Στις 24 Νοεμβρίου 1913 εκτελέστηκε η Margarita Ortega, νοσοκόμα, αγωνίστρια του Μεξικάνικου Φιλελεύθερου Κόμματος (PLM - κύριας έκφρασης του τότε οργανωμένου αναρχισμού στο Μεξικό) και μία από τις βασικές συνιστώσες της εξέγερσης του 1911 στην Baja California, στο πλαίσιο της μεξικανικής επανάστασης ενάντια στο καθεστώς του Porfirio Diaz.
Η Margarita Ortega αφιερώθηκε στο επάγγελμα της νοσοκόμας, όταν άρχισε να βιώνει την κατάσταση της καταπίεσης στην οποία ο βυθίστηκε ο λαός υπό τη δικτατορία του Porfirio Diaz. Αυτό θα την κάνει την προσεγγίσει τον αναρχισμό, μπαίνοντας στο PLM με την κόρη της Rosaura Gortari, με την οποία είχε τα ίδια ιδανικά. Στο PLM θα εξελιχθούν σε αγωνίστριες του μεγέθους των αδελφών Magon, Práxedis Guerrero, Anselmo Figueroa, Juana Belén Gutiérrez, Fernando Palomares, Camilo Jiménez και Pedro Ramirez Caule, μεταξύ άλλων.
Συμμετείχε στον σχεδιασμό και την εκτέλεση της εξέγερσης της Baja California, μια πρωτοφανής εξέγερση στο βορειοδυτικό Μεξικό, στην οποία συμμετείχαν σχεδόν 600 μέλη του PLM μεταξύ των οποίων αγρότες, κτηνοτρόφοι, ιθαγενείς Cucapá και οι εργαζόμενοι-μέλη των IWW. Αυτή η σημαντική εξέγερση, που εκτυλίχθηκε στο πλαίσιο της Μεξικανικής Επανάστασης, θα αναγκάσει το κράτος να κινητοποιήσει σχεδόν 20 χιλιάδες στρατιώτες στα σύνορα.
Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης η Margarita Ortega θα ασχοληθεί ιδιαίτερα, μαζί με άλλα μέλη του PLM, με τη μεταφορά όπλων, πυρομαχικών, εντολών και αλληλογραφίας, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της κατάληψης του Mexicali, τον Ιανουάριο του 1911.
Με την ήττα θα συλληφθεί από τους συμμάχους του Madero - και θα εξορισθεί στην έρημο της Αριζόνα με την κόρη της. Μετά από ένα ταξίδι στην έρημο, θα συλληφθούν στην Yuma της Αριζόνα από μεταναστευτικούς πράκτορες και θα απελαθούν στο Μεξικό, και αφού θα υπάρξει συναγερμός για την παρουσία μελών του PLM στις ΗΠΑ.
Θα διαφύγουν στο Phoenix. Μετά από την οδυνηρή απώλεια της κόρης της Rosaura Gortari, η Margarita Ortega θα επιστρέψει στην Πολιτεία Sonora το 1913, για να αναδιοργανώσει τους αντάρτες του PLM, μαζί με την Nativity Cortes, επίσης στέλεχος οργάνωσης. Μέχρι τις 20 Νοεμβρίου του ίδιου έτους, θα συλληφθούν και θα βασανιστούν από τις δυνάμεις του Victoriano Huerta. Η Margarita θα εκτελεσθεί στις 24 Νοεμβρίου.
Ο Ricardo Flores Magon, βασική φυσιογνωμία του αγώνα και το έμβλημα του μεξικανικού αναρχισμού, θα γράψει από τη φυλακή για τη δολοφονία της Margarita: "την ευγενή γυναίκα, της οποίας η υποδειγματική ύπαρξη θα μας χρησιμεύσει ως ενθάρρυνση για να διπλασιάσουμε τις προσπάθειές μας ενάντια στην εκμετάλλευση και την τυραννία”.
*Πηγή: Emilio Crisi. Μετάφραση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης”.
