Η πρώτη εκδοτική απόπειρα της Λαϊκής Βιβλιοθήκης θα είναι έτοιμη σε λίγο καιρό. Αφορά τη συμμετοχή των Ελλήνων Ποντίων (των βορείων ακτών του Εύξεινου Πόντου) στο αναρχικό επαναστατικό κίνημα της Μαχνοβτσίνα - Ουκρανία, 1918-21. Δημοσιεύουμε τον πρόλογο της έκδοσης. http://laikhvivliot.blogspot.gr
Για πρόλογο...
Στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, μια παρέα νεαρών αναρχικών επέστρεφε στη Σαλονίκη απ’ την Αθήνα, με το βραδινό φτηνό τρένο. Η κουβέντα τους στράφηκε κάποια στιγμή αναπόφευκτα στα “πολιτικά” κι έμεινε ‘κει για ώρα. Στη γωνιά του φουλαρισμένου κουπέ, καθόταν με κλειστό στόμα κι ανοιχτά αυτιά ένας πενηντάρης, που φορούσε ένα τριμμένο καφετί σακάκι μ’ άσπρη ρίγα, πολυκαιρισμένα σκαρπίνια κι έφερνε κάπως του Τενγκίζ Σουλακβελίτζε – δε χρειαζόταν κοφτερή αντίληψη για να καταλάβει κάποιος ότι προερχόταν απ’ την πρώην Σοβιετική Ένωση, μιας και τα σύνορα είχαν ανοίξει πρόσφατα. Λίγο πριν τη στάση στη Λάρισα, ο νυχτερινός συνταξιδιώτης εκδηλώθηκε: “Αυτά που λέτε τόσην ώρα τά ‘λεγε κι ο Μάχνο”. Έκπληκτοι, οι νεαροί θέλησαν να μάθουν από που γνώριζε το Νέστορ Μάχνο. Ο ομογενής φάνηκε να εκπλήσσεται περισσότερο απ’ τους αναρχικούς - “Εγώ πως τον ξέρω ή εσείς;”. Αφού οι τελευταίοι του εξήγησαν πως ό,τι γνώσεις διέθεταν προέρχονταν απ’ τα βιβλία, εκείνος ετοιμάστηκε να κατεβεί και πριν το κάνει τους απάντησε χαμογελαστός: “Εγώ τον ξέρω καλά επειδή ο παππούς μου πολέμησε στο Στρατό του!”.
Ο Νέστορ Μάχνο (1888-1934) ήταν Ουκρανός αναρχικός, καταγόμενος από φτωχή αγροτική οικογένεια του Γκιουλάι-Πολέ, στα όρια της σημερινής περιφέρειας της Ζαπορίζια. Κατορθώνοντας να επιβιώσει από μια σειρά διώξεων και φυλακίσεων του Τσαρικού καθεστώτος, αναδεικνύεται στο φυσικό ηγέτη του αναρχικού αγροτικού κινήματος της Μαχνοβτσίνα, παίρνοντας το προσωνύμιο “Μπάτκο – Πατέρας”. Με το ξέσπασμα της Οχτωβριανής Επανάστασης, οργανώνει τον τοπικό πληθυσμό σε πολιτοφυλακές/μιλίτσιες και ρίχνεται στον επαναστατικό αγώνα εναντίον του καθεστώτος Σκοροπάντσκυ (ντόπιου συνεργάτη των Γερμανο-Αυστριακών δυνάμεων κατοχής) κι αργότερα ενάντια στους Λευκοφρουρούς αντεπαναστάτες που επιθυμούν να επαναφέρουν τον Τσαρισμό. Παράλληλα, δίνει ξεχωριστό βάρος στο χτίσιμο της νέας κοινωνίας πάνω στις αρχές του διεθνισμού, της αλληλεγγύης των καταπιεσμένων και της κοινωνικής ισότητας, οργανώνοντας κομμούνες και σοβιέτ στα εδάφη που ελέγχει ο Εξεγερτικός Επαναστατικός Στρατός της Ουκρανίας (Μαχνοβίτες). Συνάπτει στρατιωτική συμμαχία με τους Μπολσεβίκους αλλά είναι φανερό ότι αυτή δεν πρόκειται να κρατήσει για πολύ – ο απολυταρχισμός κι η δεσποτική αντίληψη των τελευταίων για τον “κομμουνισμό”, τους κάνει να στραφούν σύντομα εναντίον του, συντρίβοντας με προδοτικό και κτηνώδη τρόπο τα επαναστατικά επιτεύγματα της Μαχνοβτσίνα. Ο Μάχνο καταφεύγει αρχικά στη Ρουμανία κι ύστερα στο Παρίσι, όπου πεθαίνει μέσα στη φτώχεια και φυματικός το 1934.
Αποφασίσαμε στην πρώτη εκδοτική απόπειρα της Λαϊκής Βιβλιοθήκης να καταπιαστούμε μ’ ένα ζήτημα μάλλον παραμελημένο, αν όχι άγνωστο – τη συμμετοχή των Ελλήνων Ποντίων (των Β.Α. ακτών της Μαύρης Θάλασσας - Αζοφική) στο κίνημα της Μαχνοβτσίνα. Βασικό ρόλο στην επιλογή μας έπαιξε μια παρεξήγηση που θεωρούμε ότι επικρατεί γύρω απ’ το συγκεκριμένο θέμα: ο εθνικισμός, ο μεγαλοϊδεατισμός κι η πατριωτική θρηνωδία έχουν σφιχταγκαλιάσει σε τόσο μεγάλο βαθμό το “Ποντιακό”, ώστε κι εμείς, οι αναρχικοί, καταλήγουμε ορισμένες φορές να δεχτούμε άκριτα τούτη την ταύτιση. Η ιστορία μας διδάσκει ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι. Δεν υπάρχουν λαοί κι εθνοτικές ομάδες που είναι απ’ τη φύση τους “αντιδραστικοί” ή “επαναστάτες”, μιας κι είναι η ανάγκη, όπως κι οι συνθήκες που επικρατούν σε μια δεδομένη εποχή, που έχουν τον πρώτο ρόλο. Είναι ακριβώς αυτές που έφεραν στις γειτονιές μας, στη διάρκεια της τελευταίας 25ετίας, ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων απ’ τις περιοχές όπου έδρασαν οι Μαχνοβίτες παρτιζάνοι. Δεν θεωρούμε απίθανο να συναντήσουμε αργά ή γρήγορα κάποιον απ’ τους πρώτους, στον οποίο να έχει μεταφερθεί ο απόηχος εκείνων των ιστορικών γεγονότων με τη μορφή παραμυθιών, θρύλων ή διηγήσεων του παππούδων και των γιαγιάδων του. Υποσχόμαστε να τον ψάξουμε!
Απρίλης του 2017
Λαϊκή Βιβλιοθήκη
Α. Παπανδρέου 18
Νεάπολη (Ρουμανικά)
http://laikhvivliot.blogspot.gr
Βισιάτ / Υποθήκη
Αν πυθένης σηκωσ’ έτμε / Πας τ’ ομπά παιδία
Πες το τζολ πλατί κε ίσος / Πες το Υκρανία
Ας ντρανύ πλατέα ζάνια / Κε ας σον τα φτία ‘μ
Ας Ντνεπρό τα τιόρκα γιάρια / Τ’ φοβερό τ’ λαλία!
Σηκωσέτμε ακοθέτε / Σηκωθετ’ απάνω
Φορτικσέτε πες το αίμα ‘τ / Τ’ άτχο τον ντυσμάνο!
Κε ατότες άντα στέκετ’ / Ντυκισί το φλόγα
Μη ‘ζμονάτ ναμί ανκέβιτ / Δίχως άτχο λόγα!
*
Αν πεθάνω σηκώστε με / στο λόφο απάνω παιδιά
Στην πλατιά τη στέπα / Στην ίδια την Ουκρανία
Να βλέπω τα πλατιά χωράφια / Κι ας φτάνει στ’ αυτιά μου
Απ’ του Δνείπειρου τις τυφλές χαράδρες / Η φοβερή λαλιά!
Σηκώστε με και σηκωθείτε / Σηκωθείτ’ απάνω
Πνίξτε στο αίμα / τον άτιμο εχθρό!
Και τότε, όταν σταθεί / Η φλόγα του πολέμου
Μη λησμονάτε να με θυμηθείτε / Χωρίς άσχημο λόγο!
