Ακόμα μια παράσταση πίσω και πάνω στις πλάτες των Κυπρίων
ΟΙ ΣΚΗΝΟΘΕΤΕΣ
Το Κυπριακό σαν πρόβλημα είχε πάντα δυο διαστάσεις. Η μια ήταν πρόβλημα εξουσίας και μετοχών από διαφόρους επιτήδειους (ντόπιους και ξένους), σ’ αυτό το κακάσχημο κατασκεύασμα που λέγεται Κυπριακό κράτος (—ή καλύτερα κράτη). Διάφορα μπλοκ και οργανισμοί εξουσίας [η εκκλησία, η Τουρκοκυπριακή (1) ελίτ, η Ελληνοκυπριακή (2) ελίτ, οι διανοούμενοι, οι άρχουσες τάξεις, τα καπετανάτα του φασισμού] και τα κράτη που έχουν συμφέροντα στη περιοχή (Ελλάδα, Τουρκία, Βρετ-τανία, ΗΠΑ, ΕΣΣΔ) κόβουν και ράβουν λύσεις από το ’56. Το «άλυτο» του προβλήματος βρίσκεται στο γεγονός ότι όλοι ήθελαν το νησί για τον εαυτό τους. Έτσι μετά από 30 χρόνια επεμβάσεων, εισβολών και πραξικοπημάτων, φαίνεται ότι αποφάσισαν να παίξουν τη ρουλέτα των μετοχών τους στη Κύπρο με πιο ειρηνικά μέσα, μέσα στα πλαίσια του διεθνούς σεναρίου της ύφεσης. Έτσι μετά από τα αδιέξοδα των διαφόρων εθνικιστικών εξάρσεων που οδήγησαν τον κοσμάκη σε αλεπάλληλες σφαγές και μετά από μια γενικότερη πλήξη με τα κλαψουρίσματα των Κυ-πραίων —οι «μεγάλες» μητέρες, πατέρες, αδελφοί κ.λπ.— άρχισαν να συγκατανεύουν για μια λύση συμβιβασμού. Άσε που αν αλλάξουν οι διάφορες αναλογίες μετοχών το Τουρκικό και το Ελληνικό κράτος ελπίζουν να τα βρουν σαν οι εμπορομεσίτες της περιοχής. Και έτσι έχουμε το Νταβός, χαμόγελα από παντού, τις συνομιλίες Βασιλείου - Ντενκτάς και την «αρχή του τέλους» όπως τόσο περήφανα δήλωσε ο πρώτος.
ΤΟ ΣΚΗΝΙΚΟ
Μα μέχρι πέρυσι οι πολιτικοί μας αγόραζαν όπλα και έκαναν επιδείξεις στρατιωτικών παρελάσεων, τα ραδιόφωνα και οι εφημερίδες μιλούσαν για αγώνες, λευτεριές και Θερμοπύλες. Ξαφνικά το τραγούδι άλλαξε. Ίσως να κατάλαβαν ότι μια στρατιωτική νίκη πάνω στην Τουρκία (ψευδαίσθηση που καλλιεργήθηκε πολύ έντονα το τελευταίο καιρό) είναι αδύνατη. Μιλάνε βέβαια ακόμα για επιστρατεύσεις και κάνουν στρατιωτικές παρελάσεις κάθε 1η του Οκτώβρη (3), αλλά το ταμπλώ πάνω στο οποίο παίζεται το παιγνίδι έχει αλλάξει.
Άλλαξε βέβαια και η Κυβέρνηση και ο αέρας της αλλαγής πνέει από παντού παρασύροντας μαζί του τόσα χρόνια πολιτικής πλήξης με το ΔΗΚΟ (4) στην εξουσία. Ο νέος μας πρόεδρος χαρακτηρίζεται από άκρατη αισιοδοξία (που ήδη άρχισε να γίνεται συγκρατημένη...) για τις νέες συνομιλίες και το ΑΚΕΛ (5) και ο ΔΗΣΥ (6) τον υποστηρίζουν ενώ και η ΕΔΕΚ6“ —ποιος θα μας το έλεγε, η ΕΔΕΚ του «κάθε σπίτι και κάστρο»— έπιασε τους νέους αέρηδες και ανακοίνωσε ότι θα ακολουθήσει τη πλειοψηφία...
ΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ
Το σενάριο του έργου είχε κατατεθεί στα αρχεία της ιστορίας στις 15 του Ιούλη το 1974. Τον επόμενο μήνα χαράκτηκαν οι προδιαγραφές του παιγνιδιού. Το ’77 υπογράφτηκε απ’ τους Μακάριο και Ντενκτάς (και κάτι μήνες πριν σε μυστικά αποχωρητήρια από τον κο Κληρίδη) το προ-διάγραμμα της νέας κατανομής της εξουσίας. Η «λύση» ήταν πάντα η ίδια: Ομοσπονδία τη λένε που εν ολίγοις σημαίνει: Η Τ/Κ πολιτικοστρατιωτική ελίτ βασισμένη στους δίκαιους φόβους της κοινότητας τους που υποτίθεται ότι εκπροσωπούν και καλυμμένη από τις ξιφολόγχες του Αττίλα, θα έπαιρνε ένα κομμάτι του νησιού σαν δικό της χώρο αστυνόμευσης με πρωτεύουσα τη Κερύνεια. Ο καβγάς ήταν και είναι για το πόσες και ποιες μετοχές θα έχει η κάθε εξουσία αυτού του τόπου (η εκκλησία, οι αστοί, η κλίκα του Ντενκττάς, τα κράτη της περιοχής) στο κεντρικό κράτος. Τα διαπραγματευτικά ατού στις νέες συνομιλίες είναι από πλευράς Τ/Κ ελίτ ή στρατιωτική νίκη του ’74 και από πλευράς Ε/Κ η οικονομική της νίκη του ’88. Η φόρμουλα της ομοσπονδίας είναι γνωστή: θα κόψουν και θα ράψουν, μια μερίδα των Ε/Κ προσφύγων (γιατί υπάρχουν και Τ/Κ πρόσφυγες για όσους δεν το γνωρίζουν) θα πάνε στα σπίτια τους και στους υπόλοιπους θα εξηγηθεί ότι η λύση είναι ιδανική. Θα σβυστούν μερικές ημερομηνίες από την ιστορία σαν παρεξηγήσεις (’58, ’63, ’67, ’74) και αν όλα πάνε καλά η εξουσία στη Κύπρο θα ανασυγκροτηθεί για να μπορέσει να συνεχίσει το έργο της καταδυνάστευσης των δουλοπάροικων του νησιού.
Φυσικά εμείς σαν αναρχικοί ξέρουμε πολύ καλά τι συμβαίνει όταν τα αφεντικά τα βρίσκουν μεταξύ τους, όπως ξέρουμε εξ’ ίσου καλά ότι ολ’ αυτά μπορούν κάλλιστα ν’ αποδειχθούν ένα νέο ψέμμα που θα οδηγήσει σε νέες σφαγές. (Μια ομοσπονδία σχεδόν με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγήσει σε νέα κρίση στους κόλπους της εξουσίας — και ίσως και σε νέες τοπικές συγκρούσεις, εκδήλωση της εθνικιστικής άκρας δεξιάς κ.λπ.— σαν αποτέλεσμα κάποιων διαφορών που οπωσδήποτε θα προκύψουν. Για παράδειγμα αν δοθούν στους Τ/Κ τα τρία βασικά υπουργεία που θέλουν —οικονομικών, εξωτερικών και εσωτερικών— και η αντιπροεδρία, είναι γεγονός ότι η Ε/Κ εξουσία δεν θα το ανεχτεί αυτό για πολύ.) Ακόμα γνωρίζουμε ότι, στη «χειρότερη» περίπτωση, οι συνομιλίες μπορούν να απο-τύχουν παταγωδώς και οι Κυπραίοι θα πρέπει πια να δεχτούν το γεγονός της διχοτόμησης. Σε μια τέτοια περίπτωση θα φρικάρουν οι άνθρωποι, θα φωνάξουν, θα κλαψουρίσουν ακόμα 5-6 χρόνια, νέες Ελληνοπρεπείς εθνικιστικές εξάρσεις, θα απειληθεί για άλλη μια φορά ένας Ελληνοτουρκικός πόλεμος (ο οποίος, κατά την άποψη μας, λόγω διεθνών πολιτικοοικονομικών συγκυριών, δεν θα γίνει ποτέ). Είναι γι’ αυτό που οι Εθνικιστικές δυνάμεις στρέφονται από τώρα στη διπλή ένωση. Τουλάχιστον έτσι θα μπορούνε να ζούνε με την ελπίδα του «πάλι με χρόνια με καιρούς», ενώ το μίσος μεταξύ των δύο κυρίαρχων εθνικιστικών ιδεολογιών ολοένα θα μεγαλώνει. Η εμπειρία μας στο γεωγραφικό χώρο Κύπρος και ανατολική μεσόγειος μας πείθει ότι αυτός είναι ο ρόλος των Κρατών.
Πάντως αυτή η διάσταση του προβλήματος —του προβλήματος όπως το θέτουν οι τεχνικοί της εξουσίας, δηλ. των υπογραφών και των μερισμάτων— είναι «ενδιαφέρον» αν όχι για τίποτα άλλο, έτσι για να ξέρουμε τα νέα αφεντικά, πόσες μετοχές πέφτουν στο καθένα στο αμπελοχώραφο Κύπρος και κάτω από ποιες συνθήκες θα κάνουμε τις κόντρες μας.
ΟΙ ΚΟΜΠΑΡΣΟΙ
Η άλλη διάσταση του προβλήματος, η πραγματική αν θέλετε, έχει να κάνει με τους κατοίκους του νησιού και θα μπορούσε να συνοψιστεί σε τρία βασικά σημεία:
α) Οι νόμοι και τα κράτη. Στη θεωρία του ψέμματος οι νόμοι προστατεύουν το πληθυσμό. Στην πραγματικότητα βέβαια οι νόμοι απλώς απαγορεύουν στους εξουσιαζόμενους να κάνουν αυτό, το άλλο, να πάνε εδώ, εκεί, στη Λεμεσό, στη Κερύνεια. Έτσι οι κάτοικοι είναι έτοιμοι να υποστηρίξουν μια λύση που θα λιγοστεύει τα κράτη (άρα και τους νόμους και τους μηχανισμούς επιβολής τους) στο νησί. Υπάρχει μια μικρή κινητικότητα ανάμεσα στους κατοίκους του νησιού τελευταία, που σημαδεύεται από μικρά και ασήμαντα κάτω από άλλες περιστάσεις γεγονότα αλλά πολύ ουσιαστικής σημασίας για τα Κυπριακά δεδομένα. Σαν άτομα οι Κυπραίοι είμαστε ντροπαλοί και φοβητσιάρηδες, πράγμα άλλωστε φυσικό μετά από 23 αιώνες αποικιοκρατίας, αλλά υπάρχει μια διάθεση, αόριστη κι αυτή, αυτονομίας. Στο Νότο (7) ο κόσμος έχει αποβλακωθεί αρκετά απ’ τις πληρωμές αποζημιώσεων και βοθημάτων για τις «παρεξηγήσεις» του ’74, ενώ οι καθώς πρέπει πολίτες, ο τύπος, τα κόμματα και φυσικά το κράτος άρχισαν να ανησυχούν. Ανησυχούν πρώτα απ΄ όλα για την αντικοινωνική συμπεριφορά της νεολαίας και πασχίζουν να βρουν τρόπους «όλη αυτή την ενέργεια να τη διοχετεύσουν σε δημιουργικές προσπάθειες». Ήδη οι νέοι που σαπίζουν στο στρατό είναι γέννημα του ’70. Ήταν 4 χρόνων το ’74 όταν έγινε η εισβολή, μεγάλωσαν στη «προσφυγιά και οι ευαισθησίες τους και αναζητήσεις τους είναι σε πολύ διαφορετικά επίπεδα απ’ αυτά που οι γονιοί τους θα ήθελαν. Σαν αποτέλεσμα αυτής της κόντρας Νεολαίας-συντηρητικής κοινωνίας, είναι μια νέα αυτόνομη νεανική κουλτούρα που άρχισε σιγά-σιγά να καλλιεργείται με όλα φυσικά τα παράδοξα, τις εκτονώσεις και τα ξεσπάσματα σε διάφορες κατευθύνσεις. Ανησυχούν τα αφεντικά για βία στα γήπεδα, για την αύξηση των «αναρχικών και άλλων αισχρών» graffitti στους τοίχους, για τη νεολαία μας που χάλασε, που δεν έχει πια ιδανικά, που δεν σκέφτονται το μέλλον τους. Εδώ η απάντηση ενός 18χρονου είναι αφοπλιστική: «Κι αυτοί που το σκεφτήκαν (βλ. οι προηγούμενες γενιές) τι κέρδισαν;».
Ακόμα ανησυχούν που οι πρόσφυγες κάτοικοι του πρώην Τ/Κ χωριού Μαρί άρχισαν κάποιες κινητοποιήσεις ενάντια στη μόλυνση που προκαλεί ένα εργοστάσιο στην περιοχή και που ενδέχεται να εξελιχθούν σε δυναμική αντιπαράθεση με το κράτος και το κεφάλαιο αν δεν καταφέρουν τελικά τα κόμματα να τους καπελλώσουν. Τέλος, ανησυχούν για κάποιες σκόρπιες αυθόρμητες μα δυναμικές απεργίες που ξαναέκαναν την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια, κόντρα στο ξεπούλημα των συντεχνιών.
Το ζήτημα τώρα είναι η ριζοσπαστικοποίηση όλων αυτών των τάσεων αυτονομίας μέσα στην κοινωνία που η φωνή τους έρχεται από το μέλλον.
β) Η προοπτική ενός νέου πολέμου. Εκεί που οι ντόπιοι αρχίζουν ν’ αντιδρούν είναι στο πόλεμο. Κάπου αρχίζουν να το παίρνουν χαμπάρι ότι όλοι κάνουν πολέμους στο όνομά τους για τα συμφέροντα άλλων. Άρχισε να αναπτύσσεται ένα έτσι ας το πούμε «λαϊκό αντιπολεμικό συναίσθημα». (Για τους Ε/Κ αυτό ίσως να ωφείλεται στο ότι δεν βρίσκονται σε θέση ισχύος ή στον τρόμο τους προκαλεί η ιδέα της επανάληψης ενός ’74). Πόντως το πιο φοβερό graffitti της χρονιάς γράφτηκε από άγνωστους στη Λευκωσία πάνω στην προτομή του Μακαρίου: «Θάνατος στα γουρούνια του πολέμου», η πιο ιστορική πράξη ατόμου τα τελευταία 40 χρόνια έγινε από ένα νεαρό οικοδόμο (ναι οικοδόμο, όχι μεσοαστό διανοούμενο) που αρνήθηκε να υπηρετήσει σαν έφεδρος στις ασκήσεις της Ε.Φ. για λόγους «αρχών και συνείδησης» όπως ο ίδιος είπε στο δικαστήριο και που φυσικά κάθησε δυο μήνες στις κεντρικές φυλακές ενώ τώρα αντιμετωπίζει νέα δίκη απειλούμενος με άλλα δύο χρόνια. Κάποιες γυναίκες άρχισαν επιτέλους ν’ αντιδρούν στο νέο νομοσχέδιο για τη στράτευση των γυναικών ενώ νεαροί δραπέτες από τις κεντρικές φυλακές και Τούρκοι, Κούρδοι και Τ/Κ αυτόμολοι καταφεύγουν στις αντίθετες πλευρές για να γλυτώσουν αλλά μάταια. Τα αφεντικά τους ξαναστέλλουν πίσω (ειδικά για τους αυτόμολους από το Βορρά το θέμα παίρνει διαστάσεις εγκλήματος μιας και πολλοί που στέλλονται πίσω στον Ντενκτάς και τους στρατοκράτες της 'Αγκυρας αντιμετωπίζουν πολλές φορές ποινές θανάτου). Ταυτόχρονα οι σχεδόν πάντα προσχεδιασμένοι σκοτωμοί φαντάρων και στις δύο πλευρές της γραμμής αντιπαράταξης συνεχίζονται. Έτσι για να μη ξεχνούν Αυτοί που εχτελέστηκαν γιατί αρνήθηκαν να πολεμήσουν στη Κύπρο το ’74 είχαν τη μόνη στάση που θα συγ-κινήσει το μέλλον.
γ) Ο αντιαποικιακός αγώνας. Η Κύπρος ήταν και είναι αποικία. Αποικία της Ελλάδας, της Τουρκίας, της Αγγλίας. Τα κράτη του Νότου και του Βορρά είναι στάχτη στα μάτια του κόσμου. Ο αντιαποικιακός αγώνας των κατοίκων αυτού του νησιού χρειάζεται το ξεπέρασμα των ψυχολογικών κόμπλεξ κατωτερότητας που κάνουν τους δούλους να τρέχουν πίσω από τις σημαίες των αφεντικών τους και χρειάζεται να αντικρύζεται η ιστορία αυτού του τόπου όπως ήταν: με τα δράματα, τις κωμωδίες, τα αίματα και την υπόγεια ανθρωπιά του. Αν οι δούλοι του Βορρά και του Νότου δεν τα βρούμε μεταξύ μας και αναπτύξουμε την ταξική μας αλληλεγγύη ενάντια στα αφεντικά, τα κράτη, τους στρατούς τους και τις αστυνομίες τους πάντα τέτοια θα είμαστε. Ήδη η νεοφασιστική εφημερίδα «ΕΠΙΚΑΙΡΗ» μας υπενθυμίζει/απειλεί ότι «δεν χρειάζονται περισσότερα των 15 ατόμων για να αλλάξει ο ρους της ιστορίας», κάποια καθίκια κυκλοφορούν φυλλάδια με την υπογραφή ΕΑΣ (Ελληνικός Απελευθερωτικός Στρατός) και άμα έρθει σε λίγο και η ΤΜΤ-Β' (8) θα ψάχνουμε το λάθος. Γιατί ο νεοφασισμός έχει γερές βάσεις σ’ αυτόν τον τόπο (μέχρι και βουλευτές χουντικούς έχουμε στο Νότο) και υπάρχουν πολλοί που θέλουν να γίνουν οι νέοι επιστάτες στο εργοστάσιο Κύπρος και που θα τους οπλίσει ο ένας και ο άλλος (λέγεται ότι διάφοροι ΕΟΚΑβητατζήδες πετάνε λεφτά από το Λονδίνο).
Ηθικόν δίδαγμα: Το «ΚΥΠΡΙΑΚΟ» ΣΑΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ Θ’ ΑΡΧΙΣΕΙ ΜΟΛΙΣ ΤΕΛΕΙΩΣΕΙ ΤΟ «ΚΥΠΡΙΑΚΟ» ΣΑΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΕΕΟΥΣΙΑΣΤΩΝ.
Τότε θα δούμε πόσοι θα πάνε στον ομαδικό τάφο της Αλόα (9), ποιοι θα καταλάβουν το ανθρώπινο συναίσθημα να θέλεις να ζήσεις στο χωριό σου, πόσοι θα βρεθούν στο δρόμο ν’ αντιμετωπίσουν το/τα νεοαποικιακό/α κράτος/η και το νεοφασισμό.
Ραντεβού λοιπόν;
Αναρχική Ομάδα Ανάφεντος (10)
Λεμεσός 5/10/88
Σημειώσεις:
1. Χάρη συντομίας Τ/Κ = Τουρκοκύπριοι
2. Για τον ίδιο λόγο Ε/Κ = Ελληνοκύπριοι
3. Για όσους δεν γνωρίζουν η ημέρα της Κυπριακής Ανεξαρτησίας.
4. ΔΗΚΟ = Δημοκρατικό Κόμμα. Κεντροδεξιό κόμμα που ανέβηκε στην εξουσία μετά το θάνατο του Μακαρίου με την υποστήριξη του ΑΚΕΛ. Μετά η συμμαχία χάλασε και έτσι για κάμποσα χρόνια είχαμε μια κυβέρνηση μειοψηφίας και «στασιμότητας» σε σχέση με το «Κυπριακό».
5. ΑΚΕΛ: Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζομένου Λαού. Το πιο φιλοσοβιετικό κόμμα του κόσμου. Η ηγεσία του κατάφερε να επιβιώσει όλων των αλλαγών των τελευταίων 50 χρόνων στη Σοβιετική Ένωση.
6. ΔΗΣΥ: Δημοκρατικός Συναγερμός. Δεξιό κόμμα που μέσα στους κόλπους του στεγάζει και την άκρα δεξιά. Μαζί με το ΑΚΕΛ αποτελούν τα δύο μεγάλα κόμματα στη Κύπρο και που ενώ φαίνεται να βρίσκονται σε πλήρη «ιδεολογική» αντίθεση εντούτοις πάνω στους χειρισμούς του «Κυπριακού» τα βρίσκουν τέλεια.
6α. ΕΔΕΚ: σοσιαλιστικό κόμμα αλά ΠΑΣΟΚ, μόνο που περιορίζεται ] στο 9-11%. Το πιο εθνικιστικό κόμμα της Κύπρου αυτή τη στιγμή.
7. Αναφερόμαστε συνέχεια στον Νότο γιατί από το Βορρά είτε δεν υπάρχουν στοιχεία, είτε δεν είναι τεκμηριωμένα.
8. ΤΜΤ. Τουρκοκυπριακή ακροδεξιά οργάνωση (κάτι ανάλογο με την ΕΟΚΑ Β' πριν το πραξικόπημα) που έδρασε τη δεκαετία του ’60.
9. Αλόα. Τ/Κ χωριό έξω από την Αμμόχωστο. Μετά το πραξικόπημα οι κάτοικοί του άνδρες, γυναίκες και παιδιά θάφτηκαν ζωντανοί από πραξικοπηματίες. Είναι γνωστή η φράση που είπε κάποιος απ’ αυτούς μπροστά στο δίλημμα να θάψει και τα παιδιά ή όχι. «Ας τους ρίξουμε κι αυτούς μέσα, γιατί αύριο πάλι μπροστά μας θα τους βρούμε». Ρε μπας και είχαν δίκαιο οι Τ/Κ που φοβόντουσαν;
10. Ανάφεντος. Από το «Α» στερητικό και «αφέντης». Η Α.Ο. Ανάφεντος συμμετέχει στην έκδοση του anterground εντύπου «ΤΡΑΙΝΟ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ» που εκδίδεται στη Λεμεσό εδώ και ένα χρόνο. Η ομάδα είναι το αποτέλεσμα 7 χρόνων συζητήσεων - παρεμβάσεων και ανακατατάξεων στις σχέσεις των ατόμων του μικρού «χώρου» της Λεμεσού.
*Δημοσιεύτηκε στην αναρχική εφημερίδα της Αθήνας «Ενάντια», τεύχος 1ο, Νοέμβρης 1988. Διατηρείται η ορθογραφία των συγγραφέων.
