Ένα από τα ιδρυτικά μέλη της CIRA, ο Pietro Ferrua πέθανε στο Portland του Oregon των ΗΠΑ, στις 28 Ιούλη 2021.
Γεννήθηκε στο San Remo στις 18 Σεπτέμβρη 1930, από μητέρα νοικοκυρά και πατέρα που εργαζόταν ως κρουπιέρης στο καζίνο. Αν και σε πολύ μικρή ηλικία, συμμετείχε στην Αντίσταση ως μεταφορέας. Με την απελευθέρωση, μαζί με δύο συντρόφους του ίδρυσαν την αναρχική ομάδα «Alba dei Liberi» στο San Remo. Και οι τρεις αρνήθηκαν να εκπληρώσουν τη στρατιωτική τους θητεία. Μετά την αποφυλάκισή του, καταδικασμένος ως αντιρρησίας συνείδησης, το 1950 ο Ferrua βοήθησε στην οργάνωση διεθνών ελευθεριακών κατασκηνώσεων, ενώ συμμετείχε και στην έκδοση της επιθεώρησης «Senza limiti» («Χωρός Όρια»), που διήρκεσε από το 1952 μέχρι το 1954 και από την οποία κυκλοφόρησαν 5 τεύχη.
Έφτασε στην Ελβετία το 1954 για να αποφύγει μια φυλάκιση και αρχικά φιλοξενήθηκε στο σπίτι της Lise Ceresole (χήρας του ιδρυτή της International Civil Service) στο Daley-sur-Lutry, πριν μετακομίσει στη Γενεύη για να συνεχίσει την εκπαίδευσή του ως διερμηνέας/μεταφραστής. Εκεί συνάντησε ελευθεριακούς συντρόφους και τους έπεισε να συνεχίσουν το έργο του Louis Bertoni. Έτσι, το 1957, εκδόθηκε μια νέα αναρχική επιθεώρηση, η «Le Réveil anarchiste / Il Risveglio anarchico», αρχικά ως μηνιαία. Αξιοσημείωτες φυσιογνωμίες ήταν ανάμεσα στους συνεργάτες, όπως οι Alfred Amiguet και André Bösiger από τη γαλλόφωνη Ελβετία, ο Claudio Cantini, ο Carlo Frigerio, ο Carlo Vanza και ο ίδιος ο Ferrua (που χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Vico) για το ιταλόφωνο μέρος.
Την ίδια χρονιά ο Ferrua κατέληξε σε ένα σχέδιο για τη οργάνωση μιας Έκθεσης Αναρχικού Τύπου από όλο τον κόσμο. Έστειλε πολλές επιστολές γι’ αυτό, από τις οποίες άλλες στέφθηκαν από επιτυχία και άλλες όχι. Από αυτό προέκυψε η ιδέα της ίδρυσης ενός Διεθνούς Κέντρου Έρευνας για τον Αναρχισμό (CIRA) για να στεγαστούν και διατηρηθούν τα περιοδικά και άλλες εκδόσεις που συγκεντρώθηκαν. Στο υλικό αυτό προστέθηκαν εκδόσεις που ανακτήθηκαν από τη βιβλιοθήκη του Louis Bertoni και της ομάδας «Germinal», που είχε έδρα τη Γενεύη. Ακολούθησε ένας τεράστιος αριθμός βιβλίων που ανήκαν στον Jacques Gross και άλλους αγωνιστές, όπως οι Hem Day, E. Armand, André Prudhommeaux, η σουηδική αναρχοσυνδικαλιστική οργάνωση SAC κ.ά. Αργότερα στάλθηκαν στη CIRA τα αρχεία των SPRI και CRIA (Προσωρινή Γραμματεία Διεθνών Σχέσεων και Επιτροπή Αναρχικών Διεθνών Σχέσεων, αντίστοιχα, 1947-1958), τα οποία είχαν μείνει αδιάθετα για μεγάλο χρονικό διάστημα και δεν είχαν καταγραφεί μέχρι σαράντα χρόνια αργότερα.
Ο Pietro Ferrua προσπαθούσε πάντα να εξασφαλίσει την αναγνώριση του αναρχισμού στους πνευματικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους. Για το σκοπό αυτό, προσπάθησε να συγκροτήσει μια διεθνή επιτροπή της CIRA, αποτελούμενη από ερευνητές και ακτιβιστές. Είχε κάποια επιτυχία σε αυτό, αλλά όχι πάντα. Δημιούργησε επαφές με τη Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου και τη Βιβλιοθήκη των Ηνωμένων Εθνών στη Γενεύη σε μια εποχή που η CIRA αποτελείτο ακόμα από κιβώτια με εφημερίδες και στοίβες βιβλίων που είχαν τοποθετηθεί στα ετοιμόρροπα ράφια ενός μόνο δωματίου.
Είχε, επίσης, κινητοποιήσει φοιτητές και νέους ερευνητές για να βοηθήσουν στην καταλογογράφηση, την οργάνωση διαλέξεων και τη δημοσίευση (και παραγωγή πολλαπλών αντιγράφων) του «Bulletin du CIRA» («Δελτίο της CIRA»).
Το 1955, στο αναρχικό κάμπινγκ που πραγματοποιήθηκε στο Salernes (τμήμα Var, στη Γαλλία) οργανώθηκαν δίκτυα Γάλλων, Αλγερινών και Ιταλών. Αρκετοί από αυτούς ζούσαν στη Γενεύη, και πέρασαν αρκετά εύκολα τα σύνιορα. Σε μια ένδειξη διεθνούς αλληλεγγύης, τέσσερις νεαροί πέταξαν μερικές βόμβες μολότοφ στο ισπανικό προξενείο τον Φλεβάρη του 1961, πράξη που προκάλεσε ένα σημαντικό κύμα συμπαθειών της κοινής γνώμης, αλλά και μια σειρά συλλήψεων και απελάσεων. Έτσι, ο Pietro Ferrua αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Ελβετία τον Γενάρη του 1963, αφήνοντας την CIRA στη φροντίδα της Marie-Christine Mikhaïlo και της Marianne Enckell. Ο Pietro μετακόμισε στο Ρίο ντε Τζανέιρο με τη Βραζιλιάνα σύζυγό του και τα δύο τους παιδιά. Εκεί, επανέλαβε γρήγορα τις πνευματικές και αγωνιστικές του δραστηριότητες, ιδίως εγκαινιάζοντας ένα Τμήμα της CIRA στη Βραζιλία, έως ότου εκδιώχθηκε ξανά τον Οκτώβριο του 1969. Χάρη σε οικογενειακές σχέσεις, βρήκε ασφαλές καταφύγιο στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Portland του Oregon.
Εκεί ήταν σε θέση να διδάξει στο Lewis and Clark University από το 1970 έως το 1987. Έγινε επικεφαλής του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, ενώ δίδαξε Συγκριτική Λογοτεχνία και Ιστορία του Κινηματογράφου. Είχε από καιρό ενδιαφέρον για τις πρωτοποριακές καλλιτεχνικές και λογοτεχνικές τάσεις. Το 1976 οργάνωσε το Πρώτο Διεθνές Συμπόσιο για τον Λεττρισμό (Lettrism) και δημοσίευσε αρκετά κείμενα και έργα για το κίνημα. Ήταν επίσης μέλος του Infinitesimal Innovation International (Internationale novatrice infinitesimale, INI). Πέρασαν πολλά χρόνια πριν καταφέρει να επιστρέψει στην Ευρώπη και πριν αρθούν οι απαγορεύσεις εισόδου στην Ιταλία, τη Γαλλία και την Ελβετία. Στη συνέχεια έζησε για λίγο στη Νίκαια και στο San Remo, όπου φρόντιζε τη μητέρα του.
Βέβαια, το ενδιαφέρον του για τον αναρχισμό δεν τον εγκατέλειψε ποτέ. Το 1980 διοργάνωσε με επιτυχία μια διεθνή εβδομάδα συζητήσεων, προβολών ταινιών, συναυλιών και άλλων εκδηλώσεων για τον αναρχισμό στο πανεπιστήμιο όπου εργαζόταν, και αυτό παρά τις παράλογες αμφιβολίες από την πλευρά της πανεπιστημιακής ιεραρχίας. Δημοσίευσε μελέτες για τον Σουρεαλισμό και την Αναρχία, τον Αναρχισμό και τον Κινηματογράφο και τους Αναρχικούς όπως τους είδαν οι ζωγράφοι, καθώς και δύο σημαντικά βιβλία για τους αναρχικούς στη Μεξικανική Επανάσταση και ακόμα μια ανασκόπηση των πηγών για το ίδιο θέμα. Επίσης, συνέχισε την έρευνά του για την προέλευση του κινήματος αντιρρησιών συνείδησης στην Ιταλία.
Συνέβαλε, επίσης, με άρθρα του στα «A rivista anarchica», «ApArte» και «Rivista storica dell’anarchismo», καθώς και στα «Art et anarchie», «Bulletin du CIRA» στις εκδόσεις της Γενεύης / Λωζάνης και Μασσαλίας, σε μερικές βραζιλιάνικες εκδόσεις και μια σειρά άλλων κριτικών και συλλογικών έργων
Κατά τη συνταξιοδότησή του, εξασφάλισε μια μάλλον πενιχρή αμοιβή ως διερμηνέας, ζώντας αρκετά φτωχά, κάτι που τον υποχρέωσε να ξεπουλήσει μερικά από τα αρχεία του. Ωστόσο, εξακολουθούσε να οργανώνει φεστιβάλ κινηματογράφου, να συμμετέχει σε διάφορα διεθνή συμπόσια και να εξερευνά αρκετούς τομείς έρευνας.
Τα τελευταία χρόνια η υγεία του χειροτέρευσε. Έζησε τη θλίψη για τον πρόωρο χαμό της κόρης του Anna και του γιου του Franco, αλλά και τον πρόωρο θάνατο της συζύγου του, Diana Lobo Filho. Ορισμένοι πρώην φοιτητές του παρέμειναν κοντά του μέχρι το τέλος, μιας και τότε ζούσε σε ξενώνα και δεν μπορούσε πλέον να μιλήσει.
Τμήματα των αρχείων του Pietro Ferrua διασκορπίστηκαν ή κατασχέθηκαν κατά τη διάρκεια των περιόδων εξορίας του, αλλά είχε επανακτήσει πολλά από αυτά. Όλα αυτά έχουν παραδοθεί (ή θα παραδοθούν σύντομα) στο Archivio Famiglia Berneri στο Reggio Emilia (στην Ιταλία), στη συλλογή Labadie στο Ann Arbor του Πανεπιστημίου Michigan (στις ΗΠΑ) και στη CIRA της Λωζάνης.
Με πρωτοβουλία του Ferrua δημιουργήθηκαν και άλλα τμήματα CIRA, άλλα από αυτά μακρόβια και άλλα εφήμερα, αλλά από το 1974 έχουν τα περισσότερα στεγαστεί με διάφορα ονόματα κάτω από την ομπρέλα του FICEDL (International Federation of Libertarian Study and Documentation Centers, δείτε http://www.ficedl.info)
Αύγουστος 2021
Marianne Enckell
(CIRA Lausanne)
*Μετάφραση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης.
