Η Clara Thalmann γεννήθηκε ως Clara Ensner στη Βασιλεία της Ελβετίας το 1910. Ήταν ένα από τα δέκα παιδιά μιας οικογένειας της εργατικής τάξης. Ο πατέρας της ήταν Γερμανός και είχε μεταναστεύσει στην Ελβετία επειδή, ως σοσιαλιστής και διεθνιστής, αντιτάχθηκε στην επιστράτευση για τον γερμανικό πόλεμο κατά της Γαλλίας το 1870. Έτσι, η Clara μεγάλωσε σε ατμόσφαιρα αφοσιωμένης σοσιαλιστικής δραστηριότητας.
Νωρίς στη ζωή της, η Clara επηρεασμένη από την προδοσία της σοσιαλδημοκρατίας με τη φιλοπόλεμη στάση της και την επιτυχία της Οκτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία το 1917, προσελκύστηκε από τον κομμουνισμό. Τη δεκαετία του 1920, όταν ήταν νεαρή εργαζόμενη, εντάχθηκε στο κομμουνιστικό κόμμα και εργάστηκε στη γαλλική κομμουνιστική εφημερίδα «Humanite». Σύντομα, όμως, μετά το θάνατο του Λένιν το 1924, άρχισαν να γίνονται εμφανείς οι εσωτερικές διαμάχες στο κομμουνιστικό κίνημα. Ο νέος ηγέτης του κόμματος στη Ρωσία, Στάλιν, ενίσχυσε συστηματικά τον γραφειοκρατικό μηχανισμό εις βάρος της επιρροής των λίγων εναπομεινάντων επαναστατών μέσα στο κόμμα.
Οι ενέργειες του Στάλιν επηρέασαν επίσης το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Αυτό σήμαινε ότι αφοσιωμένοι αγωνιστές όπως η Clara δεν μπορούσαν πλέον να επιτελούν το πολιτικό τους έργο όπου και όπως οι ίδιοι θεωρούσαν σκόπιμο, αλλά έπρεπε να ακολουθούν τις οδηγίες των κομματικών καθοδηγητών. Ένας ζωηρός και παθιασμένος χαρακτήρας όπως η Clara δεν μπορούσε να το αντέξει και απογοητευμένη επέστρεψε στην Ελβετία το 1928. Εντάχθηκε αμέσως στο Ελβετικό Κομμουνιστικό Κόμμα, αλλά το έκανε για να πολεμήσει τις σταλινικές πολιτικές. Αυτό την έφερε κοντά στους μαθητές του Λέον Τρότσκι, του πρώην ηγέτη του Κόκκινου Στρατού, που τώρα στιγματιζόταν από τον Στάλιν ως «επικίνδυνος πράκτορας της αντισοβιετικής αντεπανάστασης».
Τη νύχτα που η Clara επέστρεψε από το Παρίσι συνάντησε έναν νεαρό εργάτη από την πόλη της, τη Βασιλεία, ο οποίος είχε επιστρέψει την ίδια μέρα από τη Μόσχα, όπου είχε περάσει τέσσερα χρόνια ως φοιτήτρια στο Εργατικό Πανεπιστήμιο. Ήταν κι αυτός πολύ απογοητευμένος από τον σταλινισμό. Το όνομά του ήταν Paul («Pavel») Thalmann και ήταν η αρχή μιας σχέσης ζωής. Σύντομα διαγράφηκαν από το κόμμα, αλλά συνέχισαν να κάνουν αντισταλινική προπαγάνδα, συνεργαζόμενοι με τροτσκιστές και αριστερούς κομμουνιστές από τη Γερμανία.
Το 1936 οι Γερμανοί Ναζί οργάνωσαν το μεγάλο προπαγανδιστικό σόου που ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Βερολίνου. Σε απάντηση, το διεθνές επαναστατικό κίνημα είχε οργανώσει μια Εργατική Ολυμπιάδα στη Βαρκελώνη. Η Clara έκανε ωτοστόπ στο νότο για να συμμετάσχει. Πήγε ως κολυμβήτρια και ως Ελβετίδα εργάτρια αντιπρόσωπος. Αλλά οι Διεθνείς Ολυμπιακοί Αγώνες των εργαζομένων δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ. Στις 17 Ιουλίου 1936 το στρατιωτικό πραξικόπημα κατά της ισπανικής δημοκρατίας οδήγησε στο ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου που θα διαρκούσε μέχρι το 1939. Όταν η Clara έφτασε στα ισπανικά σύνορα, οι αντιφασίστες είχαν ήδη νικήσει τους μιλιταριστές συνωμότες σε μεγάλο μέρος της χώρας. Έγινε μάρτυρας της τεράστιας κοινωνικής επανάστασης που συντελούνταν. Το ισπανικό αναρχικό κίνημα, η μεγαλύτερη οργάνωση της εργατικής τάξης στην Ισπανία εκείνη την εποχή, κατέσχεσε αμέσως μεγάλα κτήματα και εργοστάσια, μετατρέποντάς τα σε κολεκτίβες που διαχειρίζονταν από τους ίδιους τους εργάτες. Σύντομα σχεδόν τα δύο τρίτα της γης και της βιομηχανίας που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των δημοκρατικών δυνάμεων κολεκτιβοποιήθηκαν και οργανώθηκαν από τους αναρχικούς της CNT και της FAI. Επαναστατικές επιτροπές και πολιτοφυλακές, αντί για το κράτος, έλεγχαν την πολιτική και την οικονομία, καθώς και τον αντιφασιστικό στρατιωτικό αγώνα.
Εμπνευσμένη από αυτά τα γεγονότα, η Clara εντάχθηκε αμέσως στις αναρχικές πολιτοφυλακές της περίφημης Φάλαγγας Ντουρούτι για να πολεμήσει ως πολιτοφύλακας στο μέτωπο της Αραγονίας. Ο Pavel κατέβηκε επίσης στην Ισπανία για να πολεμήσει για την επανάσταση και ενώθηκε μαζί της. Όμως δεν πήγαν όλα καλά με την επανάσταση. Η Clara και ο Pavel ήταν από τους πρώτους που προειδοποίησαν για τις αντεπαναστατικές εξελίξεις στο εσωτερικό του ρεπουμπλικανικού στρατοπέδου. Λόγω της προηγούμενης εμπειρίας τους από τη σταλινική πολιτική, αντιλήφθηκαν αμέσως τους κινδύνους που έθετε για την κοινωνική επανάσταση το Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας (PCE). Μαζί με τα φιλελεύθερα αστικά κόμματα, όπως η Ρεπουμπλικανική Αριστερά (IR), το Αριστερό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της Καταλονίας (ERC) και το συνδικάτο των μισθωτών αγροτών της μεσαίας τάξης (UDR), το κομμουνιστικό PCE υπερασπίστηκε την ατομική ιδιοκτησία και το υπάρχον νομικό σύστημα.
Κατά τη διάρκεια του «σύντομου καλοκαιριού της αναρχίας» το 1936, όταν η κοινωνική επανάσταση ήταν συντριπτικά επιτυχής και ισχυρή, οι Ισπανοί κομμουνιστές δεν τόλμησαν να επιτεθούν ανοιχτά στην επανάσταση. Παρ' όλα αυτά, οι Thalmanns πρόσεξαν τις επικίνδυνες προθέσεις τους και προειδοποιούσαν συνεχώς τους αναρχικούς συντρόφους τους. Όπως αναφέρουν στο αυτοβιογραφικό τους «Επανάσταση για την Ελευθερία» (1) η τακτική των σταλινικών να θέσουν σε κίνδυνο την αναρχική τάση της επανάστασης ήταν προφανής γι' αυτούς.
Υπό την επιρροή των Ρώσων, οι Ισπανοί κομμουνιστές απαίτησαν από τους αναρχικούς να ενταχθούν στην κυβέρνηση. Είχαν δύο λόγους: πρώτον, υπολόγισαν σωστά όταν σκέφτηκαν ότι οι αναρχικοί θα ήταν τότε πιο ελεγχόμενοι, καθώς θα έπρεπε να φέρουν την ευθύνη για πράγματα που είχε αποφασίσει ολόκληρη η κυβέρνηση. Δεύτερον, οι κομμουνιστές, γνωρίζοντας καλά την αναρχική θεωρία, σκέφτηκαν ότι πείθοντας τους αναρχικούς να ενταχθούν σε μια κυβέρνηση θα έσπερναν τους σπόρους μιας διάσπασης στο εσωτερικό του αναρχικού κινήματος. Η διάσπαση που προέκυψε σε πολλές από τις επιτροπές επέτρεψε στους κομμουνιστές να αποκτήσουν μεγαλύτερο έλεγχο. Απέκτησαν περαιτέρω επιρροή όταν η Σοβιετική Ένωση άρχισε να προμηθεύει ποσότητες όπλων στις δημοκρατικές δυνάμεις. Το PCE απαίτησε τη διάλυση των πολιτοφυλακών και την επαναφορά ενός συμβατικού ιεραρχικού «Λαϊκού Στρατού» στη θέση της οργάνωσης της τάξης των πολιτοφυλακών Οι αναρχικοί, επιδιώκοντας να αποκτήσουν πρόσβαση στις αναγκαίες σοβιετικές προμήθειες όπλων, συμφώνησαν τελικά στη διάλυση των πολιτοφυλακών, αλλά τα πράγματα συνέχισαν να χειροτερεύουν. Την άνοιξη του 1937 οι σταλινικοί στράφηκαν σε άμεση στρατιωτική επίθεση εναντίον της επανάστασης.
Τον Μάιο του 1937 στη Βαρκελώνη, οι κομμουνιστικές προκλήσεις οδήγησαν σε μάχες μεταξύ μικροαστικών κομμάτων που συμμάχησαν με τους σταλινικούς από τη μία πλευρά και αναρχικών, POUM και UGT από την άλλη. Οι μάχες άφησαν τουλάχιστον 500 νεκρούς και 1.000 τραυματίες. Στη συνέχεια οι αναρχικοί και οι επαναστάτες σύντροφοί τους υπέστησαν αποφασιστική απώλεια πολιτικής δύναμης. Η Clara και ο Pavel πολεμούσαν με την αναρχική ομάδα «Amigos de Durruti» (Φίλοι του Durruti) Εκείνη την εποχή η Clara συνάντησε και γνώρισε τον George Orwell («Δεν ήξερε τι συνέβαινε και τα μάτια του εξέφραζαν έκπληξη, είχε ένα τρομοκρατημένο βλέμμα») ο οποίος καθόταν με το όπλο του σε μια στέγη κοντά στο οδόφραγμά της.
Εξαιτίας της φιλοεπαναστατικής συμμετοχής τους στις «Μέρες του Μάη» της Βαρκελώνης, η Clara και ο Pavel αναγκάστηκαν να κρυφτούν για να γλιτώσουν από τις διώξεις της SIM, της νεοσύστατης μυστικής αστυνομικής οργάνωσης του PCE. Αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την Ισπανία και, λίγο αργότερα, ήταν έτοιμοι να επιβιβαστούν σε ένα πλοίο στη Βαρκελώνη, όταν τους αναγνώρισαν, τους συνέλαβαν και τους οδήγησαν σε μια από τις ιδιωτικές φυλακές της SIM. Πέρασαν αρκετούς μήνες στις σταλινικές φυλακές, ενώ οι φίλοι τους στην Ελβετία ξεκίνησαν εκστρατεία για την απελευθέρωσή τους. Τελικά, μετά την παρέμβαση ενός ηγετικού στελέχους του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, απελευθερώθηκαν. Έφυγαν αμέσως από την Ισπανία και ταξίδεψαν στο Παρίσι.
Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής της Γαλλίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Clara και ο Pavel δημιούργησαν μια μικρή, ανεξάρτητη, επαναστατική ομάδα αντίστασης στο Παρίσι. Το σπίτι τους σύντομα έγινε καταφύγιο για Εβραίους και επαναστάτες πρόσφυγες που προσπαθούσαν να διαφύγουν. Δεν πιάστηκαν ποτέ και μπόρεσαν να βοηθήσουν πολλούς ανθρώπους με αυτόν τον τρόπο. Μετά την απελευθέρωση από τον γερμανικό φασισμό, η Clara και ο Pavel κουράστηκαν από τη ζωή στο Παρίσι και τελικά μετακόμισαν στη νότια Γαλλία για να ιδρύσουν μια αγροτική κοινότητα με το όνομα «La Séréna» στα βόρεια περίχωρα της Νίκαιας. Η «La Séréna» έγινε σύντομα τόπος συνάντησης επαναστατών από όλο τον κόσμο. Ο Pavel πέθανε εκεί το 1981, και το 1984, τριάντα χρόνια μετά την ίδρυσή της, πήγα μεεκεί για να επισκεφθούμε την Clara, μαζί με έναν φίλο. Μας ενδιέφερε να μιλήσουμε με μια αυτόπτη μάρτυρα της Ισπανικής Επανάστασης, που συμμετείχε ενεργά στον αγώνα, αλλά μας ενδιέφερε επίσης περισσότερο τι πίστευε για τα σημερινά κοινωνικά και πολιτικά κινήματα.
Η εβδομάδα που μοιραστήκαμε μαζί της και με τους άλλους κομμουνάρους στο «La Séréna» ήταν μια περίοδος κατά την οποία όχι μόνο γνωρίσαμε την Clara Thalmann, τη λαϊκή επαναστάτρια, αλλά και την γνωρίσαμε στην καθημερινή της ζωή. Ο ανοιχτόμυαλος και ζωντανός τρόπος της κατέκτησε τις καρδιές μας. Ήταν υπέροχο όταν περάσαμε μια δεύτερη εβδομάδα μαζί στο διεθνές αναρχικό συνέδριο στη Βενετία τον Σεπτέμβριο του 1984.
Είχαμε μακρές και ενδιαφέρουσες συζητήσεις για πολλά θέματα, όπως: η βάση και η αυτοδιαχείριση, οι δομές του αντιπυρηνικού κινήματος, οι κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές στην εργατική τάξη, η ιμπεριαλιστική καταπίεση στη Βόρεια Ιρλανδία και στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο, η (τότε) απεργία των ανθρακωρύχων στη Βρετανία κ.λπ. Η Clara έδειχνε βαθύ ενδιαφέρον για τα πάντα. Όσον αφορά το αντάρτικο πόλης στη Δυτική Ευρώπη, ήταν ειλικρινά επιφυλακτική για τη χρησιμότητά του. Υποστήριζε πάντα ότι ένα αντάρτικο πρέπει να δρα σε συνδυασμό με ένα κοινωνικό επαναστατικό μαζικό κίνημα - στρατιωτικά και πολιτικά. Για εκείνη ένας ανταρτοπόλεμος είχε νόημα μόνο αν υπήρχε ήδη ένα επαναστατικό μαζικό κίνημα. Διαφορετικά, το αντάρτικο κινδύνευε να αναπτύξει πολιτικές που ο λαός δεν μπορούσε να κατανοήσει και ήταν επίσης πιθανό να γίνει αυταρχικό και ελιτίστικο. Από την άλλη πλευρά, έβλεπε πολύ καθαρά την ανάγκη για αποφασιστική άμεση δράση, ακόμη και αν αυτή διεξάγεται από μικρές ομάδες. Ωστόσο, η δράση αυτή πρέπει να είναι η πραγματική έκφραση του πώς αισθάνεται και σκέφτεται ο λαός. Η κύρια ελπίδα της Κλάρας για μελλοντική κοινωνική και πολιτική αλλαγή στηριζόταν στους νέους. Η αυξανόμενη περιφρόνησή τους για την επίσημη πολιτική και η ετοιμότητά τους να σηκωθούν και να εξεγερθούν φάνταζε ως η κύρια πηγή της πολιτικής της αισιοδοξίας. Δεν έχασε ποτέ την πίστη της στην επανάσταση.
Στις 27 Ιανουαρίου 1987, μετά από μακρά ασθένεια, η Ελβετίδα επαναστάτρια Clara Thalmann πέθανε στο σπίτι της στα περίχωρα της Nice στη νότια Γαλλία.
Δεν θα ξεχαστεί.
«Salud compañera!»
Υποσημείωση
(1) Clara και Paul Thalmann: «Revolution fur die Freiheit» Αμβούργο, 1977. (Διατίθεται μόνο σε γαλλική και γερμανική έκδοση)
*Γράφτηκε από τον SolFed, από το Catalyst No.1 Χειμώνας 1987. Μετάφραση: Ούτε Θεός Ούτε Αφέντης.
**Εδώ υπάρχουν περισσότερες φωτογραφίες της Clara Thalmann: https://www.estelnegre.org/documents/thalmannclara/thalmannclara.html
