Steven Forti
«Ήταν φωτεινά και χαρούμενα χρόνια. Φοβεροί καιροί! Ήμασταν έξω για να κάνουμε επανάσταση. Άξιζε; Σε αυτό είμαι ξεκάθαρος. Άξιζε τον κόπο!» Αυτά λέει λοιπόν ένας φιλικός και ομιλητικός Alain Pecunia, σε μια τηλεφωνική συνομιλία από το σπίτι του στο Παρίσι. Έτσι συνοψίζει τα εφηβικά του χρόνια στη δεκαετία του '60, μοιρασμένα μεταξύ της Γαλλίας του Ντε Γκωλ και της Ισπανίας του Φράνκο. Η ιστορία του Alain Pecunia είναι ελάχιστα γνωστή στην άλλη πλευρά των Πυρηναίων, αν και η ζωή του έχει να κάνει με την Ισπανία και τον αντιφρανκισμό. Το 2004 έγραψε για αυτά τα χρόνια στο «Les ombres ardentes. Un francais de 17 ans dans les prisons franquistes» («Φλεγόμενες σκιές. - Ένας 17χρονος Γάλλος στις Φυλακές του Φράνκο»). «Γίνονται πολλές συζητήσεις για τους διανοούμενους που αντιτάχθηκαν στον Φράνκο, αλλά πολύ λίγα έχουν λεχθεί για τους εργάτες και τους αγρότες που το έκαναν. Γι’ αυτό έγραψα το βιβλίο» λέει. «Στη φυλακή Carabanchel συνάντησα αγρότες από τη Βαλένθια και ανθρακωρύχους από τη Mieres. Τους αφιερώνω το “Les ombres ardentes”, για να μην ξεχάσουμε τον αγώνα τους.»
Ένας νεαρός ελευθεριακός στο Παρίσι
Το 1958, μόλις 13 ετών, ο Pecunia συμμετείχε σε ορισμένες διαδηλώσεις που διοργάνωσαν οι Νέοι Κομμουνιστές στο Παρίσι κατά του πολέμου στην Αλγερία. Μέσα σε δύο χρόνια φλέρταρε με την ομάδα Vérité-Libre (Αλήθεια-Ελευθερία) με επικεφαλής τον Pierre Vidal Naquet, καθώς και με τον Ελευθεριακό Κύκλο «Louise Michel», μια ομάδα ανθρωπιστών με τον Léo Ferré, όπως θυμάται στο βιβλίο του. Στις αρχές του 1961, ο Pecunia, που εκείνη τη στιγμή ήταν ακόμα «επαναστάτης, ρομαντικός δημοκράτης», συνάντησε τον Ισπανό εξόριστο, Paco Abarca, με τον οποίο δημιούργησε ένα Τμήμα του κινήμστος κατά του OAS. Η OAS (Organisation de l’armée secrète) ήταν ακροδεξιά τρομοκρατική οργάνωση με επικεφαλής τον στρατηγό Raoul Salan και ξεκίνησε τη δράση της μετά το δημοψήφισμα για την αυτοδιάθεση για την Αλγερία. Μέσω του Abarca, ο Pecunia επρόκειτο να εισέλθει στον κόσμο των Ισπανών ελευθεριακών στην εξορία στη Γαλλία. Τους επόμενους μήνες έμελλε να συναντηθεί με τους Octavio Alberola και Luis Andres Edo.
Αυτά ήταν χρόνια κατά τα οποία η CNT, μετά το συνέδριο της Limoges, το καλοκαίρι του 1961, επανενώθηκε και είχε αποφασίσει -όχι, βέβαια, χωρίς κάποιες αντιδράσεις από την Federica Montseny και τους συντρόφους της- να ιδρύσει την ομάδα Defensa Interior (Εσωτερικη΄Άμυνα), μια μυστική υπηρεσία η αποστολή της οποίας ήταν να αναβιώσει τον αγώνα ενάντια στον Φράνκο. Στους συμμετέχοντες περιελαμβάνονταν τόσο παλαιότεροι γνωστότατοι αναρχικοί(Cipriano Mera και Juan Garcia Oliver) όσο και μέλη της (τότε) νεότερης γενιάς (Octavio Alberola). Οι πρώτες επιχειρήσεις είχαν προγραμματιστεί για την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1962. Η Iberian Libertarian Youth Federation (FIJL - Ελευθεριακή Νεολαία) ξεκίνησε μια σειρά συμβολικών ενεργειών εναντίον ισπανικών τουριστικών συμφερόντων, όπως τράπεζες, αεροσκάφη και γραφεία της Iberia, για να αναγκάσει τον γαλλικό και παγκόσμιο Τύπο να γράψει για το καθεστώς του Φράνκο.
Ο Pecunia εμπλέκεται όλο και περισσότερο. Τον Ιούνη και τον Ιούλη του 1962, αυτός και άλλοι δύο Γάλλοι -ο Francois Poli και ο Jacques Noël- συμμετείχαν σε επιχειρήσεις εντός της Ισπανίας. Μέσα σε λιγότερο από δύο μήνες διέσχισε τα σύνορα τουλάχιστον τρεις φορές μέσω της Hendaya και της La Jonquera -ταξιδεύοντας με τρένο ή πούλμαν- φέρνοντας εξοπλισμό σε συντρόφους στη Βαρκελώνη και παρατηρώντας τα φρανκιστικά αστυνομικά σημεία ελέγχου. Αυτή ήταν την εποχή που η ομάδα του Jorge Conill ήταν ενεργή, τοποθετώντας τρεις βόμβες στη Βαρκελώνη το βράδυ της 29 Ιούνη 1962. Λίγο μετά την απόπειρα μιας ομάδας που συντονιζόταν από τους Mera και Garcia Oliver, τουλάχιστον, για την απόπειρα δολοφονίας του Φράνκο στο Σαν Σεμπαστιάν, ο Conill συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο. Ξέσπασε μια παγκόσμια εκστρατεία διαμαρτυρίας, που περιλιελάμβανε, ιδίως, ένα μήνυμα από τον Πάπα Παύλο VI προς τον Φράνκο και την απαγωγή του Isu Elias, του Ισπανού αντιπροξένου στο Μιλάνο.
Σε αυτό το σημείο ο Pecunia γνωρίστηκε με τον Jacinto Angel Guerrero Lucas ή el Peque, που τότε συνεργαζίταν στενά με τον Alberola στην Defensa Interior, αλλά, κατά πάσα πιθανότητα, ήταν πληροφοριοδότης της ισπανικής αστυνομίας. Σε μια συνάντηση στην παραλία του Canet de Mar, ο Guerrero Lucas «κατάφερε» να χάσει μια βαλίτσα που περιείχε ένα οργανωτικό διάγραμμα πολλών ελευθεριακών τομέων στην εξορία. «Ο Guerrero Lucas, δεν μου άρεσε ως άτομο. Δεν φαινόταν ελευθεριακός, γιατί ήταν πολύ αυταρχικός και υπήρχε μια μυρωδιά του πληροφοριοδότη πάνω του» λέει ο Pecunia. «Το γεγονός είναι ότι οι Ισπανοί ελευθεριακοί στην εξορία δεν σκέφτονταν τους εγκάθετους. Όλα αυτά έμοιαζαν με παράνοια. Δεν υπήρχε μεγάλη σοβαρότητα. Όλοι ήταν πολύ αφελείς.»
Επιχείρηση «Primavera»
Στα τέλη Μάρτη 1963, ενάντια στις συμβουλές του Alberola, ο Abarca ζήτησε από τον Pecunia να συμμετάσχει σε μια περαιτέρω επιχείρηση. Ήταν ο μόνος από τους τρεις Γάλλους που ήταν ακόμα ενεργός. Φοβούμενοι ότι θα αναγνωρίζονταν, οι Poli και Noel αποσύρθηκαν από τις επιχειρήσεις. Στις 3 Απρίλη, μέσω Τουλούζης, ο Pecunia έφτασε στη Βαρκελώνη με δύο φορτία πλαστικών εκρηκτικών που ήταν κρυμμένα σε ένα πακέτο πιπίλες «Pierrot Gourmand» και μερικά μικροσκοπικά μπουκάλια θειικού οξέος και χλωριούχου καλίου στις τσέπες του σακακιού του - όλα όσα χρειάζονταν για να φτιαχτούν δύο μικρές βόμβες. Από τη Βαρκελώνη ο Pecunia πήρε το φέρι για την Palma de Mallorca, μένοντας εκεί δύο μέρες σαν τουρίστας σε διακοπές. Στο δρόμο της επιστροφής τοποθέτησε τις δύο εκρηκτικές συσκευές στο «Ciudad de Ibiza»: η πρώτη δεν εξεράγη, αλλά η δεύτερη εξεράγη πριν το πλοίο φτάσει στη Βαρκελώνη. Κανείς δεν τραυματίστηκε, αλλά μια οικογένεια Αμερικανών, που ήταν σε διακοπές, τρομοκρατήθηκε. Ο Pecunia κατάφερε να πάρει το τρένο με προορισμό τη Γαλλία, αλλά το απόγευμα της 6ης Απρίλη συνελήφθη στα σύνορα μεταξύ Port Bou και Cerbère. Έπρεπε να περάσει δύο νύχτες στο Αρχηγείο της Αστυνομίας της Βαρκελώνης στη Via Layetana και περίπου τρεις εβδομάδες στη φυλακή Modelo της Βαρκελώνης. «Αυτός ήταν ο πόλεμός μας ενάντια στον φασισμό» λέει ο Pecunia. «Ο πατέρας μου ήταν στην αντίσταση στη Γαλλία και οι Ιταλοί προπαππούδες μου ήταν Carbonari. Ξέρετε, στην ηλικία των είκοσι, κανείς δεν σκέφτεται ότι θα γεράσει.»
Το πρόβλημα είναι ότι ο Pecunia δεν ήταν μόνος του σε αυτήν την επιχείρηση, αν και δεν γνώριζε την ταυτότητα και την αποστολή των συντρόφων του. Το σχέδιο έλεγε ότι άλλοι δύο νεαροί Γάλλοι επρόκειτο να εισέλθουν στην Ισπανία μόλις επέστρεφε αυτός. Αλλά έγινε κάπως έτσι: Ο Guy Batoux έφτασε στη Μαδρίτη στις 3 Απρίλη μέσω της Hendaya, με αποστολή του να «φυτεύσει» μια βόμβα έξω από την Πρεσβεία των ΗΠΑ, αλλά ο 23χρονος από τη Λυών αρρώστησε και συνελήφθη στις 7 Απρίλη προτού μπορέσει να κάνει οτιδήποτε. Ο 20χρονος Bernard Ferri, μέλος της ομάδας Voix Ouvrière, συνελήφθη στη Βαλένθια στις 8 Απρίλη ενώ είχε τοποθετήσει μια βόμβα έξω από το γραφείο της Iberia. «Ένα σοβαρό παιδί» ήταν ο τρόπος με τον οποίο ο γαλλικός Τύπος τον περιέγραψε τότε.
Στην πρώτη επιστολή που γράφτηκε στην οικογένειά του από τη φυλακή στη Βαλένθια στις 14 Απρίλη, ο Ferri εξήγησε ειλικρινά ότι «δεν έχει νόημα να κλαίει για χυμένο γάλα τώρα. Ό,τι έγινε, έγινε. Είμαι εδώ για πολιτικούς λόγους. Τοποθέτησα μια βόμβα ενάντια στο καθεστώς εδώ. Αλλά υπήρχε διαρροή στην οργάνωση στη Γαλλία, με άρπαξαν στο σταθμό λίγο πριν επρόκειτο να επιστρέψω στη Γαλλία. Υπήρξε επίσης ένας τέταρτος άντρας που ποτέ δεν συνελήφθη ούτε αναγνωρίστηκε. Αυτό το μυστηριώδες άτομο πήγαινε στο Alicante και στις 9 Απρίλη κατάφερε να διασχίσει τα σύνορα χωρίς μεγάλη δυσκολία.»
Στις φυλακές του Φράνκο
Το Πολεμικό Συμβούλιο του καθεστώτος Φράνκο είχε επικεφαλής τον ανακριτή Antonio Balbas Planelles. Οι φρανκιστές έδειχαν όλη τη σκληρότητά τους για την οποία ήταν ικανοί. Ο Julian Grimau εκτελέστηκε στις 20 Απρίλη και το πρωί της 17ης Αυγούστου ήταν η σειρά των νέων ελευθεριακών Francisco Granados και Joaquin Delgado, που κατηγορήθηκαν, χωρίς την παραμικρή απόδειξη, ότι είχαν τοποθετήσει δύο βόμβες στα τέλη Ιούλη στη Γενική Διεύθυνση Ασφάλειας (DGS), στην έδρα των φρανκικών συνδικάτων στη Μαδρίτη. Αυτό ήταν ένα ακόμη «νόμιμο έγκλημα» που διαπράχθηκε από τον φρανκισμό. Οι Pecunia, Ferri και Batoux κρατούνταν τότε στη φυλακή Carabanchel από τις αρχές Αυγούστου. Εκεί ήταν που γνωρίστηκαν μεταξύ τους. Το κελί του Pecunia ήταν πάνω από το κελί όπου κρατούνταν οι Delgado και Granados για λίγο περισσότερο από μία εβδομάδα. «Πήγαν στο θάνατό τους μόνοι» θυμάται ο Pecunia. «Εμείς και όλοι οι άλλοι πολιτικοί κρατούμενοι πενθήσαμε για μια εβδομάδα».
Το Πολεμικό Συμβούλιο συνεδρίασε τελικά στις 17 Οκτώβρη στο Calle del Reloj στη Μαδρίτη. Η ετυμηγορία ήταν αναμενόμενη. Μόνο ο δικηγόρος του Batoux, ο Alejandro Rebollo, ο οποίος είχε προηγουμένως υπερασπιστεί τον Grimau, έκανε τη δουλειά του σωστά. Ο Ferri καταδικάστηκε σε τριάντα χρόνια συν μια μέρα, ο Pecunia σε δώδεκα χρόνια και μια μέρα και ο Batoux σε δεκαπέντε χρόνια και μια μέρα. Ο Γάλλος πρόξενος στη Μαδρίτη παρενέβη προσωπικά αλλά δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει μείωση των ποινών.
Το τρίο χωρίστηκε σε τρεις ξεχωριστές φυλακές: Caceres, Carabanchel και Burgos. Ο Pecunia επρόκειτο να εκτίσει σχεδόν δύο χρόνια στην Carabanchel στη Μαδρίτη. «Η φυλακή ήταν ψυχρή», θυμάται. Το 1964 βρίσκονταν εκεί περίπου 250 πολιτικοί κρατούμενοι. Εκεί συνάντησε τους ανθρακωρύχους της Αστούριας, τους κομμουνιστές από το Λεβάντε, μερικά μέλη του καταλάνικου PSUC και άλλους ελευθεριακούς -όπως ο Σκωτσέζος Stuart Christie- και τρία μέλη του Alianza Sindical Obrera: Francisco Calle Mancilla, γνωστός ως Florian, Jos Cases Alfonso και Mariano Agustin Sanchez- syn toyw Nicolas Redondo και Nicolas Sartorius, μέλhτου «Felipe» (FLP / People's Liberation Front). «Ήμασταν όλοι σύντροφοι μέσα στη φυλακή, παρά τις πολιτικές διαφορές μεταξύ μας» επισημαίνει.
Κάποια παράξενα ατυχήματα
Υπήρχε αυξανόμενη πίεση από τη Γαλλία: η κυβέρνηση De Gaulle, αρκετοί γερουσιαστές και πολλοί διανοούμενοι πίεσαν δημοσίως ή/και με επιστολές στη γαλλική κυβέρνηση. Μεταξύ των εκπροσώπων των διαφόρων ομάδων πίεσης ήταν και ο Alfred Fabre-Luce, ο οποίος ήταν πολύ φίλος με τον Manuel Fraga, τότε υπουργό Τουρισμού και Πληροφοριών. Ο «Le Monde» δημοσίευσε αρκετά άρθρα σχετικά με την υπόθεση.
Με την προτροπή του Γάλλου προξένου, ο Pecunia υπέγραψε έκκληση για επιείκεια τον Ιούλη. Έγινε δεκτή και στις 17 Αυγούστου βγήκε από τη φυλακή. Επέστρεψε διακριτικά στη Γαλλία. Αυτό ήταν προϋπόθεση ότι οι δύο σύντροφοί του θα έβγαιναν επίσης από τις φυλακές του Φράνκο το συντομότερο δυνατό. Αλλά οι Ferri και Batoux περίμεναν. Τους μήνες που ακολούθησαν, ο Pecunia συνέχισε τις πολιτικές του δραστηριότητες, συμμετέχοντας στην Comité Espagne Libre (Επιτροπή για μια Ελεύθερη Ισπανία) και βοηθώντας στην κατάρτιση ενός ψηφοδελτίου μη κομμουνιστών αριστερών υποψηφίων για τις δημοτικές εκλογές, σε συνεννόηση με αυτό που αργότερα θα γινόταν γνωστό ως ομάδα 22 Μαρτίου του Daniel Cohn-Bendit. Γνώρισε επίσης τον Ισπανό εξόριστο Jose Pascual Palacios, με τον οποίο είχε εβδομαδιαίες συναντήσεις για ένα χρόνο.
Στα τέλη Ιούνη 1966, οι Ferri και Batoux απελευθερώθηκαν. Στις 31 Ιούλη οι Pecunia και Ferri επανενώθηκαν στο Παρίσι. Σχεδίαζαν να συναντηθούν τις επόμενες εβδομάδες για να μιλήσουν για περαιτέρω επιχειρήσεις, αλλά το βράδυ της 4ης Αυγούστου, μετά από ένα πάρτι στο σπίτι κάποιων φίλων, ο Pecunia έπεσε θύμα ενός φρικτού ατυχήματος στο δρόμο κοντά στη Νάντη. Πέρασε αρκετές εβδομάδες ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο προτού βγει από το νοσοκομείο το φθινόπωρο του 1967 και το σπάσιμο της πλάτης του τον άφησε σε αναπηρική καρέκλα. Η γαλλική αστυνομία δεν έβλεπε τίποτα εκτός από ένα ατύχημα, αλλά ο Pecunia πιστεύει -εν μέρει βάσει μαρτυρίας του φίλου του Roger Noel- ότι το «ατύχημα» οργανώθηκε από τη γαλλική αστυνομία με τη συμμετοχή ορισμένων Ισπανών. «Πιθανότατα ήταν εκεί έξω για να μου διδάξουν ένα μάθημα, αλλά τα πράγματα είναι πολύ πιο σοβαρά και εγώ επέζησα από καθαρή τύχη». Πολλά μέλη του OAS ζούσαν στην περιοχή του Loire όπως και οι επιζώντες από τα φασιστικά κινήματα Cagoule και του Milice από την εποχή του Βισύ. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Alain Pecunia προσπάθησε να ανακαλύψει την αλήθεια, αλλά τον Ιούλιο του 1976, τα γαλλικά δικαστήρια έκλεισαν τον φάκελο για την τελευταία του προσπάθεια.
Περίεργες συμπτώσεις
Οι περίεργες συμπτώσεις δεν σταμάτησαν με αυτό το περιστατικό. Στις 5 Αυγούστου 1976, μόνο δέκα ημέρες μετά το ατύχημα του Pecunia, ο Bernard Ferri σκοτώθηκε ενώ έκανε αναρρίχηση στο Gavarnie στα γαλλικά Πυρηναία. Ο Ferri δεν επρόκειτο να επιστρέψει ποτέ στην Ισπανία. Για μερικά χρόνια, η γυναίκα που ήταν τότε σύντροφός του, η Jacqueline Tardivel, εργαζόταν πάνω στη ζωή του Ferri. Η ίδια λέει ότι όταν ο Ferri, σε ηλικία 16 ετών, εργαζόταν στο Café des Oiseaux, συνάντησε μια νεαρή τσιγγάνα που προέβλεψε ότι θα πεθάνει νέος από τραυματισμό στο κεφάλι. Η Tardivel είναι πεπεισμένη ότι ο θάνατός του ήταν ατύχημα. «Τέτοια πράγματα είναι αρκετά κοινά κατά την αναρρίχηση. Επιπλέον, έχουν προσδιοριστεί οι υπεύθυνοι για τους πέτρες που έπεσαν, δύο καθηγητές σε διακοπές. Οι βράχοι θα μπορούσαν εύκολα να χτυπήσουν τους φίλους που ανέβαιναν με τον Bernard. Ήταν ένα παράξενο της μοίρας.»
Ο Batoux ήταν ο μόνος από τους τρεις που δεν είχε κάποιο ατύχημα. Τα επόμενα χρόνια εντάχθηκε στο Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα στο Μπορντό και μετέπεθτα ζούσε στο La Corneuve στα περίχωρα του Παρισιού.
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ο ακτιβισμός του Pecunia συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια: η υπόθεση της Ισπανίας σημάδεψε τη ζωή του μέχρι τα γεγονότα του 23-F, στα οποία συμμετείχε με το Alianza Sindical Obrera και την Comite Espagne Libre. Το 1978 ο Luid Andres Edo του πρότεινε να επιστρέψει στην Ισπανία ως αμειβόμενος οργανωτής για την CNT, αλλά απέρριψε αυτή την προσφορά: «Απλώς δεν μπορούσα να δω τον εαυτό μου σε αυτόν τον ρόλο» είπε ο Pecunia.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 ο Pecunia αφιερώθηκε κυρίως στο γράψιμο και στην εργασία του ως διορθωτής. Στο βιβλίο του υπάρχει κάτι που είπε στους Γάλλους αναρχικούς συντρόφους του τη δεκαετία του 1960: «Ο φασισμός του μέλλοντος θα έρθει με μια εκδοχή φασισμού, σύμφωνα με την οποία κανένας δεν θα συλλαμβάνεται και κανένας δεν θα βασανίζεται, επειδή το σύστημα θα έχει καταφέρει να περάσει στο κεφάλι του καθένα, μέσω χειραγώγησης ή ψυχολογικής προσαρμογής και με επιτυχία, την ιδέα ότι οποιαδήποτε προσπάθεια για ένα διαφορετικό κόσμο είναι άσκοπη. Και θα είναι πολύ πιο επικίνδυνο αυτό». Αν ρίξουμε μια ματιά γύρω μας, ίσως ο Pecunia δεν έκανε λάθος.
*Πρώτη αγγλική δημοσίευση εδώ: https://christiebooks.co.uk/ Αγγλική μετάφραση: Paul Sharkey. Ελληνική μετάφραση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης.
