Tου Π. Αργυριάδη
Παρίσι
Εκδότη του περιοδικού «Κοινωνικό Ζήτημα»
5, Boulevard Sail:t-Michel, 5
Και στα γραφεία του Socialist, 17, rue du Croissant 1888
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Έχοντας γνωρίσει τον Pottier από κοντά, ήμασταν σε θέση να εκτιμήσουμε όλες τις ιδιότητες της καρδιάς του και την ευφυΐα του.
Θέλαμε με αυτό το φυλλάδιο να δώσουμε μια ιδέα για τον χαρακτήρα και το ταλέντο του αείμνηστου φίλου και ομοϊδεάτη μας.
Ανάμεσα στα ποιήματα του έργου του, έχουμε διαλέξει μερικά λουλούδια με τα οποία σχηματίζουμε ένα μπουκέτο που τοποθετούμε στον τάφο του ιεροψάλτη της Κοινωνικής Επανάστασης.
Όλοι οι σοσιαλιστές χωρίς διάκριση ακολούθησαν τον Eugène Pottier στην τελευταία του κατοικία.
Η κηδεία του αναστάτωσε τα ανάξια πλάσματα που μας κυβερνούν.
Αναπαράγουμε εδώ το άρθρο που δημοσιεύσαμε με την ευκαιρία αυτή στην «Φωνή του Λαού»:
Οι ληστές που μας κυβερνούν χάρη στην καθολική νωθρότητά τους, μόλις έδειξαν το μέτρο του ρεπουμπλικανισμού τους.
Δεν τους αρκούν όλες οι βλακείες της ιδιωτικής τους ζωής και όλες οι προδοσίες της δημόσιας σφαίρας, παραβιάζουν τώρα με ωμή βία το πιο ιερό και απαραβίαστο δικαίωμα: το να οδηγήσουμε έναν φίλο προς τον τόπο της τελευταίας του ανάπαυσης.
Οι φίλοι του μεγάλου ποιητή Eugène Pottier, είχαν συγκεντρωθεί στο γραφείο τελετών για να συνοδεύσουν αυτόν τον μεγάλο αφοσιωμένο αγωνιστή, αυτή τη μεγάλη καρδιά, στον τάφο του. Ενώ περίμεναν ειρηνικά τη συνοδεία, οι… κολλητοί του Ρουβιέ χωρίς καμία πρόκληση, όρμησαν πάνω τους, σπρώχνοντας κάποιους, συλλαμβάνοντας άλλους, επιδιδόμενοι σε κάθε είδους βαρβαρότητα. Η Αυτοκρατορία, παρ' όλη την απαξίωσή της, δεν έχει επιδείξει ποτέ ένα τόσο κατασταλτικό θέαμα κάτω από τέτοιες συνθήκες.
Ήταν η περίπτωση να αναφωνήσουμε, όπως ο Pottier στο Κοινωνικό Ζήτημα, κατά τη διάρκεια της 14ης επετείου της Κομμούνας:
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΔΟΛΟΦΟΝΟ!
Η τίγρη εξαπολύεται, με το ξίφος τραβηγμένο. Στον δολοφόνο!
Κυνηγάει, γκρεμίζει, σταματάει, σκοτώνει,
Η ξιφολόγχη είναι μέρος του γλεντιού, η Κομμούνα σπαρταρά!
Στον δολοφόνο.
Στον δολοφόνο
Ρίχνοντας την αντανάκλασή της στο κινούμενο γρασίδι,
Εμφανίζεται η κόκκινη σημαία μας,
Αυτή η σημαία της ισότητας ξυπνά μέσα τους την αγριότητα.
Στον δολοφόνο κ.λπ.
Η κόκκινη σημαία, όμως, δεν είχε κάνει την εμφάνισή της όταν οι Αργουζίνοι του Ρουβιέ επιτέθηκαν στους Σοσιαλιστές, χωρίς λόγο.
Γιατί λοιπόν αυτή η βία χωρίς λόγο; Γιατί αυτή η αναίτια αυθαιρεσία; Γιατί αυτή η λογοκλοπή της Αυτοκρατορίας; Γιατί οι άνδρες που μας κυβερνούν δεν διαφέρουν από αυτούς της Αυτοκρατορίας παρά μόνο στην παραπλανητική ταμπέλα που έχουν αποκτήσει ώστε να καταλάβουν την εξουσία.
Γιατί όντας απατεώνες κάθε λογής, δεν μπορούν παρά να λειτουργήσουν ως εγκληματίες, καταπατώντας όλους τους νόμους.
Γιατί θέλουν με τον ενθουσιασμό τους να καταφέρουν να κάνουν φασαρία και να αιματοκυλύσουν το Παρίσι σύμφωνα με τις προσταγές τους.
Θα επερχόταν το τέλος της Γαλλίας αν υπήρχαν μόνο Γάλλοι αυτού του είδους, αλλά ευτυχώς δεν είναι έτσι, και το παράδειγμα του μεγάλου πολίτη του οποίου θρηνούμε σήμερα την απώλεια, αποδεικνύει σε εμάς ότι υπάρχουν ακόμη μεταξύ των Γάλλων άντρες που μπορούν να είναι όχι μόνο χρήσιμοι για το έθνος τους, αλλά έτοιμοι να υπηρετήσουν με τη μεγάλη τους καρδιά, με τα γενναιόδωρα συναισθήματά τους, αποκρυσταλλωμένα σε χάλκινες ρίμες, την υπόθεση της ανθρωπότητας.
EUGENE POTTIER
Ο Pottier γεννήθηκε στο Παρίσι το 1816 από φτωχούς γονείς. Ο πατέρας του, συσκευαστής, μόλις και μετά βίας στάθηκε ικανός να καλύψει τις ανάγκες της οικογενείας του. Αναγκάστηκε να αφοσιωθεί στη χειρωνακτική εργασία.
Ωστόσο, το ένστικτο του καλλιτέχνη ξύπνησε σύντομα μέσα του. Έμαθε να σχεδιάζει πάνω σε ύφασμα και, μάλιστα, λίγο καιρό αργότερα, ίδρυσε το συνδικαλιστικό επιμελητήριο σχεδιαστών υφάσματος.
Εκείνη την εποχή άρχισε να γράφει τραγούδια γεμάτα νιάτα και σθένος. Η καρδιά του ήταν παθιασμένη με την ελευθερία, ο εγκέφαλός του δονείτο ήδη από νέες ιδέες και όπως έγραψε αργότερα σε ένα από τα ποιήματά του… «διψούσε για ένα νέο μέλλον».
Τον ξαναβρίσκουμε λοιπόν το 1848 πίσω από τα οδοφράγματα, ανάμεσα στους εξεγερμένους. Αργότερα, ήταν εκπρόσωπος στην Κεντρική Επιτροπή, και εργάστηκε με δραστηριότητα στην προετοιμασία της Κομμούνας, της οποίας εξελέγη μέλος με 3.352 ψήφους από 3.600 ψηφοφόρους, στις συμπληρωματικές εκλογές του Απριλίου.
Ως μέλος της Κομμούνας, ο Pottier αφοσιώθηκε ιδιαίτερα στην υπόθεση των φτωχών, στην υπηρεσία των οποίων είχε ήδη αφιερώσει το πνεύμα του και τη ζωή του. Επίσης, τον βλέπουμε να συνδέεται με όλα τα μέτρα που ελήφθησαν υπέρ των προλετάριων, όπως τα διατάγματα για τη στράτευση, τα ενοίκια και τη συγκρότηση της Επιτροπής Δημόσιας Ασφάλειας.
Όταν οι Βερσαλλιέροι μπήκαν στο Παρίσι, ο Pottier, αφού πολέμησε μέχρι την τελευταία μέρα του αγώνα, κατέφυγε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
Επιστρέφοντας στο Παρίσι μετά την αμνηστία, του ήταν αδύνατο, για λόγους υγείας, να συνεχίσει τη δουλειά του ως σχεδιαστής, στην οποία διέπρεπε.
Ένα κρυολόγημα λίγο καιρό πριν και κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στην Σκωτία, είχε σχεδόν παραλύσει μέρος του σώματός του. Πονούσε πολύ και μετά βίας περπατούσε. Είχαμε την ιδέα να τον συστήσουμε στον γιατρό Charcot, ο οποίος, χάρη στον τρόπο του να θεραπεύει τις νευρικές ασθένειες με ηλεκτρισμό, κατάφερε να ανακουφίσει σημαντικά τα βάσανα του γέροντα ποιητή.
Αν και από τη μια πλευρά αντιμετώπιζε την αρρώστια και από την άλλη τη δυστυχία -τέτοια ήταν η τύχη αυτού του αγωνιστή, αυτού του άκαμπτου χαρακτήρα- τίποτα δεν τον πτόησε, σε σημείο που ακόμη και στο νεκροκρέβατό του ύψωνε τη φωνή του υπέρ των αποκληρωμένων και των καταπιεσμένων.
Οι γενναιόδωροι άντρες, αυτοί που επιδιώκουν την πραγματοποίηση κάθε αλυτρωτικής ιδέας, είναι εκ των προτέρων καταδικασμένοι στη δυστυχία και σε χίλια άλλα βάσανα, ηθικά και υλικά.
Μόνο οι απατεώνες, οι τσαρλατάνοι, οι ραδιούργοι και οι εγωιστές θριαμβεύουν σε αυτή την απεχθή κοινωνία.
Παρά την ασθένειά του, ο Pottier ήταν πάντα παρών σε γιορτές και λαϊκές συνελεύσεις των οποίων προήδρευε συχνά.
Του άρεσε να βλέπει και να ακούει επιτόπου τους πρωτοπόρους του σύγχρονου σοσιαλισμού να κηρύττουν τα καλά νέα της Κοινωνικής Επανάστασης. Η καρδιά του ενθουσιαζόταν και η έμπνευσή του αντλούσε από αυτήν τις αξιοθαύμαστες προτροπές των αθάνατων στίχων του. Επομένως, η ζωή του Pottier δεν ήταν παρά αγώνες και δυστυχία.
Ευγενικός, σεμνός, ο φτωχός γέροντας ποιητής, είχε μετά βίας αρκετούς πόρους για να ζήσει και να συντηρήσει την σύζυγό του και τις κόρες του, τις οποίες λάτρευε. Παραμέλησε τον εαυτό του, σκεπτόμενος μόνο την ευτυχία της οικογενείας του.
Έτσι, παρουσία μας, απάντησε μια μέρα σε έναν φίλο που υποστήριξε ότι πολλοί μεγάλοι άντρες εκτιμήθηκαν μόνο μετά τον θάνατό τους: «Θα αυτοκτονούσα αν ήξερα ότι μετά από μένα, τα κέρδη από την πώληση των έργων μου θα μπορούσαν να προσφέρουν μια ευτυχισμένη ζωή στην οικογένειά μου!»
Γι’ αυτόν τον άνθρωπο, γι’ αυτόν τον μεγάλο, αλλά παρεξηγημένο ποιητή είπε ο Pierre Dupont, μιλώντας στον G. Nadaud: «Είναι αυτός που μας αηδιάζει και τους δύο».
Ο Pottier πέθανε στις 6 Νοέμβρη 1887.
Η πανεπιστημιακή εκπαίδευση με την απεχθή ρουτίνα της θα ήταν ίσως ένα εμπόδιο στην ανάπτυξη και την πρωτοτυπία της ευφυΐας του Pottier. Υπήρξε ένα υψηλό πνεύμα, έχοντας καταφέρει, χάρη στην επίπονη ενασχόλησή του στον ελεύθερο χρόνο του, να αποκτήσει πολύπλευρες γνώσεις.
Επιτρέψτε μας να παραθέσουμε εδώ μια επιστολή που μας απηύθυνε με αφορμή την έκδοση του τέταρτου φύλου του «Κοινωνικού Ζητήματος», που αναδεικνύει περίτρανα την επιστημονική και πνευματική του κουλτούρα.
Την παραθέτουμε ολόκληρη γιατί είναι αξιοπερίεργη σε περισσότερα από ένα σημεία.
«ΑΓΑΠΗΤΕ ΠΟΛΙΤΗ,
Σας απευθύνω τον Λευκό Τρόμο. Επιφυλάσσομαι για το επόμενο φύλλο: το Τείχος της Charonne.
Το τέταρτο τεύχος σας με ευχαριστεί πολύ. Το άρθρο σας: “Κολεκτιβισμός ή Κομμουνισμός” είναι μεγάλης εμβέλειας.
Η επανάσταση στην ιατρική απαιτεί περισσότερη ανάπτυξη. "Η Αυτονομία σύμφωνα με την Επιστήμη" είναι ένα πολύ καλοδουλεμένο άρθρο, αλλά λαμβάνει ελάχιστα υπόψη την πολύ βαθύτερη δράση που ασκεί το περιβάλλον στο άτομο, δηλαδή την αλληλεγγύη. Είναι αλήθεια ότι οι αναρχικοί, μεθυσμένοι από την ιδέα της απεριόριστης ελευθερίας, τίθενται σχεδόν απέναντι στο συστημικό πνεύμα για να αρνηθούν αυτήν την επιρροή του περιβάλλοντος που, ωστόσο, είναι ο νόμος της ζωής, ο οποίος από την ανόργανη φάση περνά στα επίπεδα της οργανικής ζωής με τη δράση μιας αμοιβαίας συγγένειας. Αλλά παρασύρομαι σε δογματικές παρατηρήσεις. Το ξέρεις όπως και εγώ γιατί είσαι κομμουνιστής σαν εμένα, που δεν εμποδίζει κανέναν από εμάς να είμαστε αναρχικοί, τόσο αληθινοί όσο οι καβγάδες μας, που είναι, πάνω απ' όλα, καβγάδες στα λόγια, λόγια για τα κακώς κείμενα. (1)
Το “Τραγούδι του Σοσιαλιστή Στρατιώτη” είναι πολύ όμορφο όπως όλα όσα έχω διαβάσει για τον Souètre.
Σχετικά, θα ήθελα να σας επισημάνω, για να μην κατηγορηθώ για λογοκλοπή, ότι έχω ένα πολύ παρόμοιο κομμάτι, αδημοσίευτο ακόμη, το οποίο έχει τίτλο “Σταυρώστε στον αέρα τον τροβαδούρο!”
Υπάρχουν, εξάλλου, στο περιοδικό σας πολύ ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες για το επαναστατικό κίνημα των δύο κόσμων. Από όλα αυτά συμπεραίνω, αγαπητέ πολίτη, ότι πρέπει να εργάζεστε σκληρά για να το εκδόσετε στην ώρα σας κάθε μήνα.
Εύχομαι το “Κοινωνικό Ζήτημα”, αυτό σε ροζ χαρτί και αυτό στις αιματοβαμμένες σελίδες της πραγματικότητας, έναν ηχηρό θρίαμβο, και σφίγγω τα χέρια με εσάς και τους συνεργάτες σας.
Σε σένα και σε αυτόν που δεν πέθανε.
Ο Αναστάσιμος, ΟΥΤΖΙΝ ΠΟΤΙΕΡ».
1) (σ.τ.μ.: Σημείωση του Αργυριάδη) Αυτό είναι τόσο αληθινό που έχω θέσει συχνά αυτό το δίλημμα στους αναρχικούς: είτε παραδέχονται οποιαδήποτε οργάνωση είτε όχι. Αν παραδεχτούν το ένα, θα αναγκαστούν την επομένη της Επανάστασης και χωρίς την παρέμβασή μας, να παραδεχθούν τη συλλογική οργάνωση γιατί οι νέες ανάγκες και ο ίδιος ο λόγος θα τους το επιβάλλουν. Η κοινωνική οργάνωση, μας επιτρέπει να πούμε, ότι έχουν την αναρχία στον εγκέφαλό τους. P.A.
Οι κριτικές που απευθύνει ο Pottier στον συγγραφέα του άρθρου «Αυτονομία σύμφωνα με την Επιστήμη», είναι αυτές ενός αληθινού μελετητή. Η καλή πίστη με την οποία θαυμάζει την ποίηση του Souètre, ενός άλλου ποιητή της σοσιαλιστικής σκηνής του Παρνασσού, μας κάνει να δούμε το μεγαλείο της ψυχής του, που μας ανακουφίζει λίγο από όλους τους Τρισοτίνους και τους Βαδίους του αστικού κόσμου.
Ο Pottier ήταν ιδιοφυής άνθρωπος. Τα ποιήματά του έχουν μια πρωτοτυπία, μια αξιοσημείωτη φινέτσα, θα μείνουν όσο υπάρχει λογοτεχνία στη Γη. Ο ποιητής έχει εκείνες τις υπέροχες αναλαμπές που μάταια κανείς θα αναζητούσε, τολμούμε να πούμε, στον ίδιο τον Βίκτωρα Ουγκώ, επειδή ο Pottier είναι πιο φυσικός από τον συγγραφέα του «Les Châtiments».
Ας συλλογιστούμε λίγο αυτόν τον σαιξπηρικό θρήνο την επομένη της 2ας Δεκεμβρίου:
Το Ποιος Θα Εκδικηθεί;
Η Δημοκρατία πέθανε,
Στην μπύρα της την κουβαλάμε,
εγώ είμαι ο τυμβωρύχος της
Ποιος Θεέ μου... θα την εκδικηθεί;
Είμαι ο τυμβωρύχός της
Και θάβω την καρδιά μου!
Θα δει ποιος θα ζήσει!
Εκεί περιμένω να βγει,
Θα δω ποιος θα ζήσει!
Η γη θα γεννήσει!
Το σφυρί θα τραγουδήσει!
Το έργο θα ανθίσει!
το τριαντάφυλλο θα κοκκινίσει!
Η έκφραση ξεκινά από τα βάθη της ψυχής στον σοσιαλιστή ποιητή και… αρπάζει την καρδιά. Νομίζουμε ότι ακούμε λυγμούς πόνου όταν διαβάζουμε:
Ποιος, Θεέ μου! θα την εκδικηθεί;
Ο Pottier ήταν ο κατ' εξοχήν προλετάριος ποιητής, ο ψάλτης και ο εκδικητής της δυστυχίας, ήταν σαν ένας αληθινός χρωματιστής με τις σπαρακτικές περιγραφές του.
«Σηκωθείτε για να δείτε τη βαρετή θέση μου»,
«Εκεί, μικρά μου, με άδειο στομάχι»
Στον αέρα αναπνεύστε δηλητήριο,
«όλα τα αγόρια και τα κορίτσια»
Σμήνος σε ένα σωρό σε αυτή τη γυμνή γωνιά.
«Καμία ντροπή στα κουρέλια.»
Είναι μια άγνωστη πολυτέλεια για εμάς.
Και αυτό το ποίημα που παραθέτουμε ολόκληρο:
JEAN LEBRAS
Ο Jean Lebras ήταν ένας φτωχός άθλιος
Γεννημένος από φτωχό πατέρα και μητέρα,
Κατά λάθος
Παρά τη θέλησή τους, η αγάπη εξαπάτησε τη δυστυχία.
Jean Lebras.
Ο καημένος ο Jean Lebras!
Μια μέρα θα ξεκουραστείς!
Χωρίς δουλειά να πιέζει την αμηχανία
Άνθρωπος, έγινε δύσκολος άνθρωπος
Ήταν πάντα μια εβδομάδα για εκείνον.
John Lebras, κ.λπ.
Έπρεπε να προσθέσει στη δουλειά του,
ανόητη αδελφή και μεθυσμένο πατέρα,
Στο τέλος το τέλος
Μπορούμε να είμαστε αρκετοί για όλα;
Πάνω στο ψωμί, διακοπτόμενος ύπνος.
John Lebras, κ.λπ.
Για έναν πενιχρό μισθό,
Πέρασε τις πιο δύσκολες μέρες του ως πραγματικό άλογο
Με έναν μεγάλο φιλελεύθερο
— Το αφεντικό του λυπήθηκε πολύ για τον Jean Lebras,.
Ενώ έτρεχε, τρώγοντας το καρβέλι του
από την ασθένειά του δεν ήταν κακός...
νιώθεις γέρος,
Έγινε ζηλιάρης...
Του σκύλου που κοιμόταν στο ρείθρο του.
John Lebras, κ.λπ.
Δεν είχε την αγάπη που ανακουφίζει.
Ένα βαρύ πακέτο σε έναν εκτεταμένο απότομο τροχόδρομο
Ξαπλώστε το άτομο κάτω.
Ράβουμε τον καμβά περιτυλίγματός του.
John Lebras,
Ο καημένος ο Jean Lebras!
Επιτέλους θα ξεκουραστείς!
Τι άγγιγμα, τι παρατήρηση και τι χρώμα σε αυτή την ενιαία ποίηση,
και τι πικρή ειρωνεία σε σχέση με το αφεντικό
«που λυπήθηκε πολύ τους νέγρους».
Ο Pottier αποπνέει πραγματικό μεγαλείο όταν, ορίζοντας τον εαυτό του ως εκδικητή των επαναστατών του παρελθόντος, αποστρέφει αυτούς που, ενώ ανήκουν στη σάπια τάξη που μας κυβερνά, παραπέμπουν στα ονόματα των μεγάλων ηρώων. Επανάσταση. Η αγανάκτησή του ξεσπά με εξαιρετική δύναμη όταν γράφει:
ΣΤΙΣ 21 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ
Αυτή τη μεγάλη μέρα που ένας προδότης τιμωρείται.
Είναι έκσταση ή όνειρο τρελού;
Βλέπω τον Marat και τον Baboeuf να εμφανίζονται με λεπίδες στην καρδιά και φωτοστέφανα στο λαιμό τους!
- Α! είπε ο Marat, φθαρμένε κόσμε, βουλιάζεις!
Γιοι των Τιτάνων, τι είστε; Αστός!
Μην προκαλείτε πια τους νεκρούς σας, μάτσο Jean-Buttocks
Δεν έχετε γκιλοτίνα για τους βασιλιάδες σας.
Με την ειρωνεία και την ευκαμψία του στυλ του, ο Pottier κοροϊδεύει και καταδικάζει τον εγωισμό και τη δειλία των ανόητων αστών που δεν δέχονται ούτε τη γενναιοδωρία ούτε την επιδίωξη οποιουδήποτε ιδανικού στον άνθρωπο, οι παρτιζάνοι, με μια λέξη, laissez-faire, laissez-passer, ξεψυχούν.
Αυτό που είναι επίσης ιδιαίτερα αισθητό στον επαναστάτη καλλιτέχνη είναι ότι εκεί που άλλοι θα απελπίζονταν να κάνουν ποίηση, εκείνος το κάνει με απέραντη χάρη. Θέλουμε να μιλήσουμε για την κοινωνική του ποίηση. Η άνυδρη επιστήμη της κοινωνικής οικονομίας βρήκε επιτέλους τον ποιητή της.
Η ΣΥΜΦΟΡΗΣΗ
Έγγραφο για την Επιτροπή του 44
Λέει: Πτώχευση και κλείσιμο της μεγαλύτερης αποθήκης
Ήταν η αποβάθρα παπουτσιών
Με είκοσι πάγκους και αποθήκες.
Χάρη σε αυτή την αποτυχία,
Σταματώντας τα δέρματα, ανεργία στο εργοστάσιο,
Και χίλια στομάχια σε ανάπαυση.
Μπουρζουά όταν παραγγείλεις τζαμπότ
Αυτές οι βάσεις παπουτσιών και οι μπότες
Χωρίς αγοραστές συσσωρεύονται.
Και στο βούρκο των δρόμων σου
Σέρνοντας αταίριαστες παντόφλες,
Το κακοντυμένο σύνταγμα.
ΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΡΑΤΟΣ
Ι
Ο βασιλιάς, ο κλήρος, η αριστοκρατία, νικήθηκαν από τους αστούς, ο πλούτος ανέβηκε στην εξουσία
Η τρίτη πολιτεία χάλασε τους νόμους
Γεμίζει τον εαυτό της και οι άνθρωποι πεθαίνουν,
Επίσης, για μια τελευταία μάχη,
Μπροστά στο αστικό κράτος υψώνεται το Τέταρτο Κράτος.
II
Η τέταρτη εξουσία σχηματίζεται,
Είναι οι ζητιάνοι, οι φτωχοί άνθρωποι, όλοι μας,
τέλος, η τεράστια μάζα των εργατών, των αγροτών.
Μας έχουν αφαιρεθεί τα πάντα: τα εργαλεία, η γη, η φθορά από αυτήν την επίθεση, Έγινε σκλάβος και προλετάριος Το Τέταρτο Κράτος!
III
Γιατί από τι ζει; Πρέπει, νοικιάζοντας τη δύναμή του,
Μέρα με τη μέρα βρες έναν κύριο
Ή πεθαίνεις, λόγω έλλειψης δουλειάς.
Παίρνει τα λίγα που του προσφέρονται για τον μισθό του, και αυτό το συμβόλαιο, είναι ο σιδερένιος νόμος που τον επιβάλλει στην Τέταρτη Περιουσία.
IV
Ο δεσμοφύλακάς του λιμοκτονεί.
Ζει χειρότερα από τους εγκληματίες
Στα σκοτεινά μπουντρούμια του ορυχείου, στις βιομηχανικές φυλακές
Η βάση αλλάζει εργαλεία
Το βαπόρι τον κάνει κατάδικό του
Και κάτω από τη μηχανή τον συνθλίβει
Το Τέταρτο Κράτος.
V
Ο πουλημένος δικαστής ακολουθεί τα ίχνη του.
Ο παπάς λιβανίζει τα στέφανα, ο δημοσιογράφος καταγγέλλει και λερώνει τους νικημένους.
Αν παλεύει μέσα στην αγωνία,
Αυξάνουμε την αστυνομία και τον στρατό,
σφαγιάζουμε και συκοφαντούμε
Το Τέταρτο Κράτος.
VII
Αρκετά! Στη γραμμή σύντροφοι! Μέσα από τη μελέτη πρέπει να ωριμάσουμε!
Στην ψήφο ή στα οδοφράγματα
Γνωρίζοντας πώς να κερδίσετε ή ξέροντας πώς να πεθάνετε.
Ας γίνουμε η δύναμη, όντας οι μάζες!
Οπλίστε την ένωσή σας
Και σαν κατολίσθηση θα ανοίξει δρόμο
Στο Τέταρτο Κράτος.
VII
Κάτω οι Εβραίοι! Κάτω η Κορσική!
Θέλετε ισχυρή ισότητα,
Κοινωνικοποιήστε με κάθε δύναμη,
Κεφάλαιο και περιουσία,
Ο τύπος σας είναι σωστός και ακριβής:
«Καταργήστε τη μισθωτή εργασία»
Κάντε τη φύση αδιαίρετη
«Στο Τέταρτο Κράτος».
VIII
Θα έρθει η μέρα μας! Όπου κι αν απλώνεται ο γαλάζιος ουρανός, πηγαίνετε να κάνετε μια περιήγηση,
Όμορφη κόκκινη σημαία με πτυχές φωτιάς!
Πυρακτωμένος από τη μεγάλη φλόγα
Ας εκτελέσουμε την εντολή μας
Εσύ Επανάσταση κήρυξε
Την Τέταρτη Πολιτεία.
IX
Ας καταργήσουμε λοιπόν τις τάξεις,
Ας μοιραστούμε καθήκοντα και απολαύσεις,
Ξεκουραστείτε, κουρασμένοι ώμοι,
Ο ατμός σας δίνει ελεύθερο χρόνο
Η ύλη μπαίνει στη δόξα της: Όλοι τρώμε από το ίδιο πιάτο·
Και ο Πανταγκρουέλ χύνει το ποτό
Στην Τέταρτη Πολιτεία.
«Τα επαναστατικά τραγούδια του Pottier», λέει ο Hochefort, «είναι από εκείνα που συλλογίζονται, που σε πιάνουν στην καρδιά όσο και στον εγκέφαλο και στον οποίο διεισδύουν.»
Η διείσδυσή του είναι τέτοια που νιώθει κανείς ότι τον εισβάλλει ένα αίσθημα θυμού και μίσους εναντίον όσων αρνούνται το κοινωνικό ζήτημα.
«Τι! μη έχοντας τα απαραίτητα
Με τον κόπο περισσότερο από τα βοοειδή!
Τι! πείνα, δυστυχία
Ιδού οι καρποί της υπερκόπωσης!
Τολμήστε να διατυπώσετε μια αναιδή αμφιβολία.
Αλλά όσοι πεθαίνουν στο δρόμο,
Τρεις αστοί, προσποιούνται.
Οπότε πεινάω στα σπλάχνα.
Στην καρδιά και στον εγκέφαλο.
Είδα τη δική μου κηδεία,
Πεινάω για ένα νέο μέλλον.
Σαν χιονοστιβάδα"
Το τραγούδι μου θα ξυπνήσει τους κουφούς,
Όταν η σάλπιγγα της εκδίκησης
Ακούγεται στα παλιά μας προάστια.»
Η εξύψωση του πνεύματος του Pottier εμφανίζεται σε όλα του τα έργα, ο στοχαστής αποκαλύπτεται σε αυτά κάθε στιγμή. Πρέπει να διαβάσετε όλα όσα έγραψε ο Pottier για να τα εκτιμήσετε πλήρως. Όντας υλιστής στον οικονομικό τομέα, ο Pottier βρίσκεται ακόμη περισσότερο σε αυτόν της φιλοσοφίας. Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις που έχουν κάνει τόσο κακό στην ανθρωπότητα δεν είχαν πιο θανάσιμο εχθρό. Κι αν ο Προυντόν είπε: «Ο Θεός είναι κακός», ο Ποτιέ συμμορφώνεται με τη συμβουλή του Βολταίρου που είπε: “Ας συντρίψουμε τους διαβόητους!”» Δείτε με ποια βεβαιότητα ο ποιητής μας χτυπά και γκρεμίζει το είδωλο του Θεού:
Ο ΙΣΤΟΣ ΑΡΑΧΝΗΣ
Από την απέραντη ροζέτα του που σωριάζει τον γαλάζιο ουρανό
Είναι ένα άμορφο, άυλο και άγριο τέρας,
Αυτός ο εφιάλτης του κενού τρελαίνει ό,τι αγγίζει
Και απλώνει ένα δηλητήριο που βάζει φωτιά στη γη.
Αυτό το παράσιτο αγνοεί τόσο τον χρόνο όσο και τον τόπο,
Κάνει το σύμπαν ταλαντευόμενο και τη φύση ύποπτη,
Και ο δεσμευτικός λόγος σαν αδύναμη μύγα
Της πίνει τον εγκέφαλο. Αυτός ο βρικόλακας είναι Θεός!
Αυτό το τίποτα έχει ακονίσει τα νύχια των αφεντικών μας,
Απ' τα βρωμερά του σκατά γέννησε παπάδες.
Σφραγίζει τους απογοητευμένους μας παραδείσους με τους γιους του.
Άνθρωπε, μην περιμένεις να κολλήσεις στους ιστούς του,
Και, σκάζοντας αυτό το κουρέλι που κολλάει στα αστέρια,
Ξεθάβει την αράχνη και πατάει πάνω της!
Νέα Υόρκη, 1875.
Εδώ είναι ένα άλλο τέτοιο σονέτο:
ΚΑΘΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΑΥΡΟ
Η επιστήμη εμφανίστηκε,
Είπε ο Ιησούς, αφήνω τον σταυρό!
Για χάρη του πάπα και των βασιλιάδων,
έχω κάνει αρκετά το πόδι του γερανού.
Πνίγομαι στα στενά σου δόγματα·
είμαι άνθρωπος του δρόμου
Για την ωμή Κομμούνα
Δεν το έχω μασήσει πιστεύω!
Αχ! Αποκαλείτε τους εαυτούς σας αποστόλους μου,
Κρητές που κρίνουν τους άλλους.
Άσε με να φύγω, για να είμαι ο καλός σου Θεός,
Δεν είμαι αρκετά άτακτος!
Βοστώνη, 1873.
Ο Pottier, ένας αληθινός επαναστάτης της Κομμούνας, έχει συνθέσει προς τιμήν της περισσότερα από ένα αριστουργήματα στα οποία δείχνει ότι το αίμα των ομοσπονδιακών δεν χάθηκε για τον κοινωνικό σκοπό, και αν η Επανάσταση, της οποίας οι μάρτυρες στην πτώση φώναξαν: «Ζήτω η ανθρωπότητα», έχει αφήσει βαθιές μνήμες στους ανθρώπους και συνέβαλε τα μέγιστα στην προπαγάνδα του σοσιαλισμού σε όλες τις χώρες του κόσμου, είναι ότι:
Η ΚΟΜΜΟΥΝΑ ΗΤΑΝ ΕΚΕΙ
Ο αγώνας άνοιξε το δρόμο,
Και αποδεκάτισε τα τάγματα·
Η ισότητα ακολουθεί το άροτρό της
Για να ψάξει στην καρδιά των αυλικών
Ήταν μια απέραντη εκατόμβη·
Μα όπου κυλούσε αίμα,
βλέπουμε τον σπόρο να φυτρώνει...
Η Κομμούνα ήταν εκεί!
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η παλιά Ευρώπη,
Οι Εργατικοί ανοίγουν τα συνέδριά τους,
Η επιστήμη εφεύρε το αεροπλάνο,
Τα σφυριά σφυρηλατούν την πρόοδο
Στον ήλιο υφαίνεται το μέλλον,
Όχι άλλα σύνορα γι’ αυτό.
Ο λαός δεν έχει τίποτα άλλο από τον δρόμο.
Η Κομμούνα ήταν εκεί!
Το Κογκρέσο λέει,
«Διεκδικώ «Έδαφος, Ορυχεία και Φρούτα,
Κανάλια και Σιδηρόδρομους»,
Τηλέγραφο, Ατμό, Κατασκευές,
«Τα σπουδαία όργανα της δουλειάς.»
Για τη γιγάντια παραγωγή»,
«Ας τα κοινωνικοποιήσουμε όλα»,
«Ας εξαφανίσουμε την τεμπέλικη τάξη…»
«Η Κομμούνα ήταν εκεί.
Τα μυαλά πίνουν το φως,
Μεγαλώνει τους εργάτες.
Στο εργοστάσιο, στον αγρό,
είναι καλύτερα μορφωμένοι και καλύτεροι
Όταν, βαθιά μέσα στην πιο φτωχή κατοικία, φωνάζουν:
“Ω, ωραία μέρα εδώ είσαι!"
«Είναι επειδή ονειρεύονται την κόκκινη σημαία,
η Κομμούνα ήταν εκεί!
Η Κομμούνα, σύμφωνα με τον ποιητή, ζει ακόμα και δεν πέθαναν μάταια το 1871 οι 40.000 στους δρόμους του Παρισιού.
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΝΕΚΡΗ
Την σκότωσαν με ένα πολυβόλο.
Και κύλησε με τη σημαία του στο πήλινο λάκκο.
Και η τύρφη των χοντρών δήμιων πίστεψε τον εαυτό της
πιο δυνατό· όλα αυτά δεν εμποδίζουν,
Νικόλαος,
Ότι η Κομμούνα δεν πέθανε!
Πυροβολήσαμε καλά τον Βαρλέν,
Flourens, Duval, Millière,
Ferré, Rigault, Tony Moelin,
στο νεκροταφείο.
Νομίσαμε ότι του κόψαμε το χέρι
Και στραγγίσαμε την αορτή του
Όλα αυτά δεν εμποδίζουν Νικόλαος,
Ότι η Κομμούνα δεν πέθανε!
Οι Figarists — Αστυνομία
Έμποροι ατιμίας
Ξεχύθηκαν στους ομαδικούς μας τάφους
τις πλημμυρίδες της συκοφαντίας τους,
Οι Maxim Ducamps, οι Dumas
έχουν κάνει εμετό τις χαλκογραφίες τους.
Όλα αυτά δεν εμποδίζουν
Νικόλαος,
Η Κομμούνα δεν πέθανε!
Είναι το τσεκούρι του Δαμόκλειου
Που αιωρείται πάνω από τα κεφάλια τους*,
Στην κηδεία του Vallès
Ήταν όλοι τους ηλίθιοι
Η αλήθεια είναι ότι ήμασταν ένα μάτσο
Να υπηρετήσει ως συνοδός
Σε κάθε περίπτωση, αυτό σου αποδεικνύει Νικόλα,
Ότι η Κομμούνα δεν πέθανε!
Με τις γυναίκες μας με ανθοδέσμες,
Και παρά τη δυστυχία.
Γιορτάζουμε στα χαρωπά συμπόσια μας
Τα μεγάλα γενέθλια:
Και η αστυνομία έχει χαμηλά το κεφάλι
Μπροστά σε αυτά που γίνονται εκεί,
Που σας αποδεικνύει σε κάθε περίπτωση,
Νικόλαος,
Ότι η Κομμούνα δεν πέθανε!
Αυτό που προκαλεί έκπληξη στον σοσιαλιστή ποιητή είναι ότι παρά την ηλικία του -ήταν πάνω από 70 χρόνων- το ταλέντο του είχε διατηρήσει μια αξιοσημείωτη ζωντάνια και διαύγεια.
Ο αέρας, η οξύτητα και ο ενθουσιασμός που συναντά κανείς στα τελευταία του ποιήματα έχουν καταπλήξει όσους τα διάβασαν.
Μια μέρα παρουσιάζαμε τον Pottier σε έναν από τους αγωνιστές φίλους μας από την Ρεμς και έμεινε έκπληκτος που βρέθηκε εμπρός στην παρουσία αυτού του ηλικιωμένου. Διαβάζοντας τα ποιήματά του στις εφημερίδες, υπέθεσε, δεδομένου του δυναμισμού και της ενεργητικότητας του ποιητή, ότι έπρεπε να είναι πολύ νέος.
Αυτό είναι τόσο αληθινό που η ποίηση που έγραψε στο νεκροκρέβατό του, το κύκνειο άσμα του, ας πούμε, είναι τόσο ισχυρής δημιουργίας και τόσο ισχυρής έμπνευσης, που διστάζει κανείς να πιστέψτε ότι το έφτιαξε ένας άρρωστος γέρος, λίγες μέρες πριν τον θάνατό του.
ΜΟΛΟΧ ΜΠΑΑΛ
Κάτω ο Μολώχ! το διαβόητο είδωλο,
ο Θεός των ασφυκτικών μηχανών·
Αυτό το τέρας καταβροχθίζει τη γυναίκα,
Αυτό το τέρας καταβροχθίζει το παιδί!
Ο Μολώχ, ο θεός της βιομηχανίας, είπε στον σύγχρονο άνθρωπο:
«Εγώ, δεν ξέρω ούτε χώρα ούτε οικογένεια. Πάντα πεινάω.
Να εξορύξω τους μύες σου, τη σπονδυλική σου στήλη·»
Χωρίς να χορταίνεις τις ορέξεις μου
«Θα πέσεις κάτω από τη μηχανή μου»
Η γυναίκα σου και τα μωρά σου.
Τι λέει, αυτός ο άπληστος αιώνας.
Για την οικογένεια και το σπίτι;
Η νεκρή εστία, το άδειο σπίτι,
Είναι δουλειά του τοκογλύφου.
Δεν θέλει ούτε καρδιά ούτε μυαλό·
δεν φέρνει κέρδος
Για να στρίψεις μια μανιβέλα
Ένα χέρι έξι ετών φτάνει.
Μολώχ έχει για ναό το Εργοστάσιο,
Εκεί βασιλεύει ένα νέο μαρτύριο:
Είναι ένας επιληπτικός κυκλώνας που καταπιέζει τον εγκέφαλό σου,
Είναι αγγαρεία το να δουλεύεις υπερβολικά·
Σύντομα οι άθλιοι κεφαλαιοκράτες
θα έχουν κάνει την ανθρώπινη φυλή
Ένα κοπάδι σκλάβων στην γαλέρα.
Ο ατμός βρυχάται εκεί ασταμάτητα,
Βλέποντας την μπλούζα και το κουρέλι.
Ο άντρας που πιάστηκε στην ταχύτητα
Καταβροχθίζεται στον ανεμοστρόβιλο
Κάθε μέρα σκάβει έναν λάκκο εκεί
Χωρίς να λυπάται για το μέλλον.
Η κοιλιά της χοντρής γυναίκας παραδίδει τον ώριμο καρπό της με κάθε κίνδυνο.
Γυναίκα, είπε το εύπορο αφεντικό, μου εμπιστεύτηκες τρεις ήρωες,
Οι τρεις σου αγάπες: Γιος, σύζυγος, πατέρας,
Απόψε σου δίνω πίσω τα κομμάτια.
Το δικαστήριο απαντά στις χήρες: Αυτοί φταίνε, ήταν μεθυσμένοι.
Αλλά ο άνθρωπος της εποχής μας σηκώνεται·
Οπλίζεται για ένα τρομερό σοκ.
Φυσάει τη σάλπιγγα:
Σύντροφοι, ας ανατρέψουμε τον Μολώχ!
Προσκυνήστε την ανθρωπότητα!
Θέλω να τοποθετήσω την Αλληλεγγύη στο βωμό του ειδώλου.
Κάτω ο Μολώχ! το διαβόητο είδωλο,
Θεός των ασφυκτικών μηχανημάτων.
Αυτό το τέρας καταβροχθίζει τη γυναίκα,
Αυτό το τέρας καταβροχθίζει το παιδί!
Το έχουμε ήδη πει: η ποιότητα που αρμόζει στη δουλειά του Pottier, είναι να επιμείνουμε στα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα που ταράζουν τον αιώνα μας, και ενώ στιγματίζουν με αιματηρές ρίμες τα εγκλήματα των εκμεταλλευτών, να υποδεικνύουν την αναπόφευκτη λύση. Με αυτά τα παραδείγματα της ιδιοφυΐας του Pottier που αναφέραμε, μπορούμε να πούμε για τον Σοσιαλιστή:
«Την ίδια στιγμή που όπως τόσα χρυσά βέλη, οι στίχοι του καρφώνουν στην αιώνια στήλη της τέχνης, τα βασανιστήρια της εργατικής ανθρωπότητας, Pottier, - και αυτό είναι το χαρακτηριστικό της ιδιοφυΐας σου ρέει σε εξαιρετική ομοιοκαταληξία τα δεδομένα σου στις κοινωνικές επιστήμες.
«Αυτός ο εκδικητής είναι παιδαγωγός. Ο στόχος μας, τα μέσα μας -«η ταξική πάλη, η οργάνωση ενός συνειδητού προλεταριάτου» για την καπιταλιστική απαλλοτρίωση και την κοινωνική ιδιοποίηση- είναι η βάση του έργου του, που καλείται να αναπτυχθεί με το «κομμουνιστικό κίνημα που κουβαλά τον «μοντέρνο κόσμο».
Τελειώνοντας αυτό το δοκίμιο για τον Pottier, παραθέτουμε τον επιτάφιο που έδωσε στον Μπλανκί, τον σύγχρονο Προμηθέα, που είναι ένα αριστούργημα λαϊκότητας και αλήθειας.
Απέναντι σε τάξη χωρίς εντόσθια,
Αγώνας για τους ανθρώπους χωρίς ψωμί,
Είχε, ζωντανό, τέσσερις τοίχους,
Θάνατος, τέσσερις σανίδες από έλατο.
*Μετάφραση: Αργύρης Αργυριάδης - Επιμέλεια: Δημήτρης Τρωαδίτης.
ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΑΡΓΥΡΙΑΔΗ
Ο Παναγιώτης Αργυριάδης υπήρξε μια σημαντική μορφή του επαναστατικού κινήματος. Το πραγματικό του όνομα ήταν Παναγιώτης, αλλά οι Έλληνες ιστορικοί τον ονόμασαν Παύλο καθώς στη Γαλλία ήταν γνωστός ως Paul.
Γεννήθηκε στις 15 Αυγούστου 1849, στην Καστοριά, αλλά παρακολούθησε το σχολείο στην Αθήνα, όπου ο πατέρας του ήταν δημόσιος υπάλληλος. Φαίνεται ότι τα δύο μεγαλύτερα σε ηλικία αδέλφια του τον κάλεσαν στην Ρουμανία, όπου διαχειρίζονταν μεγάλες εκτάσεις γης. Εκεί ήταν που ο Αργυριάδης, επηρεασμένος από τα γεγονότα της Παρισινής Κομμούνας, τελικά εγκατέλειψε την οικογένειά του και άρχισε να περιηγείται τις ευρωπαϊκές χώρες. Η κοσμογονία της Παρισινής Κομμούνας τον συνεπήρε σε μεγάλο βαθμό και συνετέλεσε καταλυτικά στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και των ιδεών του. Κατόπιν εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Ο Θεόδωρος Μπενάκης αναφέρει ότι στη γαλλική πρωτεύουσα εγκαταστάθηκε το 1871 ή το 1872, σε μια εποχή αναζωπύρωσης της συζήτησης για το «Ανατολικό Ζήτημα», θέμα ιδιαίτερα αγαπητό στους φιλελεύθερους, τους ριζοσπαστικούς και τους σοσιαλιστικούς κύκλους της εποχής.
Έμαθε γρήγορα τη γαλλική γλώσσα και ακολούθησε νομικές σπουδές. Με το πέρας των σπουδών του έγινε μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου του Παρισιού. Προφανώς, μέσα από τη διαδικασία αυτή, ήρθε σε επαφή με τις επαναστατικές ιδέες, καθώς ήταν από μικρός πνεύμα ανήσυχο και ερευνητικό.
Ο Αργυριάδης απέκτησε μεγάλη εγκυκλοπαιδική μόρφωση και θεωρητική κατάρτιση και, έχοντας το χάρισμα της ομιλίας μπροστά σε οποιοδήποτε ακροατήριο, έκανε ορμητικά την εμφάνισή του στο επαναστατικό κίνημα του Παρισιού. Υπεράσπισε αρκετούς αναρχικούς και σοσιαλιστές στα διάφορα δικαστήρια και ποτέ με αμοιβή. Ο Adéodat Constant Adolphe Compère-Morel έγραψε στη «Σοσιαλιστική Εγκυκλοπαίδεια»: «... Ο Αργυριάδης είναι ένας από τους πρώτους δικηγόρους που έθε- σαν την επιστήμη τους στη διάθεση όλων των καταδιωκόμενων για τις επαναστατικές τους ιδέες».
Το 1873 ο Αργυριάδης αντιπροσώπευσε την Ελλάδα στο 1ο Συνέδριο των λεγόμενων Ανατολιστών, και τον επόμενο χρόνο στο 2ο Συνέδριο που συνήλθε στο Λονδίνο. Έγινε στέλεχος των κολεκτιβιστών φοιτητών, οπαδών του Ζυλ Γκεσντ (Jules Guesde), προσχωρώντας αρχικά στο Γαλλικό Εργατικό Κόμμα (Ρ.Ο.Ρ.), και μετέπειτα (το 1881) στην «Επαναστατική Επιτροπή». Ακολούθως, υπήρξε στέλεχος του νέου κόμματος που προήλθε από τη συγχώνευση της «Επαναστατικής Επιτροπής» και του Επαναστατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος (P.S.R.), το οποίο εμφορείτο από τις ιδέες του κολεκτιβισμού. Μάλιστα, με τον συμφοιτητή του Braut, ανέλαβαν την ευθύνη μιας σοσιαλιστικής βιβλιοθήκης που ίδρυσε το νέο κόμμα το 1884, με στόχο την έκδοση εκλαϊκευτικών εντύπων. Ο Θεόδωρος Μπενάκης γράφει ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1880 πήρε την γαλλική υπηκοότητα και το 1884 πήρε μέρος στις δημοτικές εκλογές στο Παρίσι με τους επαναστάτες σοσιαλιστές, όπως και το 1887 στις εκλογές στην Μασσαλία με το ψηφοδέλτιο της Επαναστατικής Σοσιαλιστικής Ένωσης (U.S.R.).
Το 1885 ίδρυσε τη μηνιαία σοσιαλιστική επιθεώρηση La Question Sociale (Το Κοινωνικό Ζήτημα), η οποία υποστήριζε τις ιδέες του Jules Guesde και κυκλοφόρησε σε τρεις περιόδους, 1885, 1891-1893 και 1894-1898. Το 1891, ο Αργυριάδης εξέδωσε ένα άλλο περιοδικό με τον τίτλο Almanac de la Question Sociale (Ημερολόγιο του Κοινωνικού Ζητήματος), που κυκλοφορούσε μέχρι τον θάνατό του και αποτέλεσε το μεγαλύτερο συγγραφικό του έργο, για την προώθηση του οποίου διέθεσε όλη του την περιουσία. Στο περιοδικό αυτό, εκτός από θεωρητικά κείμενα και αναλύσεις, δημοσιεύονταν και αξιόλογες πληροφορίες για το γενικότερο επαναστατικό κίνημα της Γαλλίας, αλλά και ανταποκρίσεις από όσες χώρες ο Αργυριάδης είχε επαφές. Μέσα από το περιοδικό αυτό κατέβαλε ακόμα αρκετές προ- σπάθειες να παρακολουθήσει την πορεία των επαναστατικών κινημάτων στα Βαλκάνια, αλλά τα καθημερινά πολιτικά γεγονότα στη Γαλλία και η έντονη αντιπαράθεση ανάμεσα στις διαφορετικές τάσεις του γαλλικού σοσιαλιστικού κινήματος έστρεφαν εκεί το ενδιαφέρον του περιοδικού του και περιόριζαν την σχετική με την Ανατολή ύλη του.
Στο Almanac de la Question Sociale δημοσιεύτηκαν, επίσης, αρκετές πληροφορίες για τη δραστηριότητα των αναρχικών ομάδων της Πάτρας και του Πύργου. Άλλωστε, άρθρα του με το όνομα Παύλος Αργυριάδης είχαν δημοσιευθεί αρκετές φορές στην αναρχική εφημερίδα του Πύργου «Νέον Φως», αλλά και στην εφημερίδα του Σταύρου Καλλέργη «Σοσιαλιστής», που κυκλοφορούσε στην Αθήνα, την Πάτρα και άλλες πόλεις. Μάλιστα, το 1895-1896 ο Σταύρος Καλλέργης ήταν φιλοξενούμενος του Aργυριάδη στο Παρίσι.
Το 1894, με πρωτοβουλία δική του, αλλά και άλλων σοσιαλιστών και επαναστατών, εκ των οποίων οι περισσότεροι ήταν κάτοικοι της Γαλλίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών, ιδρύθηκε στο Παρίσι ο «Διεθνής Σύνδεσμος για την Βαλκανική Συνομοσπονδία». Μερικά από τα μέλη της κίνησης ζούσαν σε βαλκανικές χώρες. Στην Ελλάδα είχε ως τμήμα του τον «Ελληνικό Σύλλογο Βαλκανικής Ομοσπονδίας». Στόχος του «Συνδέσμου» ήταν κατ’ αρχήν η συνάντηση και συνεννόηση των λαών της Ανατολικής Ευρώπης μεταξύ τους, η μετέπειτα ανάδειξη του Bαλκανικού Ζητήματος σε όλες του τις πλευρές, και η παρότρυνση των λαών των Βαλκανίων στην άμεση ένωση και αδελφοποίησή τους. Στις αρχές του καλοκαιριού του ίδιου χρόνου, ο Αργυριάδης ήταν ο βασικός ομιλητής στο ιδρυτικό συνέδριο του «Συνδέσμου» στο Παρίσι, στο οποίο, σύμφωνα με δημοσίευμα του Almanac de la Question Sociale, πήραν μέρος Ρουμάνοι, Έλληνες, Βούλγαροι, Σέρβοι, Μακεδόνες Θράκες και Αρμένιοι αντιπρόσωποι, οι οποίοι συζήτησαν το πρόγραμμα, τους στόχους και το Καταστατικό του «Συνδέσμου» και εξέλεξαν ενδεκαμελή Διαρκούσα Επιτροπή.
Το 1899, ο Aργυριάδης έγινε μέλος της Kεντρικής Eπιτροπής του Σοσιαλιστικού Eπαναστατικού Kόμματος και, μάλιστα, πήρε μέρος στη διάσκεψη εκείνη από την οποία προήλθε ένα κόμμα. Bέβαια, εκείνη την εποχή αρκετοί ήταν οι αναρχικοί εκείνοι που συμμετείχαν σε σοσιαλιστικά και επαναστατικά κόμματα, πιστεύοντας ότι αυτά ακολουθούσαν το μόνο αληθινό επαναστατικό δρόμο. Στο ζήτημα της εξέγερσης του λαού της Kρήτης εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας, ο Aργυριάδης κράτησε επαναστατική στάση παρόμοια με αυτή των περισσοτέρων αναρχικών και σοσιαλιστών της εποχής.
Ο Παύλος Αργυριάδης πέθανε ξαφνικά στις 19 Nοεμβρίου 1901, σε ηλικία 52 χρόνων, αφήνοντας δυσαναπλήρωτο κενό στους κόλπους του επαναστατικού κινήματος. Στις 24 Nοεμβρίου του ίδιου χρόνου, έγινε πολιτικό μνημόσυνο, στο οποίο ομιλητές για τη δράση και το έργο του Aργυριάδη, ήταν διάφοροι αναρχικοί και σοσιαλιστές, όπως οι Πολ Mινκ, Φαμπερότ, Pουσέλ και Nτιβρενίλ.
O Παύλος Aργυριάδης διακατεχόταν από ένα βαθύ επαναστατικό πνεύμα. H δράση του, οι διεθνείς του σχέσεις, το έργο του, δεν ήταν τυχαία γεγονότα. H επίμονη άρνησή του να δεχθεί να συναντηθεί και να συζητήσει με τον Πλάτωνα Δρακούλη, κύριο εκπρόσωπο τότε των μεταρρυθμιστών σοσιαλιστών του «ελλαδικού» χώρου, δεν είναι επίσης τυχαίο γεγονός. Aρκετά άρθρα, μελέτες και σχόλιά του, δημοσιεύθηκαν σε αναρχικά και άλλα επαναστατικά έντυπα της εποχής. Aπό αυτά ξεχωρίζουν κάποιες μελέτες του για την κατάργηση της θανατικής ποινής, ένα άρθρο-αφιέρωμα στον Eυγένιο Ποτιέ, τον ποιητή της «Διεθνούς», όπως και το βιβλίο του «Δοκίμιο για τον επιστημονικό σοσιαλισμό. Oικονομική κριτική της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής», που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1891.
Ο Παύλος Aργυριάδης έμεινε στην ιστορία του αναρχικού και επαναστατικού κοινωνικού κινήματος, ως μια φυσιογνωμία, που τα 30 από τα 52 χρόνια της ζωής του τα αφιέρωσε στο ξύπνημα και τη χειραφέτηση των καταπιεσμένων, ως ο ασυμβίβαστος υποστηρικτής κάθε καταδιωκόμενου από τα γαλλικά δικαστήρια, την αστυνομία και το κράτος.
Δημήτρης Τρωαδίτης
Σημείωση στον τίτλο της μπροσούρας του Π. Αργυριάδη
Ο τίτλος του έργου του Π. Αργυριάδη για τον Ευγένιο Ποτιέ, είναι “Ο σοσιαλιστής ποιητής Ευγένιος Ποτιέ”. Θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι εκείνη την εποχή με το όνομα ‘σοσιαλιστές’ γινόταν αναφορά και συμπεριλαμβάνονταν σε αυτόν τον όρο όλες οι τάσεις της σοσιαλιστικής σκέψης, άρα και οι αναρχικοί.
Επίσης, να πούμε ότι ο Ευγένιος Ποτιέ ήταν αναρχικός και όχι απλώς σοσιαλιστής. Είναι δε ο συγγραφέας της “Διεθνούς”, του επαναστατικού ύμνου που τόσο ευχάριστα προσεταιρίστηκαν οι σταλινικοί και κάθε είδους αριστεροί στη συνέχεια, κάνοντας τα πάντα να αποκόψουν και τον Ποτιέ και τη “Διεθνή” και όλο το έργο του από τις αναρχικές τους ρίζες.
Η ΔΙΕΘΝΗΣ – L’Internationale
Εμπρός της γης οι κολασμένοι
Της πείνας σκλάβοι εμπρός-εμπρός
Το δίκιο απ' τον κρατήρα βγαίνει
Σα βροντή σαν κεραυνός
Φτάνουν πια της σκλαβιάς τα χρόνια
Τώρα εμείς οι ταπεινοί της γης
Που ζούσαμε στην καταφρόνια
Θα γίνουμε το παν εμείς.
Στον Αγώνα Ενωμένοι
Κι ας μη λείψει κανείς
Ω! Να 'τη, μας προσμένει
Στον κόσμο η Διεθνής.
Θεοί, αρχόντοι, βασιλιάδες
Με πλάνα λόγια μας γελούν
Της γης οι δούλοι κι οι ραγιάδες
Μοναχοί τους, θα σωθούν
Για να σπάσουμε τα δεσμά μας
Για να πάψει πια η σκλαβιά
Να νιώσουν πρέπει τη γροθιά μας
Και της ψυχής μας τη φωτιά
Στον Αγώνα Ενωμένοι
Κι ας μη λείψει κανείς
Ω! Να 'τη, μας προσμένει
Στον κόσμο η Διεθνής.
Εμπρός, μονάχη μας ελπίδα
Ειν' η σφιγμένη μας γροθιά
Κάτω οι πολέμοι και η πατρίδα
Ζήτω, ζήτω η λευτεριά
Και αν τολμήσουν και αντικρίσουν
της ψυχής μας τους κεραυνούς
θα δούνε τότε αν μπορούνε
πως θα είναι οι σφαίρες μας γι’ αυτούς
Στον Αγώνα Ενωμένοι
Κι ας μη λείψει κανείς
Ω! Να 'τη, μας προσμένει
Στον κόσμο η Διεθνής.
*Στίχοι: Eugène Pottier, 1871
Μουσική: Pierre De Geyter, 1888
Στην ελληνική γλώσσα η προσαρμογή των στίχων έγινε το 1909 από τον λογοτέχνη Δημήτρη Δημητριάδη (Ρήγα Γκόλφη).
