλισμού και η αντικατάστασή του από τον αναρχικό κομμουνισμό είναι η μοναδική ελπίδα για τη σωτηρία όχι μόνο της ανθρωπότητας αλλά και ολόκληρου του πλανήτη γη.
* ο αναρχικός κομμουνισμός μπορεί να είναι ρεαλιστικό και σταθερό πολιτικοοικονομικό σύστημα μόνο αν πληρεί τις εξής δυο συνθήκες:
1. να μην είναι οικονομικά αναπτυξιακός, δηλαδή να δεχτούμε πως πρέπει να ζούμε σε αρμονία με τη φύση και να καλύπτουμε τις βασικές μας ανάγκες και όχι τις όποιες τρελές μας επιθυμίες.
2. να έχει σταθερό ανθρώπινο πληθυσμό, δηλαδή να γίνεται αυστηρός έλεγχος των γεννήσεων.
* Το κείμενο αυτό το πήραμε από το Athens Indymedia, Αναδημοσιεύτηκε στο http://www.anarkismo.net και στο http://ngnm.vrahokipos.net
