Tommy Lawson*
Στις 19 Ιούλη 2022 συμπληρώθηκαν 86 χρόνια από την Ισπανική Επανάσταση. Κάθε χρόνος που περνά είναι μια νέα ευκαιρία για να αναλογιστούμε τις επιτυχίες και τις αποτυχίες μιας τόσο μεγάλης στιγμής στην ιστορία. Όταν μελετάμε την ιστορία ως επαναστάτες, συνήθως λαμβάνουμε υπόψη την ισορροπία δυνάμεων, τους οικονομικούς παράγοντες, τις ιδεολογίες, τις οργανώσεις, την κουλτούρα και τις συνθήκες στις οποίες συμβαίνει κάτι. Αλλά μερικές φορές, ιδιαίτερα σημαντικά μαθήματα γίνονται ξεκάθαρα όχι όταν αναλύονται οι μεγάλες αφαιρέσεις (abstractions), αλλά οι ιδέες συγκεκριμένων μορφών που δραστηριοποιούνται σε καθοριστικές (ή σημαντικές) περιστάσεις.
Χάρη, σε μεγάλο βαθμό, στο έργο του εξαιρετικού ιστορικού Agustin Guillamon, η φιγούρα του Josep Rebull έχει διασωθεί από την αφάνεια. Μαχητής του Partido Obrero de Unificación Marxista (Εργατικό Κόμμα Μαρξιστικής Ενοποιησης - POUM) και του τοπικού Πυρήνα 72 της Βαρκελώνης, ο Rebull διαδραμάτισε ένα μοναδικό και κρίσιμο ρόλο στην οργάνωση και στην εξέγερση κατά τη διάρκεια των «Ημερών του Μάη».
Ο Rebull ήταν ιδρυτικό μέλος του POUM, όταν η οργάνωσή του η Izquierda Comunista de España (Κομμουνιστική Αριστερά της Ισπανίας - ICE) συγχωνεύθηκε με το Μπλοκ Εργατών και Αγροτών (BOC).
Η Ισπανική Επανάσταση ξέσπασε ως μια από τις πιο εμπνευσμένες στιγμές στην ιστορία. Ως απάντηση σε ένα φασιστικό πραξικόπημα, οι εργάτες ανέλαβαν την πρωτοβουλία να εισάγουν και επεκτείνουν την οικονομική κολεκτιβοποίηση και την εγκαθίδρυση διαφόρων βαθμών εργατικής αυτοδιοίκησης. Ωστόσο, η επανάσταση δεν έλυσε μια θεμελιώδη αντίφαση: ο σκελετός του αστικού κράτους έμεινε όρθιος.
Η ηγεσία των επαναστατικών δυνάμεων, η αναρχοσυνδικαλιστική Confederacion Nacional Trabajador (Εθνική Συνομοσπονδία Εργασίας - CNT), η Federacíon Anarquista Iberica (Αναρχική Ομοσπονδία Ιβηρικής - FAI) και το POUM συνεργάστηκαν με τα αστικά Ρεπουμπλικανικά κόμματα αντί να τα διαλύσουν. Η νέα Κεντρική Επιτροπή των Αντιφασιστικών Πολιτοφυλακών (CCMA) αντιπροσώπευε όχι μόνο τις προλεταριακές δυνάμεις, αλλά και τους Ρεπουμπλικάνους της μεσαίας τάξης καθώς και το Partito Socialista Unificat de Catalunya (Ενοποιημένο Σοσιαλιστικό Κόμμα Καταλωνίας - PSUC) απόλυτα πιστό στη Σοβιετική Ένωση. Ήταν κάτω από τη σημαία του αντιφασισμού και της επιθυμίας του να κερδηθεί ο πόλεμος που το κράτος ανοικοδομήθηκε σιγά-σιγά.
Μέχρι τον Μάη του 1937, πολλά από τα κέρδη της επανάστασης είχαν ξεθωριάσει. Η κολεκτιβοποίηση στην πόλη δεν ήταν μόνο περιορισμένη, αλλά το κράτος προσπάθησε ακόμη και να αναλάβει τον έλεγχο των κολεκτιβοποιημένων βιομηχανιών και να επιβάλει σε αυτές διορισμένη διαχείριση. Επιπλέον, η ελεύθερη αγορά τροφίμων και προμηθειών είχε επανεισαχθεί στη Βαρκελώνη από τον κομμουνιστή Σύμβουλο της Generalitat (1) Juan Commorea, οδηγώντας σε εκτίναξη των τιμών από μικροπαραγωγούς και σχεδόν λιμοκτονία για πολλές οικογένειες της εργατικής τάξης. Στην ύπαιθρο, οι μικροαγρότες είχαν ενθαρρυνθεί να επιστρέψουν σε ατομικές γεωργικές πρακτικές και να εγκαταλείψουν τις εκτεταμένες κοινοτικές πρακτικές. Οι διάφορες δημοκρατικές πολιτοφυλακές των προλεταριακών πολιτικών οργανώσεων συντάχθηκαν σε έναν «τακτικό στρατό» σε μεγάλο βαθμό υπό τη διοίκηση του Κομμουνιστικού Κόμματος, εξαλείφοντας κάθε αυτονομία και ταξικό έλεγχο.
Στις 3 Μάη, αστυνομικοί της καταλανικής κυβέρνησης εισέβαλαν στο τηλεφωνικό κέντρο της Βαρκελώνης που διαχειρίζονταν συλλογικά οι εργαζόμενοι της CNT, πυροδοτώντας ανοιχτή εξέγερση. (2) Γρήγορα υψώθηκαν οδοφράγματα γύρω από τη Βαρκελώνη από τη βάση των CNT-FAI και POUM στη μία πλευρά και των Ρεπουμπλικανών και των Κομμουνιστών από την άλλη.
Κατά τη διάρκεια πολλών ημερών έντονων μαχών, οι επαναστάτες για άλλη μια φορά ουσιαστικά κατέκτησαν την πόλη. Κάτι σαν συνασπισμός είχε αναπτυχθεί γύρω από τη FAI της Βαρκελώνης (σε αντίθεση με τις «ανώτερες επιτροπές» της FAI), τις Επιτροπές Άμυνας, την οργάνωση «Φίλοι του Ντουρρούτι» (FoD) και την Τοπική Επιτροπή του POUM της Βαρκελώνης. (3) Ενώ όλες αυτές οι ομάδες είχαν ασαφείς ιδέες για το πώς να προχωρήσουν, άρχισαν να παραπαίουν μετά από αρκετές ημέρες οδομαχιών.
Ο Rebull σημείωσε:
«Οι επιτροπές της Βαρκελώνης όχι μόνο το υποστήριξαν, αλλά και προσπάθησαν να το συντονίσουν σε στρατιωτικό επίπεδο. Αλλά χωρίς να έχουν ήδη συμφωνήσει σε ρεαλιστικούς πολιτικούς στόχους, δεν θα μπορούσαν να το κάνουν αυτό. Παγιδευμένοι μεταξύ της βούλησης της βάσης και της συνθηκολόγησης των ανώτερων επιτροπών, οι αμφιβολίες και οι αμφιταλαντεύσεις αυτών των επιτροπών οδήγησαν στην πράξη σε μια σειρά από διφορούμενες οδηγίες».
Όσον αφορά την ηγεσία του κόμματός του ο Rebull ήταν ακόμη πιο καυστικός:
«Όλη η αξία για την ανάληψη δράσης ανήκει στις κατώτερες επιτροπές και στη βάση του κόμματος. Η ηγεσία δεν επεξεργάστηκε ούτε ένα μανιφέστο ή φυλλάδιο για να προσανατολίσει το ένοπλο προλεταριάτο».
Τελικά οι επαναστάτες υποχώρησαν, ενθαρρυμένοι στο να διατηρήσουν την «αντιφασιστική ενότητα» από την ηγεσία όλων των ριζοσπαστικών κομμάτων. Αλλά στην πραγματικότητα δεν είχαν σαφήνεια, πεποίθηση και εμπιστοσύνη στην ευρεία υποστήριξη των πράξεών τους. Ακόμα κι αν οι CNT-FAI-POUM είχαν καταλάβει τη Βαρκελώνη, θα ήταν μόνοι όχι μόνο στην Ισπανία, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Οι απόψεις του Rebull για την πορεία δράσης κατά τη διάρκεια της εξέγερσης ήταν μοναδικές και άξιες εξερεύνησης. Πριν από τον Μάη, ο Rebull ήταν ήδη επικριτής της πορείας δράσης του POUM. Είχε κατηγορήσει την ηγεσία του κόμματος για συνεργασία στην CCMA, ακολουθώντας τη στρατηγική του Λαϊκού Μετώπου (5) και κάνοντας γραφειοκρατικούς ελιγμούς που εμπόδιζαν τη δημοκρατία του κόμματος.
Αντίθετα, η τοπική οργάνωση της Βαρκελώνης, της οποίας ηγέτης ήταν ο Rebull, είχε ζητήσει ένα «Επαναστατικό Εργατικό Μέτωπο» που θα ενίσχυε τα εργατικά σώματα της βάσης ως όργανα εξουσίας. Αυτές αποτελούνταν σε μεγάλο βαθμό από τις «Περιπολίες Ελέγχου», τις μετονομασμένες σε Επιτροπές Άμυνας της CNT, που οργανώθηκαν σε περιφερειακή βάση, επιτροπές στο χώρο εργασίας και στις αγροτικές περιοχές τα τοπικά συμβούλια αντιπροσώπων. Μέχρι τις Ημέρες του Μάη, το συγκεκριμένο μοντέλο θα περιλαμβάνει επίσης τους ενεργούς αντιπροσώπους που εκπροσωπούν τα διάφορα οδοφράγματα γύρω από τη Βαρκελώνη.
Υπεύθυνος για τον Τύπο του POUM, ο Rebull αναγνώρισε ότι το περιθωριακό μαρξιστικό κόμμα του δεν θα ήταν σε θέση να κινητοποιήσει σημαντικούς αριθμούς στο δρόμο. Έτσι ο Rebull συναντήθηκε με τον Jamie Balius, τον δημοσιογράφο γνωστό ως τη φωνή των «Φίλων του Ντουρρούτι». Πρότεινε οι «Φίλοι του Ντουρρούτι» και ο Πυρήνας 72 να εκδώσουν ένα κοινό φυλλάδιο. Ωστόσο, δεδομένου του οριακού μεγέθους του Πυρήνα 72 αποφασίστηκε να μην ακολουθηθεί αυτή η πορεία δράσης. Οι «Φίλοι του Ντουρρούτι» είχαν ήδη εξοργίσει αρκετά την ηγεσία της CNT - δεν υπήρχε λόγος να χωρίσει ο Πυρήνας 72 από το POUM.
Αντίθετα, ο Rebull άνοιξε το τυπογραφείο του POUMs στους «Φίλους του Ντουρρούτι» για να τυπωνουν τα φυλλάδιά τους και τους καταλόγους των αιτημάτων που προκάλεσαν τέτοιο σάλο στα οδοφράγματα. Ο Rebull επέστρεψε στην προσπάθεια να πείσει την ηγεσία του POUM ότι με αποφασιστική δράση οι επαναστάτες θα μπορούσαν ακόμα να κερδίσουν τη Βαρκελώνη.
Όχι μόνο θα μπορούσαν να έχουν πάρει ορισμένα βασικά κτίρια, οι αναρχικές μάζες ήταν ήδη στους δρόμους, αλλά «[το POUM] θα μπορούσε να είχε οργανώσει μια Κεντρική Επιτροπή Άμυνας, βασισμένη σε εκπροσώπους από τα οδοφράγματα. Γι’ αυτό θα ήταν αρκετό να είχε γίνει πρώτα μια συνέλευση αντιπροσώπων από το POUM και μερικά οδοφράγματα των CNT-FAI, από τα οποία θα εκλεγόταν μια επιτροπή για τον συντονισμό μιας πραγματικής ενότητας των επαναστατικών δυνάμεων. Αυτές θα σχηματίζονταν «μέσω της δημιουργίας Επιτροπών Άμυνας στους χώρους εργασίας και στους στρατώνες.» Εδώ, τουλάχιστον στη Βαρκελώνη, θα ήταν η βάση μιας πραγματικής εργατικής εξουσίας.
Καμία από αυτές τις συστάσεις δεν ελήφθη υπόψη. Στο άρθρο του για τη δυαδική εξουσία, ο Rebull διευκρίνισε το μάθημα που έγινε εμφανές στους Ισπανούς επαναστάτες:
«Αν κοιτάξετε την πραγματικότητα, πρέπει να αναγνωρίσετε την ανάγκη του να καταστρέψετε το αστικό κράτος και να το αντικαταστήσετε με ένα νέο όργανο που δεν θα έχει τίποτα κοινό με το κράτος των εκμεταλλευτών».
Όχι μόνο ότι το καπιταλιστικό κράτος δεν είχε συντριβεί, αλλά το POUM, όπως πολλοί από τους αναρχικούς, δεν κατάλαβε πώς να κρατήσει ζωντανές τις μορφές της δυαδικής εξουσίας καθώς οι προλεταριακές δυνάμεις ετοιμάζονταν για μια δεύτερη αντιπαράθεση με το κράτος.
Έτσι, ήταν στα τέλη Μάη, που ο Rebull έπρεπε να παραδεχτεί ότι «η μόνη ομάδα που προσπάθησε να αναλάβει ρόλο πρωτοπορίας ήταν οι “Φίλοι του Ντουρρούτι”». Ήταν επίσης αρκετά οξυδερκής ώστε να καταλάβει ότι το POUM θα έπρεπε να είχε αρχίσει να λειτουργεί υπόγεια, φοβούμενος τις επικείμενες διώξεις. Κατά ειρωνικό τρόπο, η ηγεσία του POUM (όπως και οι ηγέτες της CNT) κήρυξαν τα γεγονότα του Μάη ως «νίκη», καθώς οι εργάτες έδειξαν ότι εξακολουθούσαν να είναι αυτοί που κατείχαν τη λειτουργία της Ισπανίας.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες, το POUM θα κηρυσσόταν παράνομο, θεωρούμενο από τους κομμουνιστές ως πράκτορες των φασιστών. Οι ηγέτες τους, όπως ο Andres Nin, συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν.
Ευτυχώς ο Rebull κατάφερε να δραπετεύσει στη Γαλλία, όπου έζησε μέχρι τα 90 του και παρέμεινε μέλος του POUM στην εξορία. Ο Rebull ήταν ένας από τους πολλούς ακτιβιστές και ριζοσπάστες που προσπάθησαν να συνειδητοποιήσουν τις δυνατότητες της Ισπανικής Επανάστασης, όχι μόνο με συνθήματα αλλά συγκεκριμένες προτάσεις.
Σημειώσεις
1. Η καταλανική περιφερειακή κυβέρνηση.
2. Όπως αναφέρθηκε από τον Agustin Guillamón και τον Danny Evans, αυτή η εξέγερση δεν ήταν καθαρά αυθόρμητη. Υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι η FAI της Βαρκελώνης, πολλά συνδικάτα και Επιτροπές Άμυνας είχαν δημιουργήσει μια μυστική επαναστατική επιτροπή με αποστολή την προετοιμασία της ανατροπής της Generalitat. Επικεφαλής αυτής της επιτροπής ήταν ο Julian Merino, γραμματέας τόσο της FAI της Βαρκελώνης όσο και της Ένωσης Εργαζομένων στις Μεταφορές. See https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/02656914221103464
3. Υπάρχει κάτι σαν ένας κοινός μύθος ότι οι «Φίλοι του Ντουρρούτι» και στη συνέχεια ο Rebull, επηρεάστηκαν από τον τροτσκισμό. Στην πρώτη περίπτωση αυτό είναι κατηγορηματικά αναληθές. Μια γενναιόδωρη εκτίμηση των μελών υποδηλώνει ότι οι Μπολσεβίκοι-Λενινιστές είναι γύρω στους 12. Ο τροτσκισμός ήταν απίθανο να γίνει δημοφιλής εναλλακτική σε μια χώρα όπου η πλειοψηφία του εργατικού κινήματος ήταν καλά εκπαιδευμένη στη μπολσεβίκικη καταστολή των εργατών σε γεγονότα όπως η Κρονστάνδη.
Ενώ ο Rebull σίγουρα γνώριζε και αναγνώριζε τον Τρότσκι ως σημαντικό μαρξιστή, εντούτοις δεν προσχώρησε ποτέ στους τροτσκιστές, αλλά ήρθε πιο κοντά στην ιταλική Αριστερά στην εξορία.
4. Αυτά τα αποσπάσματα είναι από το άρθρο του Rebull The 1937 "May Days" στη Βαρκελώνη, που είναι διαθέσιμο στη διεύθυνση https://en.internationalism.org/internationalreview/200101/10395/1937-may-days-barcelona Μια εκτεταμένη και βελτιωμένη μετάφραση είναι διαθέσιμη στο βιβλίο του Agustin Guillamón Insurrection ως παράρτημα.
5. Το Λαϊκό Μέτωπο ήταν μια στρατηγική συμμαχία μεταξύ προλεταριακών και αστικών δυνάμεων για την υπεράσπιση της αστικής δημοκρατίας.
Δεν μπορούμε παρά να σημειώσουμε ότι οι αντιπροσώποι των χώρων εργασίας και το οδόφραγμα ήταν μια σαφώς μπακουνινιστική θέση. Στη συνάντηση μεταξύ των Μπολσεβίκων-Λενινιστών και των «Φίλων του Ντουρρούτι» συζητήθηκε μια παρόμοια άποψη για τη βάση της εργατικής αντιεξουσίας.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην αγγλική γλώσσα εδώ: https://www.redblacknotes.com/2022/07/19/josep-rebull-the-poum-and-the-spanish-revolution/?fbclid=IwAR2YaRInE_CpugV1J7eYtBKjY35T8Shga7JP3tsvDnxTr_LqOO4Tb2bltXQ Μετάφραση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης.
