Το Σάββατο 1 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε στα Εξάρχεια στο Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Πέρασμα η καλεσμένη εκδήλωση – συζήτηση “για την αναρχική οργάνωση στο εδώ & τώρα” καθώς και παρουσίαση της έκδοσ;hς μας “Η Πλατφόρμα της Γενικής Ένωσης Αναρχικών και ο διάλογος πάνω σε αυτή”.
Όπως υποστηρίξαμε τόσο στην εισήγηση που ακολουθεί, όσο και στον διάλογο που ακολούθησε, η οργάνωση αποτελεί μια κινηματική και ιστορική αναγκαιότητα των καιρών, εξαιρετικά φλέγουσα και επιτακτική για να αποκτήσει το κίνημά μας τα απαιτούμενα ερείσματα, την απαιτούμενη επιρροή μέσα στην κοινωνική και ταξική πάλη, για να συμβάλλει με την δύναμη της δράσης και των προτάσεων του στην δημιουργία ενός επαναστατικού κινήματος ανατροπής στη βάση των ιστορικών του προταγμάτων για μια άλλη κοινωνία.
Η οικοδόμηση των προϋποθέσεων για μια πανελλαδική αναρχική οργάνωση θα χτιστούν βήμα το βήμα στην πράξη, μέσα από τις αγωνιστικές συμπορεύσεις που είναι αναγκαίο να υπάρξουν μέσα στην καθημερινότητα του πολιτικού μας αγώνα. Θα είναι το αποτέλεσμα των αναγκών του αγώνα και θα είναι προϊόν του. Γι’ αυτό και όπως επισημαίνουμε στην εισήγηση, είναι σήμερα κομβικό, οι συλλογικότητες, οι συντρόφισσες και οι σύντροφοι που μοιραζόμαστε κοινές αγωνιστικές ανησυχίες, να μιλήσουμε, να συναντηθούμε, να συνεργαστούμε, να διαμορφώσουμε έναν νέο κινηματικό πόλο που θα διανοίξει νέους δρόμους.
Ακολουθεί η εισήγηση της συλλογικότητάς μας
Η αποψινή εκδήλωση λαμβάνει χώρα μία μέρα μετά από τις μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις για το κρατικό και καπιταλιστικό έγκλημα των Τεμπών. Δεν ήταν εξαρχής στοχευμένη αυτή η ημερομηνία, για να είμαστε ειλικρινείς. Παρόλα αυτά, θεωρούμε ότι η σύμπτωση είναι ιδανική αφού η συγκυρία που διανύουμε επιτάσσει να τεθεί ξανά και ακόμη πιο δυναμικά το ζήτημα της οργάνωσης. Ο λόγος που κάνουμε αυτή την σύνδεση, είναι παραπάνω από εμφανής.
Βρισκόμαστε σε μια έκρυθμη κοινωνικά και πολιτικά περίοδο, ένα μόλις 24ωρο μετά από έναν λαϊκό ξεσηκωμό για μια τραγωδία που φέρει την ματωμένη υπογραφή του κράτους, του κεφαλαίου και όλων των μνημονιακών κυβερνήσεων. Βρισκόμαστε ξανά σε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από πολιτική αστάθεια, σε μια περίοδο έντονης κοινωνικής πόλωσης, σε μια περίοδο η οποία αδιαμφισβήτητα θα σηματοδοτήσει ραγδαίες ανακατατάξεις στους πολιτικούς και κοινωνικούς συσχετισμούς. Αν πάλι δεν μπούμε δυναμικά στην κοινωνική πόλωση που επικρατεί, με την δική μας επαναστατική και ανατρεπτική θέση και πρόταση – που ήδη έχει αργήσει- είναι παραπάνω από προφανές ότι ο αναβρασμός που τώρα υπάρχει, δεν θα είναι παρά ο προπομπός κεφαλαιοποίησης της οργής για μια συνακόλουθη κυβερνητική εναλλαγή από τον πολιτικό φορέα ή συνασπισμό κομμάτων που θα προωθήσει το αστικό πολιτικό σύστημα για να επαναφέρει την «ομαλότητα».
Άλλωστε, η «διάγνωση» στην οποία κατέληξε ένας διόλου ασήμαντος αριθμός συλλογικοτήτων και συντρόφων/ισσων για την ήττα και την αφομοίωση των αγώνων της προηγούμενης δεκαετίας, ήταν πως έλλειπε η οργάνωση και μια ξεκάθαρη επαναστατική αντιπρόταση, που να ήταν πειστική και να μπορούσε να ανταγωνιστεί τα διαχειριστικά προγράμματα που παρουσίαζαν οι αστικές πολιτικές δυνάμεις και τα οποία τελικά κατάφεραν να κεφαλαιοποιήσουν για λογαριασμό της εναλλαγής κυβέρνησης την κοινωνική οργή. Αυτή είναι και η δική μας εκτίμηση, μολονότι πιστεύουμε ότι τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Συμφωνούμε δηλαδή στην διαπίστωση, ότι η ήττα οφειλόταν στην απουσία οργάνωσης, στόχου και προγράμματος, το «πώς» ωστόσο χρήζει συζήτησης. Γιατί για να πιάσει τόπο μια επαναστατική αντιπρόταση, για να πραγματοποιηθεί μια Κοινωνική Επανάσταση, χρειάζονται και επιπλέον παράμετροι πέραν της ύπαρξης αναβρασμού και οργάνωσης, τους οποίους θα αναλύσουμε στη συνέχεια.
Το ζήτημα, φυσικά, είναι τι κάνουμε σήμερα. Στο «εδώ και τώρα» όπως είναι ο τίτλος της αποψινής εκδήλωσης. Ένα «εδώ» και ένα «τώρα» που παρουσιάζει μεν ομοιότητες με την περασμένη δεκαετία, αλλά οι συσχετισμοί είναι αρνητικότεροι, το επαναστατικό πρόταγμα απουσιάζει ακόμη και σε ένα επίπεδο γενικής ιδέας, τα επίδικα της παρούσας οργής είναι εκ προοιμίου ενταγμένα σε μια συστημική αναζήτηση «δικαιοσύνης», θεσμικής «τιμωρίας» και αγωνιώδους προσπάθειας αντικατάστασης του «καθάρματος Μητσοτάκη» από οποιοδήποτε κάθαρμα βρεθεί ικανό να τον διαδεχτεί. Πώς στέκεται ο πολιτικός μας χώρος, μέσα σε αυτή την συνθήκη;
Πολύ φοβόμαστε ότι οι σωστές κατά τα άλλα αναλύσεις των ανεπαρκειών της περασμένης δεκαετίας δεν έχουν αποτελέσει οδηγό δράσης, οδηγό υπέρβασης των αδυναμιών και οδηγό οργανωτικών και πολιτικών αποφάσεων για το σήμερα και το «από εδώ και πέρα». Αυτό γίνεται ξεκάθαρο από το γεγονός ότι ούτε οργανωμένη πολιτική ισχύ έχουμε, ούτε πλατιά διατυπωμένη αντιπρόταση. Σε μια νέα περίοδο αστάθειας πάλι το αναρχικό κίνημα αδυνατεί να πρωταγωνιστήσει, σε πολιτικό επίπεδο. Βλέπουμε μάλιστα στον δημόσιο κινηματικό λόγο να αναπαράγονται και αντεπαναστατικές αυταπάτες για πτώση της παρούσας κυβέρνησης (άρα, υιοθέτηση της προοπτικής εναλλαγής εξουσίας) γεγονός που αναδεικνύει το μέγεθος του προβλήματος, μιας και αυτές οι απόψεις, κρίνοντας από τις κινηματικές αφορμαλιστικές συμπορεύσεις της περιόδου λαμβάνουν καθώς φαίνεται μια σχετική αποδοχή. Το σίγουρο είναι ότι το κίνημα μας συνεχίζει κατακερματισμένο, με αντιφατικές θέσεις, να πορεύεται χωρίς πυξίδα.
Η βιωμένη εμπειρία φαίνεται ότι δεν αξιοποιείται στην πολιτική πράξη. Το να αναδεικνύονται αφηρημένα σε κείμενα που διαβάζουμε μόνο εμείς «τα όρια του αφορμαλισμού», το να αναδεικνύεται η «επανάσταση» παρά μόνο στις καταληκτικές προταγματικές παραγράφους κάποιου απεργιακού καλέσματος κλπ δεν συνεπάγεται την αξιοποίηση της συγκεντρωμένης συλλογικής πείρας.
Έχουμε την αίσθηση ότι εξακολουθούμε να πηγαίνουμε στα τυφλά και θα μας ξεπεράσουν και πάλι οι εξελίξεις. Κι αυτή την φορά δεν υπάρχει καμία δικαιολογία. Κατά την άποψη μας, θα πρέπει να υπάρξουν πολιτικές και οργανωτικές εξελίξεις στον χώρο μας ειδικά τώρα, που δημιουργείται ένα μεγάλο πολιτικό κενό, το οποίο αργά ή γρήγορα θα καταληφθεί από επίδοξους μονομάχους της πολιτικής εξουσίας.
Μετά από αυτή την εισαγωγή, θα εισχωρήσουμε στο θεματικό κέντρο αυτής της εκδήλωσης. Αυτό, δεν είναι η συζήτηση περί της δομής μιας οργάνωσης, αν και θα κάνουμε σχετική αναφορά. Κατά την άποψη μας, η συζήτηση για την αναρχική οργάνωση θα πρέπει να ξεκινάει με το ζήτημα της επαναστατικής αντιπρότασης ή το ζήτημα του προγράμματος, καθώς και τα καθήκοντα που καλείται να επιτελέσει αυτή η οργάνωση. Άλλωστε ο τρόπος που είναι δομημένος ο αναρχικός χώρος σήμερα, είναι ακριβώς το αποτέλεσμα των απόψεων που κυριαρχούν μέσα σε αυτόν και όχι η εφαρμογή μιας συγκεκριμένης αφορμαλιστικής πρότασης ή ενός «αφορμαλιστικού μοντέλου» που καταδεικνύει την παρούσα μορφή του. Την δομή ενός πολιτικού κινήματος ή μιας οργάνωσης εντός του, την δημιουργούν οι αρχές, οι θέσεις και οι στόχοι, δεν αποτελεί ένα «τεχνικό» ζήτημα.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν, με το επαναστατικό πρόγραμμα. Την αντιπρόταση μας δηλαδή ως αναρχικοί απέναντι στο υπάρχον.
Ένα πρωταρχικό ερώτημα που μπορεί να φαντάζει νηπιακό, αλλά είναι αναγκαίο να το απαντήσουμε, είναι το εξής: πρέπει να έχουμε αντιπρόταση; Αν η αναρχία είναι για εμάς μια ατομική φιλοσοφία ζωής, ένα lifestyle ή μια γενική και αόριστη κουλτούρα αντίδρασης, όχι δεν χρειάζεται. Αλλά δεν είναι αυτό, μπορεί για κάποιους να είναι, αλλά κατά την άποψη μας έχουν διαστρεβλώσει ορισμένα πράγματα.
Ο αναρχισμός είναι πρώτα και κύρια μια επαναστατική ταξική κοσμοθεωρία, άρα ο καταστατικός του σκοπός, ιστορικά, είναι να ανατρέψει το υπάρχον και να συμβάλλει στην οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας. Η αντιπρόταση μας λοιπόν, είναι πώς θα είναι αυτή η νέα κοινωνία, πώς θα λειτουργεί και πώς θα φτάσουμε σε αυτήν. Εδώ τίθεται και η έννοια του προγράμματος, της κωδικοποίησης δηλαδή της πρότασης σε ένα συγκεκριμένο σχέδιο για την οργάνωσης της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, για την οργάνωση της οικονομίας, της παραγωγής και της διανομής. Το επαναστατικό πρόγραμμα είναι η συγκεκριμενοποίηση των γενικών μας προταγμάτων, ο υλικός μετασχηματισμός των ιδεών μας σε μια συγκεκριμένη, υλοποιήσιμη και εφαρμόσιμη πρόταση.
Τι σημαίνει εφαρμόσιμη επαναστατική πρόταση; Κατ΄εμάς δεν αρκεί απλώς να μιλάμε για «κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής», για «καταστροφή του κράτους», για την «αναρχία» και τον «ελευθεριακό κομμουνισμό» χωρίς να περιγράφουμε πώς θα εγκαθιδρυθούν και πώς μπορούν να λειτουργήσουν στις παρούσες συνθήκες. Η γενική προταγματική αναφορά αντιστοιχεί στο επίπεδο που βρίσκεται το κίνημα μας σήμερα και είναι πράγματι αναγκαία για να δίνουμε τις κατευθύνσεις προς αυτό που προτείνουμε. Αλλά αν θέλουμε να πάρουν σάρκα αυτά τα προτάγματα, αν θέλουμε να αποκτήσουν κοινωνικά και ταξικά ερείσματα και αν θέλουμε να εφαρμοστούν, θα πρέπει να πάψουν να είναι γενικόλογες προταγματικές αναφορές αλλά να γίνουν μέρος ενός προγράμματος, ενός σχεδίου ανατροπής.
Χωρίς επαναστατικό πρόγραμμα και χωρίς επαναστατικό σχέδιο ότι κάνουμε είναι αφομοιώσιμο, όσο σωστό, όσο αγωνιστικό, όσο σπουδαίο κι αν είναι. Και δυστυχώς, είναι καταδικασμένο να εγκλωβίζεται είτε στον ρεφορμισμό, είτε στον λιγότερο κακό κυβερνητισμό, είτε στον εναλλακτισμό.
Κατά την άποψη μας, ωστόσο, η δημιουργία ενός τέτοιου προγράμματος δεν αναλογεί σε μια ομάδα ή ένα σύνολο ομάδων, δεν αναλογεί δηλαδή στην κινηματική κατάσταση που είμαστε τώρα. Το επαναστατικό πρόγραμμα δεν είναι ένα ουτοπικό κείμενο που μιλάει για μια ιδανική κοινωνία σαγηνεύοντας τους «πιστούς» ενός πολιτικού χώρου. Δεν είναι θρησκευτικό κείμενο ούτε μεσσιανισμός. Η ύπαρξη του δεν συνίσταται στην εσωτερικής κατανάλωσης αποδοχή του από τους συντάκτες του.
Το επαναστατικό πρόγραμμα, η πρόταση μας, για να έχει νόημα, θα πρέπει να αξιώσει να υπερκεράσει τόσο τα διαχειριστικά προγράμματα των δυνάμεων της αστικής εξουσίας, όσο και τα άλλα, τα πτωχευμένα προγράμματα των μαρξιστών, των «κομμουνιστών», της κρατικής σοσιαλιστικής εξουσίας. Συνέπεται, ότι το επαναστατικό πρόγραμμα μπορεί να είναι δημιούργημα μόνο μιας αναρχικής οργάνωσης, ενός αναρχικού πολιτικού φορέα. Δεν είναι τυχαίο ότι τέτοια προγράμματα στην ιστορία του κινήματος μας, βλέπουμε μόνο από αναρχικές οργανώσεις οι οποίες έπαιξαν καταλυτικό επαναστατικό ρόλο μέσα στην ταξική πάλη. Επαναστατικό πρόγραμμα είχε η μπακουνική Συμμαχία, επαναστατικό πρόγραμμα είχε η CNT, στην Ρωσία και την Ουκρανία δεν υπήρξε ούτε οργάνωση ούτε πρόγραμμα γι’ αυτό και οι αναρχικοί ηττήθηκαν από τους μπολσεβίκους και γι’ αυτό η DeloTruda εξέδωσε την «Πλατφόρμα», επισημαίνοντας αυτές ακριβώς τις ανεπάρκειες.
Οπωσδήποτε, τα επαναστατικά προγράμματα των ιδεολογικών μας προγόνων απευθύνονταν σε μια άλλη εποχή. Τα προτάγματα βέβαια παραμένουν ίδια: δεν «ξεπεράστηκε» το σύστημα μέσα στο οποίο γεννήθηκαν, δεν έπαψε να υφίσταται η ταξική πάλη, δεν «θεσμοποιήθηκε» ούτε αφομοιώθηκε από την αυτοματοποίηση η εργατική τάξη όπως πολλοί υποστηρίζουν. Αλλά σίγουρα, οι εποχές είναι διαφορετικές. Δεν ζούμε σε αγροτικές ημιβιομηχανικές κοινωνίες, δεν αρκεί απλώς να πάρουμε την γη και τα εργοστάσια όπως πρότασσαν οι σύντροφοι μας έναν αιώνα πριν. Η κοινωνικοποίηση που πρέπει να γίνει σήμερα είναι ευρύτερη, τα ζητήματα που θα κληθεί να διαχειριστεί μια επανάσταση, όπως π.χ. των νέων τεχνολογιών και της ενέργειας, είναι πολυπλοκότερα. Μιλάμε συνεπώς, για την ανάγκη ενός σύγχρονου επαναστατικού προγράμματος που θα περιέχει βιώσιμες απαντήσεις πάνω σε όλα αυτά.
Εισερχόμαστε τώρα, σε εξίσου δύσκολα ερωτήματα. Ποιους δρόμους θα πρέπει να βαδίσουμε ώστε το επαναστατικό πρόγραμμα να είναι ρεαλιστικό σε όλο και περισσότερους ανθρώπους της εργατικής τάξης, των φτωχών λαϊκών στρωμάτων κλπ; Πώς θα εφαρμοστεί και μέσω ποιας διαδικασίας;
Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τα εξής. Ανατροπή της υφιστάμενης τάξης πραγμάτων και αντικατάσταση της από μια νέα κοινωνική οργάνωση της συλλογικής ζωής, μπορεί να υπάρξει μόνο επαναστατικά. Η επανάσταση, δεν είναι μια διαδικασία στην σφαίρα του «πνεύματος», μια ατομική υπόθεση του καθενός «για να κάνουμε καλύτερους τους εαυτούς μας». Για να αντιγράψουμε τα λόγια του Μπακούνιν, επανάσταση σημαίνει πόλεμος. Είναι η διαδικασία εκείνη, που η νέα κοινωνία που έχει γεννηθεί μέσα στο κέλυφος της παλιάς, συγκρούεται για να την διαδεχτεί. Άρα λοιπόν ως επανάσταση δεν εννοούμε τις «δομές αυτοδιαχείρισης», έναν ηθικό μετασχηματισμό των κοινωνικών σχέσεων, την δημιουργία «νησίδων» και «κοινοτήτων» ελευθερίας μέσα στις οποίες θα ζήσουμε ιδεαλιστικά την αναρχία στο εδώ και το τώρα. Αυτή η αντίληψη της επανάστασης, κατά την άποψη μας αποτελεί διαστρέβλωση του τι σημαίνει να χτίσουμε αντι-παραδείγματα και μια «νέα κοινωνία στο κέλυφος της παλιάς», καθώς και διαστρέβλωση του τι είναι πραγματικά οι επαναστάσεις μέσα στην κοινωνική και ταξική ιστορία. Κατά την άποψη μας, αυτή η αντίληψη δεν είναι επαναστατική αλλά ο ορισμός του εναλλακτισμού. Στην πραγματικότητα, αυτή η αντίληψη προτάσσει την δημιουργία ενός παράλληλου σύμπαντος που συνυπάρχει με την κρατική και καπιταλιστική βαρβαρότητα και δεν στοχεύει να την ανατρέψει, παρά μόνο να δημιουργήσει εκτονωτικές αυταπάτες, για την δυνατότητα μιας τάχα «αντισυμβατικής» ζωής μέσα στο υπάρχον.
Για να οικοδομηθεί μια νέα κοινωνία, για να υπάρξει χειραφέτηση από τα δεσμά του κράτους και του κεφαλαίου, προϋπόθεση είναι το σπάσιμο αυτών των δεσμών από τα οποία δεν θα απαλλαγούμε από χάρη της κρατικής και καπιταλιστικής εξουσίας. Αναγκαία λοιπόν είναι η συντριβή του ένοπλου μηχανισμού προστασίας των εκμεταλλευτών μας, η κατάληψη των οχυρών τους, η κατάληψη των κέντρων λήψης αποφάσεων. Χωρίς την καταστροφή κράτους και κεφαλαίου, δεν νοείται να μιλάμε για επανάσταση.
Κι αν ήδη σε ορισμένους/ες συντρόφους και συντρόφισσες αυτό φαντάζει να γειτνιάζει με την φαντασιακή «νύχτα της κατάληψης των ανακτόρων», ας τους διαψεύσουμε ευθύς αμέσως.
Ο Μπακούνιν τον οποίο επικαλεστήκαμε, δεν είπε μόνο ότι η επανάσταση σημαίνει πόλεμος. Μίλησε και εναντίον της επανάστασης που γίνεται με «διατάγματα». Όλοι οι κλασικοί μας εναντιώθηκαν στην ιδέα μιας «πολιτικής επανάστασης» και πρόταξαν μια κοινωνική επανάσταση. Πρακτικά αυτό σημαίνει, ότι επανάσταση δεν είναι μόνο η «στιγμή» της έκρηξης ούτε ότι την επανάσταση την κάνουν μόνο οι οργανωμένοι αγωνιστές, μια πρωτοπορία ή ένας στρατός της επαναστατικής ελίτ στα πρότυπα του ξεπερασμένου στις μέρες μας «μπλανκισμού».
Σίγουρα λοιπόν, δεν πιστεύουμε σε μια επανάσταση όπου πραγματοποιείται χάρη σε μια πολιτική οργάνωση που έρχεται απ’ τα έξω και τραβάει απ’ το χεράκι τα κινήματα. Γι’ αυτό και δεν πιστεύουμε ότι το 2010-12 χάθηκε μια ευκαιρία για επανάσταση, αλλά μια ευκαιρία για την οικοδόμηση ενός ελευθεριακού επαναστατικού κινήματος το οποίο αν είχε τότε γεννηθεί, σήμερα τα πράγματα θα ήταν αλλιώς. Το 2010-12 δεν έλειπε μόνο η πολιτική οργάνωση, ένα πρόγραμμα και ένα σχέδιο δράσης. Έλειπε και η ταξική οργάνωση, έλλειπε η ταξική-επαναστατική συνείδηση στο λεγόμενο «αντιμνημονιακό κίνημα», έλλειπαν οι δομές και τα όργανα κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης, τα κύτταρα της νέας κοινωνίας.
Δεν αρκεί μια πολιτική οργάνωση για να φέρει την επανάσταση, ούτε μια «πολιτική επανάσταση» έχει κάποια σχέση με ό,τι έχει προταχθεί ως επανάσταση από την αναρχική παράδοση. Κοινωνική επανάσταση δεν είναι μόνο οι επαναστάτες που «εφορμούν» μέσα σε μια κοινωνική αναμπουμπούλα. Ωστόσο, όσο διαφωνούμε με μια επίκληση στην επανάσταση που λαμβάνει υπόψιν μόνο την ένοπλη εκδοχή της ή το «πολιτικό» της μέρος, άλλο τόσο διαφωνούμε με την αντίληψη της επανάστασης, γενικώς και αορίστως ως μιας διαδικασίας «χτισίματος μιας νέας κοινωνίας στο κέλυφος της παλιάς» που δεν λαμβάνει υπόψιν ότι χωρίς την σύγκρουση, χωρίς το επαναστατικό ξέσπασμα, αυτή η «νέα κοινωνία» απλώς θα αφομοιωθεί ή θα κατασταλεί από την «παλιά» (την υφιστάμενη).
Ερχόμαστε έτσι, σε δύο κομβικά ερωτήματα. Κατά πρώτον ποιος κάνει την επανάσταση ή αλλιώς, το ζήτημα του επαναστατικού υποκειμένου. Το δεύτερο είναι, η οικοδόμηση «παραδειγμάτων», το χτίσιμο δομών-κυττάρων που προεικονίζουν την νέα κοινωνία ή ότι έχει ιστορικά αποκληθεί «το χτίσιμο της νέας κοινωνίας μέσα στο κέλυφος της παλιάς». Θα καταπιαστούμε εν συντομία και με τα δύο και αν χρειαστεί θα επανέλθουμε μέσα στην συζήτηση, γιατί αν αναπτύξουμε εξαντλητικές προσεγγίσεις, δεν θα μας φτάσει όλο το βράδυ.
Αρχικά, το ζήτημα του επαναστατικού υποκειμένου.
Ποιος κάνει την επανάσταση;
Αν αρνούμαστε μια πολιτική επανάσταση, αν αρνούμαστε δηλαδή ότι το επαναστατικό υποκείμενο είναι το πολιτικό υποκείμενο που «εφορμά» (εξ’ ονόματος του «λαού» ή της εργατικής τάξης), τότε ποιος κάνει την επανάσταση; Η κοινωνία γενικά; Ο λαός; Αυτές οι έννοιες, είναι από την ίδια τους την φύση διαταξικές και περικλείουν ανταγωνιστικά κοινωνικά συμφέροντα αν τις πάρουμε ως καθολικές χωρίς άλλους προσδιορισμούς. Τότε, μήπως το «άτομο» και όσα «άτομα» έχουν «επαναστατική συνείδηση»; Τι επαναστατική συνείδηση όμως μπορούν να έχουν τα ξεκομμένα «άτομα» και ποια είναι η «ατομική συνείδηση» αν όχι η αστική ιδεολογία του ατόμου στις διάφορες (πάντα ατομικιστικές) εκδοχές της; Μπορεί να υπάρξει επαναστατική συνείδηση αν δεν υπάρχει ταξική συνείδηση; Η γνώμη μας είναι πως όχι, όπως νομίζουμε ότι όχι είναι η απάντηση του ερωτήματος σε ολόκληρη την αναρχική παράδοση (πλην της ατομικιστικής και της lifestyle πλευράς της, που ούτως ή άλλως αρνείται την υπόθεση της επανάστασης).
Το επαναστατικό υποκείμενο είναι συλλογικό υποκείμενο και όχι μια συνάρθρωση ατόμων και οι «ιδέες» τους. Πρώτα απ’ όλα, επαναστατικό υποκείμενο είναι το ταξικό υποκείμενο: είναι η εργατική τάξη και τα σύμμαχα στρώματα της, μαζί με όσους και όσες ταυτιστούν και υιοθετήσουν τα συμφέροντα της, δηλαδή την παύση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Το αναρχικό κίνημα είναι προϊόν της ταξικής πάλης και του εργατικού κινήματος του 19ου αιώνα. Αυτό στο οποίο αποβλέπει είναι η τάξη στην οποία ανήκει, να επαναστατήσει και όχι να επαναστατήσει το ίδιο εξ’ ονόματος της, διαχωρισμένα. Οι αναρχικοί/ες επαναστατούμε ως μέρος του ταξικού επαναστατικού υποκειμένου και όχι ως αποκομμένο πολιτικό υποκείμενο.
Εν τούτοις, η επανάσταση δεν μπορεί να γίνει από μόνη της, αυθόρμητα. Αν πιστεύαμε σε κάτι τέτοιο δεν θα είχε νόημα να είμαστε αναρχικοί, η ίδια η ιστορική εξέλιξη θα έφερνε την αναρχία και την αταξική κοινωνία. Αν είμαστε αναρχικοί, είναι γιατί πιστεύουμε ότι ως κομμάτι της τάξης μας, έχουμε ένα πολιτικό και έναν επαναστατικό ρόλο να επιτελέσουμε για την απελευθέρωση της και συνακόλουθα για την απελευθέρωση ολόκληρης της κοινωνίας. Οι ιδέες – όπως οι δικές μας, οι αναρχικές- είναι αναγκαίες για την Κοινωνική Επανάσταση. Δίχως αυτές δεν μπορεί να προβληθεί ο κόσμος που η Επανάσταση θα χτίσει. Αλλά δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι οι ιδέες και η συνείδηση δεν γεννούν το επαναστατικό υποκείμενο: οι επαναστατικές ιδέες έχουν ως βάση τις υλικές αντικειμενικές συνθήκες ύπαρξης. Αυτές είναι που καθιστούν μέσα στην ιστορία τα επαναστατικά υποκείμενα, οι ιδέες τα εξοπλίζουν.
Εδώ φτάνουμε και στο ζήτημα του οργανωτικού δυισμού, κατεξοχήν ζήτημα το οποίο συνδέεται με τις απόψεις που εκθέτει η Πλατφόρμα της DeloTruda. Οργανωτικός δυισμός ή ότι συχνά ορίζουμε «διάκριση των επιπέδων οργάνωσης» σημαίνει την ανάγκη να οργανωθούμε τόσο ως αναρχικοί (σε πολιτικό επίπεδο) όσο και ως κομμάτι της τάξης μας (σε ταξικό επίπεδο). Αυτός ο «δυισμός» είναι που απαντά τόσο στο ζήτημα πολιτική ή κοινωνική επανάσταση όσο και στο ζήτημα του υποκειμένου. Αν πιστεύαμε μόνο σε μια πολιτική επανάσταση, θα οργανωνόμασταν μόνο ως αναρχικοί, πιθανά για να καταλάβουμε την πολιτική εξουσία και να την «δώσουμε» στον λαό. Αν πάλι πιστεύαμε ότι για την επανάσταση είναι αρκετή η εξέλιξη της ταξικής πάλης, θα θεωρούσαμε ότι αρκεί η οικονομική και ταξική οργάνωση, όπως προτάσσουν οι σύντροφοι αναρχοσυνδικαλιστές ή το να φτιάξουμε πολλές κοινότητες μέσα στο υπάρχον που καθώς θα πολλαπλασιάζονται θα μετασχηματίζουν ταυτόχρονα τον πυρήνα των κοινωνικών σχέσεων. Δεν πιστεύουμε σε τίποτα από όλα αυτά.
Ο οργανωτικός δυισμός είναι σημαντικός για δύο λόγους. Πρώτον, όσον αφορά το πολιτικό επίπεδο, γιατί ως αναρχικοί αν θέλουμε οι ιδέες και τα προτάγματα μας να καθορίσουν την κοινωνική και ταξική πάλη, θα πρέπει να είμαστε συσπειρωμένοι γύρω από συγκεκριμένες θέσεις και γύρω από ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, τα οποία να εκφράζονται μέσα σε μια αμιγώς αναρχική οργάνωση που τα προπαγανδίζει και μάχεται για την πλατιά διάδοση και εγκαθίδρυση τους. Δεύτερον, όσον αφορά το ταξικό επίπεδο, γιατί η τάξη μας, τόσο μέσα στην σφαίρα της εργασίας όσο και στο κοινωνικό επίπεδο (στη γειτονιά κλπ), θα πρέπει να οργανωθεί αυτοτελώς και ακηδεμόνευτα. Είναι σημαντικό να συμμετέχουμε μέσα στις μαζικές οργανώσεις όχι φυσικά για λόγους κηδεμόνευσης τους ή μόνο για να προπαγανδίζουμε τις θέσεις και τις ιδέες μας, αλλά ακριβώς γιατί και εμείς, πρώτα απ’ όλα είμαστε κομμάτι των εκμεταλλευόμενων και πρέπει να είμαστε κομμάτι της αυτοτελούς και αυτοδιευθυνόμενης οργάνωσης τους.
Τέλος, να πούμε δυο λόγια και για το ζήτημα του «παραδείγματος», των «δομών», του «χτισίματος μιας νέας κοινωνίας στο κέλυφος της παλιάς». Πράγματι, αν θέλουμε μια νέα κοινωνία, πρέπει εδώ, άμεσα, τώρα, να χτίσουμε τα θεμέλια της. Όταν λέμε ότι δεν αρκεί μια πολιτική οργάνωση για να γίνει η επανάσταση, εννοούμε ακριβώς ότι χρειάζεται ταυτόχρονα και η κοινωνική και η ταξική οργάνωση που ήδη από σήμερα, θα αρχίσει να χτίζει την νέα κοινωνία. Το ζήτημα είναι το «πως».
Σε αυτό που ονομάζουμε σήμερα «δομές» ή «αντι-δομές» βλέπουμε πολλά θετικά και πολλά αρνητικά. Οπωσδήποτε μόνο ως θετική μπορούμε να αξιολογήσουμε την δράση κοινωνικών ομάδων στην δημιουργία ιατρικών δομών, συλλογικών κουζινών ή τις πρακτικές μας όπως είναι η κατάληψη κτηρίων (αν και δεν είναι πανάκεια, το ζήτημα αξιολόγησης είναι τι κάνεις μέσα από ένα κτήριο και όχι μόνο η «σχέση ιδιοκτησίας»). Απ’ την άλλη δεν βλέπουμε πώς ακριβώς δημιουργείτε μια νέα κοινωνία μέσα από συνεργατικές επιχειρήσεις ή δράσεις διανομής τροφίμων με ατελείωτα φλας να πέφτουν πάνω σε χαρτοσακούλες για να προβληθούν αργότερα πολιτικές ομάδες ή τι χρησιμότητα έχει να φωτογραφίζονται άστεγοι που μόλις έχουν λάβει μια μερίδα φαγητό. Ούτε πιστεύουμε ότι θα ανατρέψουμε την κυρίαρχη αστική εκπαίδευση αν κάνουμε μαθήματα αυτομόρφωσης στους χώρους μας ή αν φτιάξουμε και μερικές πολιτιστικές ομάδες ενάντια στην εμπορευματοποιημένη καταναλωτική τέχνη. Είμαστε απόλυτα υπέρ σε αυτά τα εγχειρήματα αλλά δεν βλέπουμε πώς αποτελούν θεμέλια μιας νέας κοινωνίας.
Κατά την άποψη μας, θα πρέπει να βάλουμε μπροστά ένα σχέδιο που να μπορεί να συνδέσει μια σειρά από δομές και εγχειρήματα και να μπορέσει πράγματι να τα αναπτύξει στο επίπεδο προεικόνισης μιας νέας κοινωνίας και να το κάνουμε σοβαρά. Κι αυτό το σχέδιο, θα πρέπει να είναι μέρος του επαναστατικού προγράμματος ή της αντιπρότασης μας: να είναι το τμήμα της άμεσης εφαρμογής του. Πράγματι, χρειαζόμαστε κοινωνικοποιημένα κτήρια και εκτάσεις, χρειαζόμαστε ελευθεριακά σχολεία και κοινωνικά κέντρα, χρειαζόμαστε κοινωνικά ιατρεία και δομές συλλογικής διαχείρισης και αλληλοβοήθειας. Όπως επίσης χρειαζόμαστε και σωματεία βάσης εργαζομένων που αύριο θα αναλάβουν την διαχείριση της παραγωγής, όπως χρειαζόμαστε και λαϊκές συνελεύσεις σε κάθε γειτονιά, όπως χρειαζόμαστε επιτροπές κοινωνικοποίησης πάρκων, γης, κτηρίων και δομές αυτοάμυνας που θα τα περιφρουρήσουν.
Για να μπορέσουν όλα τα παραπάνω να γίνουν πράξη, χρειαζόμαστε οργάνωση, πολύ δουλειά και συσπείρωση δυνάμεων, χρειαζόμαστε επαναστατικό σχέδιο και πρόγραμμα, όπως επίσης και την κατανόηση ότι μόνο επαναστατικά μια νέα κοινωνία μπορεί να ξεπροβάλλει. Ειδάλλως ότι και να χτίσουμε μπορεί εν μία νυχτί να το χάσουμε και ακόμα χειρότερα να διαμαρτυρόμαστε για την κακιά κυβέρνηση που μας το πήρε, σαν το ζήτημα είναι απλώς να «υπάρχουμε» σαν ένα μικροσύμπαν στο περιθώριο της κοινωνίας και το κράτος να μας «επιτρέπει» την ύπαρξη μας. Το χτίσιμο μιας νέας κοινωνίας είναι υπόθεση των ίδιων των εργαζομένων και όλων των εκμεταλλευόμενων και όχι νησίδες που θα φτιάξουμε ως αναρχικοί από εμάς για εμάς, για να την περνάμε «αντισυμβατικά» μετά από 10 ώρες μισθωτής σκλαβιάς. Σε κάθε περίπτωση, εμείς οφείλουμε απλώς να βοηθήσουμε σε αυτή την κατεύθυνση δημιουργίας δομών, αντι-παραδειγμάτων και κυττάρων της νέας κοινωνίας, αλλά ταυτόχρονα με τον πολιτικό μας αγώνα και την προσπάθεια να κερδίσει έδαφος η επαναστατική προοπτική ως αναγκαιότητα και ως μόνη λύση και διέξοδος από την βαρβαρότητα του καπιταλισμού και του κράτους.
Τι οργάνωση θέλουμε;
Θα ολοκληρώσουμε την εισήγηση μας, με την πρόταση μας για το ζήτημα της αναρχικής οργάνωσης. Μιας οργάνωσης, που όπως ήδη είπαμε, θα πρέπει να οικοδομηθεί γύρω από ένα επαναστατικό πρόγραμμα, γύρω από κοινή μέθοδο δράσης και προώθησης του, γύρω από συγκεκριμένες και ξεκάθαρες ιδεολογικές αρχές και γύρω από ένα κοινά συμφωνημένο σύνολο πολιτικών θέσεων και αγωνιστικών, τακτικών και στρατηγικών κατευθύνσεων.
Η αναρχική οργάνωση την οποία προτείνουμε έχει ως κύτταρο πρωτοβάθμιους πυρήνες περιοχών και όχι συλλογικότητες και ομάδες με τον τρόπο που τις γνωρίζουμε στον εν Ελλάδι αναρχικό χώρο σήμερα. Αν λέγαμε την προηγούμενη δεκαετία ότι το χάσμα μεταξύ ομάδων και ανοργάνωτων συντρόφων και συντροφισσών είναι μεγάλο, πλέον είναι χαώδες. Δεν υπάρχει ούτε ο ικανός αριθμός των συλλογικοτήτων ούτε το επίπεδο των συμφωνιών για μια νέα προσπάθεια ομοσπονδιοποίησης. Πέραν αυτού, δεν συμφωνούμε και με το ίδιο αυτό το μοντέλο κι αν μας ζητηθεί θα το εξηγήσουμε και μέσα στην συζήτηση που θα ακολουθήσει.
Συμφωνούμε ωστόσο, στον φεντεραλισμό και τον αναγνωρίζουμε τόσο ως πυλώνα μιας οργάνωσης στο τώρα, όσο και ως χαρακτηριστικό της κοινωνίας για την οποία παλεύουμε. Δεν πιστεύουμε σε μια συγκεντρωτικού τύπου οργάνωση. Άρα οι πυρήνες περιοχών και τόπων, στους οποίους βλέπουμε τα κύτταρα μιας νέας αναρχικής οργάνωσης, θα πρέπει να είναι ομοσπονδιοποιημένοι: σε προαστιακό και περιφερειακό επίπεδο, σε επίπεδο πόλης και σε πανελλαδικό επίπεδο.
Για να το σχηματοποιήσουμε, κάθε περιοχή και ένας αναρχικός πυρήνας και κάθε προάστιο ή πόλη, μια ομοσπονδία πυρήνων (π.χ. οργανωμένοι σε περιφέρειες). Στις μικρές πόλεις, τις κωμοπόλεις και μακάρι και σε χωριά, θα μπορούσε να υπάρχει ένας πυρήνας που να ενώνεται περιφερειακά με όμορες πόλεις ή να σχηματίζει από μόνος του, μια περιφέρεια (π.χ. στις μικρές πόλεις).
Οι πυρήνες της οργάνωσης θα έχουν αυτόνομη δράση σε επίπεδο περιοχής και επίπεδο πόλης και θα συντονίζονται σε δευτεροβάθμιο επίπεδο στα προάστια και τις περιφέρειες. Κάθε πυρήνας θα διορίζει κυκλικά ανακλητούς και αιρετούς εκπροσώπους σε ένα τρίτο επίπεδο, σε ένα κεντρικό συνενωτικό πολιτικό όργανο (π.χ. ένα πολιτικό συμβούλιο ή μια συντονιστική επιτροπή). Το κεντρικό πανελλαδικό όργανο θα αποτελεί έκφραση των πυρήνων, θα είναι το σημείο συνένωσης τους.
Η οργανωτική δομή που περιγράφουμε εξασφαλίζει τόσο τον ενοποιητικό χαρακτήρα μιας αναρχικής οργάνωσης, όσο και τον φεντεραλισμό και τα αντι-ιεραρχικά χαρακτηριστικά της. Γιατί θα πρέπει να πούμε, ότι η συνήθης κριτική σύμφωνα με την οποία «η οργάνωση φέρνει ιεραρχίες» είναι ίσως απ’ τους πιο μεγάλους κινηματικούς μύθους. Αρκεί μόνο να δούμε πώς λειτουργεί μια «ανοιχτή συνέλευση», στην οποία λίγοι αποφασίζουν (ή οι ομάδες έχουν αποφασίσει απ’ τα πριν το πλαίσιο «που θα περάσουν») και να φανταστούμε πώς θα αποφάσιζε μια αναρχική οργάνωση, της οποίας οι αποφάσεις θα λαμβάνονταν από τα κάτω (απ’ τους πυρήνες) προς τα πάνω (στις περιφέρειες και το συντονιστικό όργανο).
Ας αναρωτηθούμε επίσης, τα όρια δράσης μιας ανοιχτής συνέλευσης 50 ή 100 ατόμων που ενώνονται μόνο στη βάση ενός γεγονότος επικαιρότητας, χωρίς πραγματικό πλαίσιο στόχων και θέσεων που να τα ενώνει και χωρίς δεσμεύσεις και ας το αντιπαραβάλλουμε στην δράση μιας οργάνωσης εκατοντάδων και αργότερα χιλιάδων και τι μπορεί αυτή πραγματικά να πράξει και να πετύχει. Είναι ξεκάθαρο ότι ο αφορμαλισμός δεν μπορεί να διεκδικεί δάφνες αποτελεσματικότητας. Απλά είναι το πιο «εύκολο».
Οπωσδήποτε, για να μπορεί να λειτουργήσει «ιδανικά» αυτό το μοντέλο οργάνωσης που προτείνουμε, θα πρέπει η οργάνωση αυτή να βασίζεται πάνω σε γερές συμφωνίες και να μην είναι συνθετική οργάνωση ιδεολογικού αχταρμά.
Γι’ αυτό άλλωστε, πρεσβεύουμε την οργάνωση της «τάσης» όπως υποστήριξαν μέσω της «Πλατφόρμας» οι αναρχικοί της DeloTruda και όχι την πολυτασική οργάνωση που είναι καταδικασμένη να εκφυλιστεί από το αλληλοφάγωμα, την αγωνιστική ακινησία λόγω αντιθέσεων ως προς τους στόχους, την αυτοαναφορικότητα και τελικά τις ιεραρχίες ή την διάλυση.
Να πούμε, στο σημείο αυτό, για να πάμε ξανά στο «εδώ και τώρα», ότι αν θεωρούσαμε ότι υπάρχουν προϋποθέσεις για την ίδρυση αναρχικής οργάνωσης με τα πιο πάνω χαρακτηριστικά, θα είχαμε ήδη πάρει σχετικές πρωτοβουλίες. Το τελευταίο πράγμα που θα θέλαμε να κάνουμε, ωστόσο, είναι να συγκροτηθεί μια ολιγομελής οργάνωση-σφραγίδα. Δεν είναι ιδεολογική μας εμμονή η οργάνωση, αν ήταν θα κινούμασταν ήδη προς τον σχηματισμό της, μόνο και μόνο για να αυτοϊκανοποιηθούμε. Κατά την άποψη μας είναι μια ιστορική αναγκαιότητα για το αναρχικό κίνημα, η οργάνωση, είμαστε αισιόδοξοι ότι θα ανοίξει ο δρόμος προς αυτή σύντομα και τα μηνύματα που λαμβάνουμε το τελευταίο διάστημα είναι πολύ θετικά. Θα πρέπει ωστόσο να ανοίξει πλατύτερα η συζήτηση, να εμπλακούν παραπάνω σύντροφοι και συντρόφισσες, βήμα το βήμα να υιοθετήσουν όλο και περισσότεροι την ανάγκη αυτή της προοπτικής.
Οι πρωτοβουλίες που πρέπει άμεσα να παρθούν, θα πρέπει να βρίσκονται στην κατεύθυνση συσπείρωσης μιας δυναμικής γύρω από την οργανωτική προοπτική, για να μπορέσει να «ανοίξει» και πρακτικά, σε πανελλαδικό επίπεδο, το οργανωτικό ζήτημα.
Για εμάς είναι αναγκαίο να σχηματιστεί άμεσα ένας νέος κινηματικός πόλος, απαρτιζόμενος από συλλογικά σχήματα και συντρόφισσες/ους που συμφωνούμε ότι η οργάνωση είναι αναγκαιότητα. Θα πρέπει να έρθουμε σε επαφή, να μιλήσουμε, να συντονιστούμε, να δημιουργήσουμε κοινούς αγωνιστικούς σχηματισμούς με αιχμή τις μεγάλες μάχες που θα πρέπει να δοθούν σε κάθε πεδίο πάλης των καιρών μας. Αυτός ο πόλος θα πρέπει κατά την γνώμη μας να σχηματιστεί ανεξάρτητα από το αν συμφωνούμε επακριβώς όλοι για το ζήτημα της οργάνωσης και από το αν θα προχωρήσουμε όλοι μαζί προς τα εκεί. Η συνένωση και η συνεργασία όλο και πιο πολλών συντρόφων και συντροφισσών που συναντιούνται στην βάση κοινών συμφωνιών, θα είναι ένα σημαντικό βήμα για να διαμορφωθεί κάτι πιο υγιές μέσα στον αναρχικό χώρο, έξω από αφορμαλιστικές συνεργασίες μίας χρήσης, ετερόκλητα μορφώματα, καιροσκοπικές συμμαχίες για εσωτερικό «άρτο και θεάματα» και ιδεολογικά-πολιτικά τερατουργήματα που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια κάτω από υπογραφές «αναρχικών και κομμουνιστών».
Θεωρούμε επίσης αναγκαίο να προτρέψουμε όλο και περισσότερες συντρόφισσες και συντρόφους να οργανωθούν, έστω και σε ένα πρώτο επίπεδο. Να πάψουν να κινητοποιούνται ως «άτομα» χωρίς πολιτικές ευθύνες. Πρώτα απ’ όλα για να μπορούν οι ίδιες και οι ίδιοι να συμβάλλουν στις πολιτικές εξελίξεις, να μπορούν να πάρουν πρωτοβουλίες και να μην ακολουθούν απλώς τα καλέσματα των άλλων. Δεν γίνεται απ’ την μία, να λέμε ως αναρχικοί ότι είμαστε εναντίον της ανάθεσης των ζωών μας σε κάποιους άλλους και απ’ την άλλη να μην οργανωνόμαστε και να αναθέτουμε σε κάποιους άλλους να κινούν τα νήματα του πολιτικού μας χώρου.
Πιο συγκεκριμένα αναφορικά με την οργανωτική προοπτική, η άποψη μας είναι ότι όσοι σύντροφοι και συντρόφισσες έχουμε συμφωνίες, δεν θα πρέπει απλώς να τις δηλώνουμε σε ένα θεωρητικό επίπεδο ή να περιμένουμε πότε θα έρθει η στιγμή ενός οργανωτικού καλέσματος για να συναντηθούμε. Θα πρέπει άμεσα να συμπράξουμε και θα πρέπει μέσω αυτής της σύμπραξης να διαμορφώσουμε τους όρους που θα επιτρέψουν το επόμενο βήμα.
Το αναρχικό κίνημα διεθνώς βρίσκεται σε μια κρίσιμη ιστορική καμπή. Έχει να διαλέξει μεταξύ δύο δρόμων. Ο πρώτος είναι αυτός της διαμαρτυρίας, της lifestyle αντισυμβατικότητας των ατόμων, του εναλλακτικισμού και ενίοτε του ταραχοποιού πίσω από κινήματα στα οποία αποτελεί παρά μόνο μια φαζαριόζικη ουρά τους. Ο δρόμος αυτός οδηγεί στην ήττα και την συρρίκνωση, τόσο αριθμητική, όσο και σε επίπεδο κοινωνικής και ταξικής επιρροής. Αν αυτό θέλουμε, δεν χρειάζεται να αλλάξουμε απολύτως τίποτα. Ο δεύτερος δρόμος, είναι αυτός της πρωταγωνιστικής αγωνιστικής συμβολής στην κοινωνική και ταξική πάλη, στη βάση ενός επαναστατικού σχεδίου ανατροπής. Το τέλος αυτού του δρόμου είναι ο θρίαμβος της Κοινωνικής Επανάστασης, ο θρίαμβος των δίκαιων, επίκαιρων και ιστορικά επιτακτικών μας προτάσεων. Αν θέλουμε να βαδίσουμε τον δεύτερο δρόμο, είναι σίγουρα κακοτράχαλος και έχει φοβερές δυσκολίες, αλλά είναι ο μόνος νικηφόρος. Είναι στο χέρι μας και τι κίνημα θα έχουμε και σε τι κοινωνία θα ζήσουμε.
ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΑΝΑΡΧΙΚΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ – ΚΑΜΑΤΕΡΟΥ
