Η Martha Ackelsberg είναι καθηγήτρια κοινωνιολογίας, με ειδίκευση στα κινήματα γυναικείας χειραφέτησης. Ζει και εργάζεται στην Αμερική. Είναι συγγραφέας του βιβλίου «Οι Ελεύθερες Γυναίκες της Ισπανίας», της ιστορίας της αναρχικής οργάνωσης γυναικών «Mujeres Libres» (Ελεύθερες Γυναίκες) -που έδρασε στην Ισπανία από το 1934 και κατά τη διάρκεια της Κοινωνικής Επανάστασης στην Ισπανία(1936-1939)-, όπως αυτή καταγράφεται από τις μαρτυρίες των αγωνιστριών που επέζησαν τη νίκη του φασισμού και τη δικτατορία του Φράνκο. Η συνέντευξη της συγγραφέως που παρουσιάζεται εδώ, βρίσκεται στο τέλος του βιβλίου. Δόθηκε στον Geert Dhondt τον Απρίλιο του 2004 και δημοσιεύτηκε στο αναρχικό περιοδικό Up The Ante! .
To βιβλίο μπορείτε να το κατεβάσετε στα Αγγλικά από ΕΔΩ
***
Διδάγματα από τις Ελεύθερες Γυναίκες της Ισπανίας.
Ποιές ήταν οι ελεύθερες γυναίκες της Ισπανίας;
Οι «Ελεύθερες γυναίκες» ήταν το όνομα μιας οργάνωσης που ιδρύθηκε επίσημα το καλοκαίρι του 1937, αν και οι απαρχές της εντοπίζονται σε διάφορες πόλεις σε όλη την Ισπανία ήδη από το 1934. Οι γυναίκες που την ίδρυσαν ήταν, στο μεγαλύτερο μέρος τους, μέλη μιας ή περισσότερων αναρχικών οργανώσεων που ήταν τότε ενεργές στην Ισπανία (η CNT -Η Εθνική Συνομοσπονδία Εργασίας, το αναρχοσυνδικαλιστικό συνδικάτο-, η FIJL -η Ομοσπονδία της Ελευθεριακής Νεολαίας Ιβηρικής-, η FAI -η Ιβηρική Αναρχική Ομοσπονδία). Οι γυναίκες αυτές, ενώ ήταν αφοσιωμένες στα ιδανικά αυτών των οργανώσεων -συμπεριλαμβανομένης της εκφρασμένης δέσμευσης τους στο σκοπό μιας κοινωνίας ισότητας των φύλων- πίστευαν πως οι γυναίκες δεν λαμβάνονταν σοβαρά υπόψιν από πολλά αρσενικά μέλη των οργανώσεων αυτών. Αυτές (όσες επρόκειτο να ιδρύσουν τις »Ελεύθερες Γυναίκες») πίστευαν πως μια Κοινωνική Επανάσταση, αν ήθελε να πετύχει, οι γυναίκες θα έπρεπε να εμπλακούν σε αυτή από κοινού με τους άντρες. Αυτό σήμαινε πως οι γυναίκες θα έπρεπε να είναι μέρος των οργανώσεων που «ετοίμαζαν» τους ανθρώπους να συμμετάσχουν στην επανάσταση. Οι μαζικές αναρχικές οργανώσεις αγνοούσαν σε μεγάλο βαθμό τις γυναίκες ως πιθανά μέλη, υπονομεύοντας με αυτό το τρόπο τους σκοπούς τους. Έτσι οι γυναίκες αποφάσισαν να καθιερώσουν μια νέα οργάνωση που θα δούλευε στο πλευρό των υπόλοιπων αλλά θα ήταν αφιερωμένη εξολοκλήρου στην καταπολέμηση αυτού που ονόμαζαν «τριπλή σκλαβιά των γυναικών»: σκλάβες ως εργάτριες, σκλάβες ως γυναίκες και σκλάβες της άγνοιας.
Τι σε ώθησε να γράψεις αυτό το βιβλίο;
Ανακάλυψα τις «Ελεύθερες Γυναίκες» μέσω ενός άρθρου που γράφτηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 από την Τίμα Κάπλαν και με συνάρπασε. Μερικά χρόνια μετά, όταν βρέθηκα στην Ισπανία για μια έρευνα σχετικά με τις αναρχικές κολλεκτίβες κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφύλιου, συνάντησα κάποιες που είχαν εμπλακεί περιφεριακά στην οργάνωση και μου είπαν πως μερικές από τις σημαντικότερες αγωνίστριες ήταν ακόμα ζωντανές. Ξεκίνησα ένα μακρύ «κυνήγι θησαυρού» για να τις βρω. Και όσο τις έβρισκα και τις συναντούσα τόσο με συγκινούσαν και με ενέπνεαν οι ιστορίες τους για όσα είχαν περάσει, για όσα είχαν αγωνιστεί, για όσα κατάφεραν. Ένιωσα πως μου έκαναν ένα δώρο με το να μου διηγηθούν τις ιστορίες τους και πως όφειλα σε αυτές και στους νεότερους πολιτικούς ακτιβιστές -ιδίως τις φεμινίστριες- να διηγηθώ αυτές τις ιστορίες σε ένα ευρύτερο κοινό.
Πως γεννήθηκαν οι «Ελεύθερες Γυναίκες» μέσα από τον εμφύλιο πόλεμο, την κοινωνική επανάσταση και το αναρχικό κίνημα;
Τα πρώτα στάδια της δημιουργίας των Ελεύθερων Γυναικών ξεκίνησαν αρκετά πριν τον Εμφύλιο Πόλεμο (που άρχισε τον Ιούλιο του 1936), τουλάχιστον από το 1934. Οι Ελεύθερες Γυναίκες προέκυψαν από την συμμετοχή των ιδρυτριών τους σε διάφορες οργανώσεις του αναρχικού κινήματος και την απογοήτευση τους από τη φύση της συμμετοχής τους σε αυτές. Για παράδειγμα, η Λουτσία Σάντσεζ Σαορνίλ έγραψε μια σειρά από άρθρα στην Solidaridad Obrera (Εργατική Αλληλεγγύη), τους τελευταίους μήνες του 1935, για το «πρόβλημα των γυναικών» σε διάφορες οργανώσεις. Αυτά τα άρθρα (και η ανταλλαγή άρθρων που ακολούθησε με τον Μαριάννο Βάσκεθ, ένα ηγετικό μέλος της CNT) βοήθησαν στη δημοσιοποίηση των ανησυχιών τους και οδήγησαν στην απαρχή ενός δικτύου γυναικών με τις ίδιες αντιλήψεις. Μέχρι τις αρχές του 1936, είχαν δημιουργηθεί μικρές ομάδες σε μια πλειάδα πόλεων και κωμοπόλεων σε όλη την Ισπανία και το πρώτο τεύχος του περιοδικού «Ελεύθερες Γυναίκες», γραμμένο εξολοκλήρου από γυναίκες, κυκλοφόρησε στα περίπτερα.
Ωστόσο, το ξέσπασμα του Εμφυλίου Πολέμου έκανε την προσπάθεια των Ελεύθερων Γυναικών, σαφώς, ακόμα πιο επείγουσα. Την ώρα που όλο και περισσότεροι άντρες άφηναν τα σπίτια τους και την εργασία τους για να πολεμήσουν τους φασίστες στασιαστές, οι γυναίκες καλούνταν ολοένα και περισσότερο να πάρουν τις θέσεις τους. Οι Ελεύθερες Γυναίκες το είδαν αυτό ως ευκαιρία. Ήθελαν να εκπαιδεύσουν (με την εύρυτερη δυνατή έννοια) τις γυναίκες ώστε να μπορούν να πάρουν τις θέσεις των αντρών που έφευγαν, αλλά και για να αναγνωρίσουν οι γυναίκες αυτό το βήμα ώς κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει μακροπρόθεσμα σε μια πιο εξισωτική κοινωνία.
Με την Κοινωνική Επανάσταση προ των πυλών, τα προγράμματα των Ελεύθερων Γυναικών -όπως η εκμάθηση γραφής, η εκπαίδευση σε διάφορες εργασίες, η πληροφόρηση για θέματα υγειινής- μπορούν εύκολα να ειδωθούν ως μέρη ενός μεγαλύτερου κοινωνικού-επαναστατικού σχεδίου.
Πως έθεσαν τις προκλήσεις τους στη Κοινωνική Επανάσταση και το αναρχικό κίνημα;
Με μια έννοια, δεν το προκάλεσαν καθόλου -εκτός από το κάλεσμα προς το κίνημα να συμπεριφερθεί σύμφωνα με τις δηλωμένες του θέσεις σχετικά με την ισότητα όλων των ανθρώπων. Όπως έχω αναφέρει ήδη, αν και το κίνημα ήταν αφοσιωμένο στην ισότητα μεταξύ γυναικών και αντρών -και αυτό αποτελούσε έναν από τους βασικούς σκοπούς του-, ατομικά οι άντρες αναρχικοί αλλά και οι οργανώσεις του κινήματος σπάνια συμπεριφέρονταν στις γυναίκες ως ισάξιες συνεργάτιδες. Οι περισσότερες από τις γυναίκες που μου έδωσαν συνέντευξη ανέφεραν πως -και οι άντρες και τα αγόρια-, περίμεναν από τις γυναίκες να φτιάχνουν το φαγητό και να καθαρίζουν, να «είναι εκεί» ώστε να εξυπηρετούν τις ανάγκες τους, αλλά όχι απαραίτητα να είναι ισάξιες συνεργάτιδες σε δραστηριότητες σχεδιασμού. Έτσι, οι Ελεύθερες Γυναίκες διέκριναν για τον εαυτό τους την ανάγκη να ισχυροποιήσουν τις γυναίκες ατομικά -ώστε να είναι αυτόνομες- και να ισχυροποιήσουν τις ομάδες των γυναικών ώστε να βοηθούν η μια την άλλη να ξεχωρίζουν σε εργασιακούς χώρους, κοινότητες, εργατικές οργανώσεις κτλ. Ωστόσο, αν και οι Ελεύθερες Γυναίκες έβλεπαν τους εαυτούς τους ως συνεργάτιδες των υπόλοιπων οργανώσεων του κινήματος -και οι περισσότερες από τις αγωνίστριες συνέχιζαν να είναι ενεργές σε όποιες άλλες οργανώσεις ανήκαν(τη CNT, τη FAI, ή τη FIJL)- πολλοί από τους άντρες τις έβλεπαν ως ανταγωνιστικές. Κάποιοι υποστήριξαν πως οι Ελεύθερες Γυναίκες ήταν διασπαστικές και αποπροσανατόλιζαν το κίνημα από τους πιο άμεσους στόχους του, την κοινωνική επανάσταση και τη νίκη στο πόλεμο.
Τι είδους στρατηγική χρησιμοποιήσαν αυτές οι επαναστάτριες για να επιτύχουν τους στόχους τους;
Είχαν αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ως «στρατηγική δύο σημείων» για την επίτευξη της χειραφέτησης των γυναικών: μέσω της «capacitacion» (που μια χαλαρή μετάφραση της λέξης σημαίνει «ισχυροποίηση»,«ενδυνάμωση» ή «να συνειδητοποιείς τις δυνατότητες σου») και της «captacion» (η κινητοποίηση/συμμετοχή των γυναικών στις οργανώσεις του κινήματος). Τα προγράμματα ενδυνάμωσης ήταν το επίκεντρο του προγράμματος τους. Αυτά περιελάμβαναν μαθήματα γλώσσας όλων των επιπέδων, μιας και πίστευαν πως ο αναλφαβητισμός απέτρεπε τους ανθρώπους να συμμετέχουν ενεργά σε κοινωνικές δραστηριότητες και πως το να μπορεί να διαβάζει κανείς ήταν μια εξόχως ενδυναμωτική διαδικασία. Επιπρόσθετα, ανέπτυξαν προγράμματα υποστήριξης γυναικών που δούλευαν σε εργοστάσια, συναντώντας τες σε ομάδες για να τις βοηθήσουν να συνηθίσουν να μιλάνε για τον εαυτό τους μπροστά σε κόσμο, ώστε να είναι ικανές να συμμετέχουν πιο ενεργά στις συναντήσεις των συνδικάτων. Είχαν προγράματα για θέματα μητρότητας και παιδικής υγειινής, όπως και προγράμματα σχετικά με την βιολογία και την σεξουαλικότητα της γυναίκας (μιας και ολόκληρη σχεδόν η εκπαίδευση ελέγχονταν από την Καθολική Εκκλησία, η άγνοια σχετικά με την γυναικεία βιολογία και σεξουαλικότητα κάλπαζε). Από κοινού με τις ενώσεις των συνδικάτων, ανέπτυξαν προγράμματα επαγγελματικής και τεχνικής κατάρτιση, ώστε να εκπαιδεύσουν τις γυναίκες να γίνουν μέρος των δυνάμεων της μισθωτής εργασίας. Ανέπτυξαν επίσης ένα είδος «γραφείου ομιλητών» για να εκπαιδευτούν γυναίκες να μιλάνε άνετα δημοσίως για τις ιδέες τους, ώστε να είναι διαθέσιμες ομιλήτριες από τις Ελεύθερες Γυναίκες να συμμετέχουν από κοινού με εκπροσώπους των CNT, FAI και FILJ, σε εκδηλώσεις προπαγάνδας σε χωριά της επαρχίας. Βοήθησαν επίσης στην οργάνωση σε εργοστάσια και εργασιακούς χώρους, ώστε να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της Ομοσπονδίας των Γυναικών Αντιφασιστριών (μιας κομμουνιστικής οργάνωσης) που κινητοποιούσαν γυναίκες να συμμετέχουν σε κομματικές οργανώσεις.
Ποια ήταν η προσφορά τους στη φεμινιστική θεωρία και πρακτική;
Είναι λίγο δύσκολο να τη συνοψίσουμε, μιας και είναι στην ουσία το αντικείμενο ολόκληρου του βιβλίου. Πρώτα από όλα,είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε πως δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους «φεμινίστριες». Για αυτές, «φεμινίστριες» σήμαινε κυρίως γυναίκες της μικροαστικής ή μεγαλοαστικής τάξης που πάλευαν για ισότητα με τους άντρες εντός του ίδιου συστήματος προνομίων, ενώ ως αναρχικές, οι Ελεύθερες Γυναίκες ήθελαν την κατάργηση όλων των προνομίων λόγω τάξης, θρησκείας ή φύλου. Ωστόσο, φυσικά, τις βλέπω (και τις είδα) ως φεμινίστριες, με την ευρεία έννοια. Πιστεύω πως μας έδωσαν εναλλακτικά μοντέλα ηγεσίας, οργανωτικής δομής ή πως να πετυχαίνουμε την αυτονομία μέσα στο πλαίσιο μιας μεγαλύτερης συνομοσπονδίας ομάδων και πως να παλεύουμε για ισότητα ακόμα και μέσα στα πλαίσια ενός πολέμου και μιας επανάστασης.
Γιατί οργανώθηκαν αυτόνομα αυτές οι γυναίκες; Τι υποδοχή είχαν από το αναρχικό κίνημα;
Οργανώθηκαν αυτόνομα γιατί -μέσα από τις εμπειρίες τους στο κίνημα- έφτασαν να πιστεύουν πως μόνο με το να οργανωθούν οι ίδιες στις δικές τους οργανώσεις, θα μπορούσαν οι γυναίκες να αναπτύξουν τη συνείδηση και τις ικανότητες που θα χρειάζονταν, ώστε να πάρουν στα σοβαρά τους εαυτούς τους και να τις πάρουν στα σοβαρά και οι υπόλοιποι. Αν συνέχιζαν να συμμετέχουν μόνο στις υπάρχουσες οργανώσεις που ήταν ανδροκρατούμενες, δεν θα μάθαιναν ποτέ πως να ηγούνται σε συναντήσεις, πως να μιλάνε ανοιχτά, να παίρνουν αποφάσεις, να αναπτύσουν στρατηγικές και να τις εφαρμόζουν, να σχεδιάζουν δράσεις κτλ. . Χρειάζονταν να βρίσκονται σε μια κατάσταση, όπου δεν θα υπήρχε κανένας άλλος να κάνει τις δουλειές εκτός από τις ίδιες (και φυσικά να μη βρίσκονται συνέχεια σε μια κατάσταση όπου θα τις καλούσαν διαρκώς να «υποστηρίζουν» τις δουλειές άλλων).
Είδαν αυτή τη κατάσταση ως προσωρινή. Δεν θα ήταν πια απαραίτητη όταν οι περισσότερες γυναίκες θα είχαν αναπτύξει τους εαυτούς τους και όταν οι άντρες θα αναγνώριζαν τις δυνατότητες και τα επιτεύγματα τους.
Ενώ κάποιοι άντρες -και κάποιες τοπικές ενώσεις- καλωσόρισαν τις ιδέες και τις δράσεις τους, ακόμα και τις υποστήριξαν οικονομικά, η ηγεσία σε εθνικό επίπεδο -και πολλοί άντρες και ομάδες- ήταν επιφυλακτικοί αν όχι αντίθετοι. Οι ανδροκρατούμενες οργανώσεις δεν μπορούσαν να καταλάβουν την επιμονή των Ελεύθερων Γυναικών για την ανάγκη αυτονομίας. Οι περισσότερες από αυτές ήθελαν οι Ελεύθερες Γυναίκες να γίνουν είτε «κλαδικές» εντός της FIJL ή να υπάγονται στη CNT. Δεν ήθελαν να έχουν οι Ελεύθερες Γυναίκες μια ανεξάρτητη υπόσταση, ως η τέταρτη συστατική οργάνωση του ευρύτερου ελευθεριακού κινήματος (μαζί με τις CNT,FAI,FIJL).
Πως συνδέεται ο αναρχισμός με την χειραφέτηση των γυναικών; Τι ρόλο έχει -ή θα έπρεπε να έχει- η αναρχική θεωρία στο παρόν φεμινιστικό κίνημα;
Aυτή είναι ακόμα μια μεγάλη ερώτηση, που μπορώ μόνο να ξεκινήσω να απαντώ εδώ. Όπως τονίζω και στο βιβλίο, οι αναρχικοί είχαν μια ποικιλία διαφορετικών απόψεων για τη γυναικεία χειραφέτηση. Μερικοί (π.χ Ο Προυντόν και οι ακόλουθοι του) πίστευαν, εν συντομία, πως η θέση της γυναίκας ήταν στο σπίτι και την οικογένεια και πως ο ρόλος των γυναικών ήταν να βοηθάνε τους άντρες. Άλλοι (π.χ ο Μπακούνιν, ο Κροπότκιν, η Έμμα Γκόλντμαν. ο Ισαάκ Πουέντε) επέμεναν πως ο αναρχισμός ήταν αντίθετος σε όλες τις ιεραρχικές σχέσεις εξουσίας, συμπεριλαμβανομένης και αυτής των αντρών επάνω στις γυναίκες. Επομένως, γυναίκες και άντρες θα έπρεπε να υπάρχουν και να δρούν σαν ίσοι, σε όλα τα πεδία της ζωής, κάτι που σήμαινε τον μετασχηματισμό των εργασιακών χώρων, των οικογενειών και των κοινοτήτων. Πέρα από αυτό, υπήρχε επίσης ένας σημαντικός αριθμός συγγραφέων στην Ισπανία, στα χρόνια πριν και κατα τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφύλιου, που αναγνώριζε σημαντικούς δεσμούς μεταξύ της σεξουαλικής καταπίεσης και της καταπίεσης των γυναικών: υποστήριζαν μια πιο ανοικτή αντιμετώπιση για τα θέματα σχετικά με το σεξ και τις σεξουαλικές πρακτικές -και για τους άντρες και για τις γυναίκες. Αυτό επίσης, ήταν μια σημαντική συνεισφορά. Ωστόσο, όπως τόνισαν αρκετοί σχολιαστές (και οι περισσότερες γυναίκες των Ελεύθερων Γυναικών), η δέσμευση στην ισότητα στη θεωρία, είναι πολύ διαφορετική από την δέσμευση στην ισότητα στη πράξη. Περιληπτικά, πίστευαν (και πιστεύω και εγώ) πως ο αναρχισμός παρέχει σημαντικές πηγές για τη χειραφέτηση των γυναικών. Προσφέρει μια οπτική στη φύση και τη διαδικασία του κοινωνικού επαναστατικού μετασχηματισμού (π.χ η επιμονή για τη συνάφεια μέσων και σκοπών και η θέση πως τα οικονομικά ζητήματα είναι καίρια αλλά δεν είναι η μοναδική πηγή των ιεραρχικών σχέσων εξουσίας) μπορεί να είναι πολύτιμα προς -και για- την γυναικεία χειραφέτηση. Αλλά δεν μπορεί να ειπωθεί πως οι αναρχικοί θεωρητικοί -ή ακτιβιστές- ήταν πάντα αφοσιωμένοι στο σκοπό της γυναικείας χειραφέτησης.
Οσο για το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, αυτό είναι λίγο δύσκολο να απαντηθεί. Η αίσθηση μου είναι πως το κίνημα της γυναικείας απελευθέρωσης των τελών της δεκαετίας του ΄60 και του ΄70 ήταν, παραγματικά, πολύ αναρχικό, αν και δεν αναγνώριζε απαραίτητα τον εαυτό του ως τέτοιο, δεδομένης της κυριαρχίας του Μαρξιστικού σοσιαλισμού -εντός της Αριστεράς- εκείνη τη περίοδο. Προσωπικά, πιστευώ πως οι φεμινίστριες εκείνης της εποχής θα τα είχαν καταφέρει καλύτερα αν έστρεφαν τη προσοχή τους στην αναρχική θεωρία, αντί του μετασχηματισμού της σοσιαλιστικής θεωρίας που επιχειρήθηκε.
Ο σοσιαλισμός επικεντρώθηκε κυρίως στις οικονομικές δομές ως τη βάση για όλα τα συστήματα καταπίεσης. Οι φεμινίστριες αναγνώρισαν πως, ενώ η οικονομία ήταν πολύ σημαντική, ο μετασχηματισμός από καπιταλισμό στο σοσιαλισμό -και μόνο- δεν θα έφερνε απαραίτητα τη γυναικεία χειραφέτηση. Και πάλεψαν για να δημιουργήσουν έναν «σοσιαλιστικό φεμινισμό», ως ένα είδος «τροποποιημένου» Μαρξισμού, που θα μπορούσε να λάβει υπόψη του όλες αυτές τις διαφορετικές δομές καταπίεσης. Όπως έγραψα και στο βιβλίο, πιστεύω πως ο αναρχισμός ήταν ήδη εκεί, αλλά δεν χρειάζονταν να «τροποποιηθεί» με τον ίδιο τρόπο, γιατί οι αναρχικοί είχαν ήδη αναγνωρίσει πως πρέπει να λαμβάνουμε υπόψιν τις πολλαπλές μορφές και διαστάσεις της εξουσίας.
Ωστόσο, η κατάσταση τώρα είναι αρκετά διαφορετική. Εξακολουθώ να πιστεύω πως το μήνυμα των αναρχικών είναι πολύτιμο και έγκυρο. Από την άλλη, η πραγματικά ριζοσπαστική-χειραφετική πλευρά του γυναικείου κινήματος φαίνεται να έχει χαθεί στο μεγαλύτερο μέρος. Πολλά που θεωρούνται φεμινισμός τώρα, φαίνεται να επικεντρώνονται στην προώθηση των γυναικών σε θέσεις πολιτικής και οικονομικής εξουσίας. Έχει αφεθεί στην άκρη η πρώιμη φεμινιστική(και αναρχική) κριτική των ίδιων των δομών εξουσίας. Ίσως λέω πως η αναρχική θεωρία μπορεί να υπενθυμίσει στις φεμινίστριες, ποια μπορεί να είναι κάποια από τα πιο βασικά ζητήματα!
Πως σχετίζοταν οι Ελεύθερες Γυναίκες με τα φεμινιστικά κινήματα της εποχής τους; Με την Έμμα Γκόλντμαν;
Όπως άφησα να εννοηθεί και πριν, δεν τους ενδιέφεραν ιδιαίτερα τα φεμινιστικά κινήματα της εποχής τους. Τα θεωρούσαν πολύ μικροαστικά και επικεντρωμένα μόνο στη μεταρρύθμιση αυτού που αυτές (οι αναρχικές) θεωρούσαν ως ένα βαθειά διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, ή στο να κερδίζουν πρόσβαση σε αυτό κάποιες γυναίκες αγνοώντας τα βαθύτερα ταξικά προβλήματα. Η Φεντερίκα Μοντσένυ, για παράδειγμα (η οποία δεν ήταν μέλος των Ελεύθερων Γυναικών, αλλά έγραφε για αυτές περιστασιακά) έγραψε μια σειρά καυστικών άρθρων για το δικαιώμα ψήφου των γυναικών, επηρρεασμένα από την δουλειά της Έμμα Γκόλντμαν. η Έμμα Γκόλντμαν ήταν υποστηρικτής των Ελύθερων Γυναικών, και περιστασιακή αρθογράφος στο περιοδικό. Σαν αναρχική ήταν κριτική απέναντι στο κράτος και τις εκλογές, κτλ, και οι απόψεις της ήταν ευθυγραμισμένες περισσότερο με αυτές των Ελεύθερων Γυναικών παρά με τις απόψεις των περισσότερων φεμινιστριών της εποχής.
Γιατί σε αυτή την οργάνωση δεν θεωρούσαν τον εαυτό τους φεμινίστριες; Και γιατί πολλές, από αυτές τις γυναίκες που πήρες συνέντευξη, απορρίπτουν το φεμινισμό; Τι μαθήματα μπορούν να πάρουν από αυτό οι φεμινίστριες σήμερα;
Δεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους φεμινίστριες γιατί, σύμφωνα με την οπτική τους, οι φεμινίστριες ενδιαφέρονταν περισσότερο να αποκτήσουν ισότητα εντός ενός υπάρχοντος συστήματος(π.χ το καπιταλιστικό σύστημα) και άρα δεν έδιναν επαρκή προσοχή στα ταξικά ζητήματα. Το να καλείς για «ισότητα μεταξύ αντρών και γυναικών» δεν είναι αρκετό αν μια κοινωνία είναι βαθειά χωρισμένη σε τάξεις: ο σκοπός τους δεν ήταν απλά οι γυναίκες της εργατικής τάξης να είναι ισότιμες με τους άντρες της εργατικής τάξης, αλλά η κατάργηση όλων των ταξικών ανισοτήτων μαζί με τις ανισότητες μεταξύ των φύλων.
Πιστευώ ότι αυτά τα ζητήματα τα έχουμε ακόμα μπροστά μας. Υπάρχουν πολλές που πιστεύουν πως το «φεμινιστικό κίνημα» στις Ηνωμένες Πολιτείες επίσης δεν δίνει επαρκή προσοχή σε ζητήμα τάξης(και φυλής). Είναι η «μεταρύθμιση του συστήματος ιατροφαρμακευτικής περίλθαψης» ένα «φεμινιστικό ζήτημα», για παράδειγμα; Γιατί δεν υπήρξαν περισσότερες εκπρόσωποι του φεμινιστικού κινήματος να μιλήσουν το 1996 όταν ο πρόεδρος Κλίντον πρότεινε «το τέλος του συστήματος υγείας όπως το ξέραμε» ; Ζητήματα υγείας στους εργασιακούς χώρους, η συμφωνία NAFTA, η απουσία υγειονομικής περίλθαψης, η απουσία παιδικών σταθμών… όλα αυτά τα πολύ σημαντικά ζητήματα για την εργατική τάξη και τις φτωχές γυναίκες. Αλλά οι φεμινιστικές οργανώσεις του κυρίαρχου ρεύματος δεν μιλάνε πάντα για αυτά. Το μάθημα των Ελεύθερων Γυναικών, από αυτή την άποψη, είναι να σκεφτούμε μια «φεμινιστική ατζέντα» που να παίρνει στα σοβαρά τις ζωές των φτωχών γυναικών, των γυναικών της εργατικής τάξης και των γυναικών διαφορετικού χρώματος, όσο παίρνουν τις ζωές τους στα σοβαρά και οι πιο πλούσιες γυναίκες.
Πως επηρρέασαν οι Ελεύθερες Γυναίκες τον αγώνα για την απελευθέρωση των γυναικών τα τελευταία 70 χρόνια;
Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση για να απαντήσω. Δυστυχώς, εκτός από έναν σχετικά μικρό κύκλο ανθρώπων, η ιστορία των Ελεύθερων Γυναικών, είχε χαθεί στο μεγαλύτερο μέρος της. Ως εκ τούτου, πιστεύω ότι είχε μικρή επιρροή ως τον θάνατο του Φράνκο, το 1976/1977. Σε αυτό το σημείο, άνθρωποι στην Ισπανία(και στο εξωτερικό) ξεκίνησαν να εξερευνούν την ιστορία τους και νέες ομάδες άρχισαν να ξεφυτρώνουν στην Ισπανία(π.χ με το όνομα «Ελευθεριακές Γυναίκες» ή «Ελεύθερες Γυναίκες»). Αλλά, η αίσθηση μου είναι πως πολύ λίγες γυναίκες στις Ηνωμένες Πολιτείες ή αλλού στην Ευρώπη -που ενεπλάκησαν στο Γυναικείο Απελευθερωτικό Κίνημα των δεκαετιών του ΄60 και του ΄70-,ήξεραν για τις Ελεύθερες Γυναίκες ώστε αυτή η γνώση να έχει αντίκτυπο στις δράσεις τους. Ακόμα και αυτές που είχαν διαβάσει το «Ζώντας τη ζωή μου» της Έμμα Γκόλντμαν ή άλλα κείμενα της, για παράδειγμα, πιθανώς δεν ήξεραν πολλά για την ανάμειξη της με τις αναρχικές στην Ισπανία γενικά, ή με τις Ελεύθερες Γυναίκες ειδικά.
Πως επηρρέασε η εμπειρία τους, τους αγώνες των φεμινιστριών στις Ηνωμένες Πολιτείες; Τη υποδοχή είχε το βιβλίο σου από τις φεμινίστριες στις Η.Π.Α;
Όπως είπα και πριν, δε πιστεύω πως οι φεμινίστριες στις Η.Π.Α. είχαν μεγάλη επίγνωση για το τι συνέβει στο αποκαλούμενο Δημοκρατικό «στρατόπεδο» κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφύλιου Πόλεμου. Κάποιες, λίγες, φεμινίστριες δεύτερης γενιάς, ήξεραν αρκετά για τον αναρχισμό(είτε στην Ισπανία είτε αλλού) ώστε να αναζητήσουν μοντέλα οργάνωσης και έμπνευση από τις Ελεύθερες Γυναίκες. Αυτός ήταν και ένας από τους λόγους για τους οποίους έγραψα αυτό το βιβλίο, όταν τις ανακάλυψα! Από τότε που εκδόθηκε το βιβλίο έχω λάβει πολύ θετικές αντιδράσεις από φεμινίστριες στις Η.Π.Α. και αλλού. Αλλά το κατά πόσο επηρρέασε το βιβλίο τις δράσεις των φεμινιστριών, είναι κάτι που δεν μπορώ να το ξέρω.
Σε καιρούς που υπάρχει τεράστια αντίδραση από τη δεξιά -που προσπαθεί να αποκαταστήσει τις «οικογενειακές αξίες και επιτίθεται στα δικαιώματα των γυναικών-, ποια είναι τα μαθήματα που μπορούν να πάρουν οι σύγχρονες φεμινίστριες από τις Ελεύθερες Γυναίκες; Οι σύγχρονες αναρχικές και επαναστάτριες;
Αυτή είναι μια ερώτηση που τη κάνω συχνά στον εαυτό μου. Πιστεύω, πως το πιο σημαντικό πράγμα -πιθανώς- που πρέπει να θυμάται κανείς σε δύσκολους καιρούς, είναι η σημασία που έδιναν οι αναρχικοί γενικά και οι Ελεύθερες Γυναίκες ειδικά, στην προετοιμασία και την άμεση δράση. Αναγνώριζαν πως η επαναστάσεις -ή για να το θέσουμε πιο κόσμια- οι μεγάλοι κοινωνικοί μετασχηματισμοί, δεν γίνονται μέσα σε μια νύχτα. Χρειάζονται προετοιμασία. Οι άνθρωποι χρειάζονται να μάθουν για νέες δυνατότητες, να αναγνωρίσουν πως τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν Πιστεύω πως ένα σημαντικό μάθημα για εμάς είναι: μην παραδίνεσαι, θυμήσου ότι τα πράγματα δεν ήταν πάντοτε τόσο άσχημα και συνέχισε να θυμίζεις στον εαυτό σου-και στους άλλους- πως μπορεί να αλλάξουν. Οι μεγαλύτεροι σύμμαχοι των Συντηρητικών, είναι η παραίτηση και η απελπισία αυτών που θα ήθελαν να είναι Προοδευτικοί!
Το άλλο σημαντικό κομμάτι που πρέπει να θυμόμαστε είναι πως το αναρχικό κίνημα στην Ισπανία ξεκίνησε και άνθισε κατά τη περίοδο σημαντικών οικονομικών δυσκολιών και πολιτικής καταστολής. Οι Ελεύθερες Γυναίκες ξεκίνησαν να σχηματίζονται πολύ πριν την εκλογική νίκη του Λαικού Μετώπου το Φεβρουάριο του 1936. Και πως αυτές οι οργανώσεις(κινήματα) «ειδικεύονταν» στην προετοιμασία και την άμεση δράση: στη δημιουργία θεσμών μικρής κλίμακας (εργατικές ενώσεις, σχολεία, θεατρικές ομάδες, εκδρομές, ομάδες συζητήσεων κτλ) όπου οι άνθρωποι μπορούσαν να βιώσουν διαφορετικούς τρόπους να ζουν, να δρουν και να αναπτύσουν νέους τρόπους κατανόησης του εαυτού τους και της νέας θέσης τους(πιθανώς) στη κοινωνία. Με αυτό το τρόπο, ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν τη παραίτηση και την απελπισία και να προσφέρουν στα μέλης τους εναλλακτικές προοπτικές.
Πιστεύω πως χρειαζόμαστε πολλά περισσότερα από αυτού του είδους τις δραστηριότητες. Φυσικά, χρειαζόμαστε να κάνουμε ότι περνά από το χέρι μας για να αντισταθούμε και να σταματήσουμε τις οπισθοδρομικές πολιτικές που εφαρμόζονται από την Αμερικάνικη κυβέρνηση, τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό. Οι Ελεύθερες Γυναίκες (και γενικά οι αναρχικοί) αναγνώρισαν πως η αντιπολιτευτική δράση από μόνη της δεν μπορεί να συντηρήσει τους ανθρώπους, ούτε να τους δώσει κίνητρα μακροπρόθεσμα. Έπρεπε επίσης να υπάρχει ένα θετικό όραμα. Εκεί είναι που υστερούμε, νομίζω, για την ώρα. Ξέρουμε σε τι αντιστεκόμαστε, αλλά δεν έχουμε ξεκαθαρίσει ποιο είναι το θετικό μας όραμα. Αν είχα να διαλέξω ένα μάθημα, σκεπτόμενη τις Ελεύθερες Γυναίκες, αυτό θα ήταν: χρειαζόμαστε να ενωθούμε σε ομάδες, μικρές και μεγάλες και να ξεκινήσουμε να σκεφτόμαστε και να συζητάμε και έπειτα να δρούμε, βασισμένοι πάνω σε εναλλακτικά οράματα της κοινωνικής ζωής.
***
Μετάφραση risinggalaxy
http://risinggalaxy.wordpress.com/2014/08/28/%CE%B4%CE%B9%CE%B4%CE%AC%CE%B3%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B9%CF%82-%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%8D%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B5%CF%82-%CE%B3%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%AF%CE%BA%CE%B5%CF%82/
