Η απεργία της Kortex το Δεκέμβρη του 1981, στο εσωτερικό προάστιο της Μελβουρνης Brunswick, στην οποία συμμετείχαν 300 γυναίκες, δείχνει πώς η γυναικεία καταπίεση και η εκμετάλλευσή τους ως εργαζόμενες συνδυάζονται και αλληλεπιδρούν. Ένας αγώνας στο χώρο εργασίας μπορεί να μεταφερθεί στην οικιακή και οικογενειακή ζωή, με αξιοσημείωτες συνέπειες.
Πώς συμμετέχει σε έναν τέτοιο αγώνα ένα εργατικό δυναμικό που δεν έχει συνδικαλιστική εμπειρία, κανένα ιστορικό μαχητικότητας και προβλήματα επικοινωνίας σε πολλές διαφορετικές γλώσσες;
Στη συγκεκριμένη περίπτωση είχαμε αλλεπάλληλες απεργιακές κινητοποιήσεις σε διάφορους εργασιακούς χώρους και κλάδους μεταξύ 1979 και 1981. Τα συνδικάτα στο χώρο των αποθηκαρίων, των συσκευαστών και των μεταφορέων (Storemen και Packers and Transport Workers Unions), μαζί με άλλα μαχητικά τμήματα του εργατικού κινήματος, κέρδισαν αυξήσεις μισθών ύψους 25 και πλέον δολαρίων καθώς και μικρότερη εργάσιμη εβδομάδα.
Ο σύζυγος μιας από τις γυναίκες εργαζόμενες στην Kortex εργαζόταν στο εργοστάσιο σοκολάτας Rowntree, όπου οι εκεί εργαζόμενοι είχαν κερδίσει αύξηση μισθών με απεργιακή δράση. Άλλες είχαν συζύγους που εργάζονταν στην αυτοκινητοβιομηχανία Ford στο Broadmeadows όπου λίγο πριν ξεσπάσει η απεργία στην Kortex είχε τερματιστεί μια μακράς διάρκειας και σκληρή απεργία. Επίσης, ένας πολύ μικρός αριθμός γυναικών εργαζόμενων στην Kortex, μεταναστριών από την Τουρκία ανήκε στην Victorian Turkish Labourers’ Association (VTEB - Ένωση Τούρκων Εργατών Βικτώριας), που ήταν μια επαναστατική κομμουνιστική ομάδα, οι άνδρες-μέλη της οποίας συμμετείχαν και στην απεργία της Ford. Επίσης, το τυπογραφείο που βρισκόταν δίπλα στο εργοστάσιο της Kortex απεργούσε επίσης. Υπήρχε μια τέτοια ατμόσφαιρα στην περιοχή που ένα απεργιακό κίνημα θα μπορούσε να κερδίσει αυξήσεις μισθών, αν βέβαια ήταν έτοιμο να αγωνιστεί χωρίς συμβιβασμούς. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν μια σπίθα για να αναφλέξει την οργή και τη μαχητικότητα των εργαζόμενων.
Αυτή η σπίθα άναψε τελικά, κατά ειρωνικό όμως τρόπο, όχι δηλαδή από την αδιαλλαξία των εργοδοτών αλλά από τους συνδικαλιστές του Textile Workers’ Union (Ένωση Εργατών Κλωστοϋφαντουργίας), από τη στιγμή που δεν παρουσιάστηκαν σε μια συνάντηση των γυναικών εργαζόμενων στην Kortex στο εργοστάσιο μια Παρασκευή για να συζητηθεί το ζήτημα της προβολής του αιτήματος για αύξηση $25 στο μισθό. Οι εργαζόμενες εξαγριωμένες βγήκαν έξω, κάνοντας σχέδια οργάνωσης μιας κινητοποίησης στο εργοστάσιο την επόμενη Δευτέρα.
Έτσι, το πρωί της Δευτέρας, 300 εργάτριες άρχισαν απεργία περικυκλώνοντας το εργοστάσιό τους και, νιώθοντας τη συλλογική τους δύναμη, έστειλαν μια ομάδα σε ένα άλλο εργοστάσιο της Kortex, που ήταν κοντά, για να εξαπλωθεί και εκεί η απεργία. Ήταν αυτήν τη στιγμή που άρχισαν να μιλούν για την καταπίεση και την υπερεκμετάλλευση σε βάρος τους, περιγράφοντας με αρκετά μελανά χρώματα τις συνθήκες που είχαν υπομείνει για χρόνια. Έτσι συνέταξαν μια πλατφόρμα αιτημάτων.
Απαιτούσαν ένα τέλος στο υποχρεωτικό σύστημα "μπόνους". Το λεγόμενο σύστημα "μπόνους" σήμαινε ότι αν μια εργάτρια δεν συμπλήρωνε ένα επιπλέον ποσό εργασίας, απολυόταν. Αλλά ακόμα κι αν το πετύχαιναν, δεν μάθαιναν ποτέ πόσο άξιζε - κάτι που οφειλόταν φυσικά στις εκάστοτε ορέξεις των αφεντικών. Ήθελαν επίσης ένα κυλικείο, έτσι ώστε να κάτσουν κάπου αξιοπρεπώς να έχουν ένα γεύμα και ένα τσάι, ώστε να μην έπρεπε να καπνίζουν στις τουαλέτες. Και μιλώντας για διαλείμματα για τσάι, ήθελαν περισσότερα από αυτά μιας και δικαιούνταν μόνο μία φορά την εργάσιμη ημέρα. Ήθελαν να πηγαίνουν στην τουαλέτα όποτε και για όσο διάστημα χρειαζόταν. Δικαιούνταν δύο μόνο επισκέψεις στην τουαλέτα την ημέρα, και αυτές μόνο για τρία λεπτά. Αλλιώς οι προϊστάμενοι τις τραβούσαν πίσω στην δουλειά. Και ίσως το πιο ενοχλητικό από όλα ήταν οι υποχρεωτικές δωρεές που έπρεπε να κάνουν για τα γενέθλια των αφεντικών κάτι που ήθελαν να σταματήσουν.
Το πρωί της Τρίτης θα έπρεπε λογικά να δοκιμαζόταν η αντοχή και η αποφασιστικότητα που επέδειξαν την πρώτη μέρα. Αλλά εδώ ακόμα και η έλλειψη συνδικαλιστικής παράδοσης θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή αποφασιστικότητας. Ακόμη και αρκετά μαχητικοί εργαζόμενοι μπορούν να αποθαρρυνθούν όταν οι συνδικαλιστές αρνούνται να τους υποστηρίξουν. Αλλά αυτές οι γυναίκες δεν είχαν καμία αντίληψη του αν τα στελέχη του συνδικάτου έκαναν κάτι γι’ αυτές. Όταν οι συνδικαλιστές αρνήθηκαν να κάνουν κάτι ενάντια στο ενδεχόμενο της έλευσης απεργοσπαστών, η απάντηση των γυναικών απεργών ήταν να πούμε: «Θα ενισχύσουμε την απεργιακή φρουρά και κανείς δεν θα μπει μέσα».
Οι απεργοί δεν δίστασαν να υπερασπίσουν τον εαυτό τους ενάντια στη βία. Όταν οι μπάτσοι τους επιτέθηκαν με κλομπ, χρησιμοποίησαν τα παπούτσια τους για να ανταποδώσουν τα χτυπήματα. Όταν τα συνδικαλιστικά στελέχη τις αποκάλεσαν «αγέλη ζώων», θύμωσαν τόσο που τους έδιωξαν και τους οδήγησαν στην αυλή του εργοστασίου, πίσω από το φράχτη, μαζί με τους ιδιοκτήτες και τους διαχειριστές της Kortex.
Αφού οι απεργιακές φρουρές κατάφεραν να σταματήσουν την είσοδο κάποιων φορτηγών αυτοκινήτων στο εργοστάσιο, ο ενθουσιασμός τους πήρε μια τέτοια έκρηξη, ώστε όσοι επισκέπτονταν το χώρο βρίσκονταν να συμμετέχουν σε τουρκικούς χορούς και να μαθαίνουν τραγούδια του πώς να κόψουν τις γλώσσες των συνδικαλιστικών στελεχών…
Μια άλλη Τρίτη, όταν ξεκίνησε η απογευματινή βάρδια, οι διευθυντές χρησιμοποίησαν απεργοσπάστες (με 25 δολάρια την ώρα) αφού πρώτα η αστυνομία εμπόδισε τις απεργούς που πλησίαζαν στο εργοστάσιο ώστε να τους συνοδεύσει στη δουλειά με ασφάλεια. Αλλά έδιναν μια χαμένη μάχη. Υπήρχαν περιστατικά όπου μια χούφτα γυναικών έπεφτε σε παγίδα περικυκλωμένη από τέσσερις μπάτσους, τρία αφεντικά και τους μπράβους τους. Όταν οι υπόλοιπες απεργοί κατάφεραν να μιλήσουν με αυτές τις γυναίκες, τους απομάκρυναν αμέσως από την ομάδα αυτή των ανδρών για να συμμετάσχουν στην απεργιακή φρουρά.
Το εργοστάσιο είχε πλέον κλείσει και το συνδικάτο κάλεσε σε μαζική συνέλευση για το πρωί της Τετάρτης. Αυτό φάνηκε σαν να μπορούσε να αποτελέσει εμπόδιο για τους απεργούς: δεν γνώριζαν τις διαδικασίες της συνέλευσης, μιλούσαν πολλές διαφορετικές γλώσσες (κυρίως τουρκικά, ελληνικά, αραβικά, κροατικά και ιταλικά) και μόνο λίγες μιλούσαν άπταιστα αγγλικά. Όταν άρχισαν να φτάνουν μεγάλες γυναικών από άλλα εργοστάσια που ανήκαν στην Kortex, ήταν σαφές ότι τα αφεντικά ήταν αποφασισμένα να κερδίσουν - ότι κι αν αυτό σήμαινε.
Τα αφεντικά είχαν τυπώσει και μοίραζαν φυλλάδια σε όλες τις γλώσσες που ομιλούνταν στο εργοστάσιο, υποστηρίζοντας την επιστροφή τους στην εργασία με το $13,50 που είχε γνωμοδοτήσει η διαιτησία σε ολόκληρη τη βιομηχανία.
Δυστυχώς, τα φυλλάδια στάθηκε δυνατόν να μεταφραστούν μόνο στα τουρκικά και τα ελληνικά, και αυτό ήταν πλεονέκτημα για τους εργοδότες. Την ημέρα εκείνη, η συνέλευση αυτή καθεαυτή δεν ήταν το βασικό ζητούμενο. Χρειαζόταν θάρρος, αποφασιστικότητα και θέληση να πολεμήσουν σε οποιοδήποτε έδαφος έθεσαν οι αντίπαλοί τους.
Οι συνδικαλιστές άφηναν μόνο μέλη του να περνούν, αλλά, κατά κάποιον τρόπο, οι φιλικά ιστάμενοι στην εργοδοσία ήταν όλοι μέσα στην αίθουσα όταν άρχισε η συνέλευση. Οι συνδικαλιστές ήταν αποφασισμένοι ότι οι διάφοροι σοσιαλιστές και αριστεροί που υποστήριζαν την απεργία δεν θα εισέρχονταν στην αίθουσα. Αλλά οι απεργοί δεν έκαναν πίσω. Μερικές ανέβηκαν στη σκηνή, με πλακάτ που έγραφαν «Όχι χρήματα; Όχι δουλειά» και φωνάζοντας συνθήματα. Η ανταπόκρισή τους στην πρόκληση δεν ήταν απλώς αυθόρμητη. Γινόταν ολοένα και πιο πολιτική. Δημιουργήθηκε τεράστια αναστάτωση.
Μια δεύτερη μαζική συνέλευση κλήθηκε για την Παρασκευή στο Trades Hall (Εργατικό Κέντρο). Αυτή τη φορά οι απεργοί είχαν φυλλάδια και στα αραβικά. Αλλά τα αφεντικά ήταν πολύ καλύτερα οργανωμένα από την προηγούμενη φορά. Είχαν έναν κατάλογο ονομάτων που οι συνδικαλιστές έπρεπε να βάλουν στην αίθουσα. Επειδή οι γυναίκες στην απεργιακή φρουρά δεν γνώριζαν εκείνες από άλλα εργοστάσια, δεν μπορούσαν να είναι σίγουρες ποιος ήταν κατάλληλος και ποιος δεν ήταν.
Οι απεργοί δεν θύμωσαν με τις άλλες γυναίκες. Διατήρησαν την οργή τους για τους ίδιους τους προϊστάμενους, τους μπράβους, την αστυνομία και τα στελέχη των συνδικάτων. Η μύτη ενός από τους εργοδότες έτρεχε αίμα στους διαδρόμους του Trades Hall. Η ατμόσφαιρα ήταν πνιγηρή καθώς εκατοντάδες άνθρωποι συσσωρεύονταν στους διαδρόμους. Υπήρχαν συνεχείς μάχες μεταξύ των δύο πλευρών, με φωνές και συνθήματα. Μέσα στην ανακατωσούρα οι απεργοί κατόρθωσαν να κλέψουν ένα από τα μεγάφωνα των αφεντικών.
Όταν τα συνδικαλιστικά στελέχη ανακοίνωσαν ότι θα γίνει μυστική ψηφοφορία, το πανδαιμόνιο σταμάτησε (κάτι που είχε γίνει και την Τετάρτη) και επικράτησε ησυχία. Όμως οι γυναίκες απεργοί ήταν πολιτικά αντίθετες σε μια μυστική ψηφοφορία: είπαν ότι όλες πρέπει να είναι πρόθυμεςνα δείξουν σε ποιο αγωνιστικό έχουν φτάσει μπροστά στους συντρόφους τους. Αλλά, εξίσου σημαντικό, ήταν το ότι δεν εμπιστεύτηκαν τους συνδικαλιστές, μια δυσπιστία που επρόκειτο να αποδειχθεί βάσιμη στη συνέχεια.
Μετά από μια μακρά διαδικασία έγινε φανερό ότι η εργοδοτική πλευρά μαζί με τους συνδικαλιστές επρόκειτο να προχωρήσει στην φηφορία και ότι οι συνδικαλιστές θα χρησιμοποιούσαν τις ψήφους για να λήξουν την απεργία. Έτσι εκείνες που ήθελαν να συνεχίσουν τον ααπεργιακό αγώνα αποφάσισαν να συμμετάσχουν σε έναν διάλογο που διεξαγόραν σε περίπου πέντε διαφορετικές γλώσσες. Η σκηνή ήταν ένα χάος, που επρόκειτο να ενταθεί. Οι προϊστάμενοι του εργοστασίου επέβλεπαν την κάλπη. Επανεξέταζαν τα ψηφοδέλτια, προσπαθούσαν να αποσπάσουν τα χέρια τους για να συνεχίσουν την απεργία και να αφήσουν την άλλη πλευρά να ψηφίζει περισσότερες από μία φορές. Κάποιες από τις γυναίκες απεργούς έβγαιναν έξω, αρνούμενες ακόμη και να προσπαθήσουν να ψηφίσουν.
Στην ουσία όμως το χάος που επικρατούσε φόβιζε τους εργοδότες και άρχισαν να προσπαθούν να επιβιβάσουν ξανά τις γυναίκες στα λεωφορεία, δηλώνοντας ότι η όλη διαδικασία είναι φάρσα. Φοβήθηκαν ότι ο ενθουσιασμός των απεργών θα μολύνει τη δική τους πλευρά και ο μόνος τρόπος να σιγουρευτούν ήταν να διατηρηθεί η τάξη και οι δύο πλευρές αντιμέτωπες. Μέσα στο πανδαιμόνιο, ορισμένοι από τους άνδρες της VTEB μπήκαν στην αίθουσα και άρχισαν να επιτίθενται σε μερικούς από τους μπράβους της εργοδοσίας, αλλά οι γυναίκες τους έσπρωξαν έξω φωνάζοντας: «εμείς θα λογαριαστούμε μ’ αυτούς!», χρησιμοποιώντας τα παπούτσια τους για καλή επιτυχία.
Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας ήταν 365 υπέρ της απεργίας και 362 κατά, σε μια συνέλευση που δεν συμμετείχαν πάνω από 500 άτομα. Οι συνδικαλιστές έπρεπε να αποδεχτούν το αποτέλεσμα. Η νίκη αυτή εξαρτιόταν από το αγωνιστικό πνεύμα των νέων γυναικών, κάποιες ηλικίας δεκαέξι χρόνων. «Κάποιες από τις μεγαλύτερες γυναίκες δεν μπορούσαν να πάρουν ψηφοδέλτια, οπότε έπρεπε να ψηφίσουμε γι’ αυτές» είπαν. Είχαν μάθει πράγματα που δεν μπορούσαν να διδαχθούν από κανένα επίσημο σύστημα «παιδείας». Φυσικά, η ψηφοφορία ήταν φάρσα, αλλά η απεργία είχε σωθεί με μια ξεκάθαρη αποφασιστικότητα.
Κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, οι συνδικαλιστές και οι προϊστάμενοι διοργάνωσαν συνάντηση στο εργοστάσιο για το πρωί της Δευτέρας. Έστειλαν επιστολές στα σπίτια των απεργών. Αλλά εκείνο το πρωί της Δευτέρας, οι συνδικαλιστές δεν ήσαν πουθενά, σύντομα όμως έγινε προφανές ότι κάπου γινόταν μια μυστική ψηφοφορία. Μια απεργός, από τις λίγες που μιλούσαν αγγλικά, τηλεφώνησε στο γραφείο του συνδικάτου για να μάθει τι γινόταν. Της είπαν ότι όλοι βρίσκονταν στα γραφεία της Kortex. Έτσι, τηλεφώνησε στην εταιρεία και, προσποιούμενη, είπε ότι ήταν συνδικαλίστρια, ρωτώντας εάν υπάρχουν άλλοι συνδικαλιστές εκεί; «Ω, ναι», ήρθε η απάντηση, «είναι όλοι εδώ. Ποιόν θέλεις;»
Οι εργοδότες είχαν αυτοκίνητα που γύριζαν στη γειτονιά για να μαζέψουν γυναίκες και να τις φέρουν στο εργοστάσιο, με τους σεκιουριτάδες και την αστυνομία να κρατούν τις απεργιακές φρουρές σε απόσταση. Οι σεκιουριτάδες αποσύρθηκαν αργότερα από την πύλη από το συνδικάτο τους, το Miscellaneous Workers. Αλλά η αστυνομία προκάλεσε μια βίαιη αντιπαράθεση και χρησιμοποίησε την ευκαιρία για να κάνει συλλήψεις.
Ήταν απαραίτητο να σταλθεί μια αντιπροσωπεία για να μάθει ποια ήταν η πρόταση των αφεντικών. Αυτή ήταν η μοναδική φορά που κάποιες γυναίκες άρχισαν να φοβούνται. Η σκέψη ότι ένας μικρός αριθμός απεργών έπρεπε να πάει μέσα με την αστυνομία, τα αφεντικά, τους μπράβους και τους συνδικαλιστές χωρίς τη στήριξη της μαζικής απεργίας, σχεδόν τους έκανε να χάσουν το θάρρος τους. Αλλά τελικά, τέσσερις ή πέντε εθελόντριες είπαν ότι θα πάνε. Τους προτάθηκαν $11.50 επιπλέον στα τέλη Μάρτη 1982, επιπλέον των $13.50 που χορηγήθηκαν μέσω διαιτησίας.
Δεν ήταν κάποιο τεράστιο ποσό, αλλά αποτελούσε ακόμα μια νίκη. Και αυτό δεν ήταν όλο. Την τελευταία ημέρα πριν από το διάλειμμα των Χριστουγέννων, οι γυναίκες σταμάτησαν να εργάζονται για ένα πάρτι - για πρώτη φορά. Τα αφεντικά ήταν τόσο νευρικά που δεν είπαν ούτε μια λέξη και έτσι οι εργαζόμενοι είχαν κερδίσει κάποιες διακοπές. Η αλληλεγγύη στο εσωτερικό του εργοστασίου ήταν σε υψηλό επίπεδο. κάποιες βελτιώσεις επήλθαν στις συνθήκες εργασίας και κάποιες γυναίκες εκλέχτηκαν και αντιπρόσωπο στο συνδικάτο.
Οι άνδρες αποδείχτηκαν απαραίτητοι και διαδραμάτισαν ενεργό ρόλο στον αγώνα. Βοήθησαν στη μετάφραση των φυλλαδίων και στις μαζικές συναντήσεις και άλλα. Αυτό απελευθέρωσε τις γυναίκες στο να εμπλακούν σε περισσότερα πολιτικά δρώμενα, όπως προετοιμάζοντας ομιλίες, μιλώντας σε άλλες γυναίκες που θα μπορούσαν να στρατολογήσουν στην υπόθεσή τους, φωνάζοντας τα συνθήματα όταν έφτανε το λεωφορείο των αφεντικών κ.λπ. Αλλά ακόμα και στα σπίτια, οι άνδρες ανέλαβαν τα καθήκοντα παιδικής μέριμνας και του σπιτιού, για να απελευθερώσουν τις γυναίκες να παρευρίσκονται στις απεργιακές φρουρές και τις συνελεύσεις για πολλές ώρες.
Όλα αυτά αποτέλεσαν ένα παράδειγμα του πώς τα ζητήματα των γυναικών και εκείνων της ταξικής εκμετάλλευσης είναι συνδεδεμένα και πώς ένας αγώνας μπορεί να αλλάξει τις στάσεις και να καταρρεύσει τα διαιρετικά στερεότυπα.
*Το κείμενο γράφτηκε μετά από συλλογή διαφόρων στοιχείων από το διαδίκτυο. Γενική επιμέλεια: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης.
