Συμπληρώνονται 173 χρόνια από την γέννηση και 94 χρόνια από τον θάνατο του πρωτεργάτη του Αναρχικού Κομμουνισμού (Αναρχοκομμουνισμού) Πέτρου Κροπότκιν. Σχεδόν όλους όσους και να ρωτήσεις στο ευρύτερο αναρχικό, αναρχικό, αντιεξουσιαστικό αλλά και αριστερό χώρο, όλοι τον γνωρίζουν ή μάλλον καλύτερα θεωρούν ότι τον γνωρίζουν ως τον «Αναρχικό Πρίγκιπα της συνεργασίας» ή έναν «ευγενή θεωρητικό Αναρχικό υπέρμαχο της μη βίας». Σε αυτό το κείμενο θα προσπαθήσω να αναπτύξω άγνωστες πηγές του έργου και των θέσεων του Ρώσου Αναρχικού, έμφαση την συνεισφορά του στην ταξικό πάλη.
Ο Πέτρος Κροπότκιν δεν ήταν ένας πασιφιστικός ουτοπικός λάτρης του προμεσαιωνικού παρελθόντος, αλλά ένας πριγκιπικής καταγωγής αρνητής της τάξης του και των προνομίων της, που αφιέρωσε την ζωή του για την χειραφέτηση των ανθρώπων αλλά και των εργαζομένων, ένας όχι απλά ταξικός σύμμαχος αλλά συμπολεμιστής στον ταξικό αγώνα. Ένας συνεπής και προσγειωμένος – αλλά όχι εγκλωβισμένος για την εποχή του, διορατικός Κομμουνιστής - Αναρχικός.
Στο σημείο αυτό γεννιέται το εξής ερώτημα: Τότε πως προέκυψε αυτή η γραφική εικόνα του καλόβολου Αναρχικού πρίγκιπα? Η απάντηση είναι ότι εν μέρει οφείλεται στον ίδιο που είχε μια πρόσχαρη προσωπικότητα με ευγενικό παρουσιαστικό, ήθελε την ελεύθερη ανταλλαγή αγαθών ενώ προτιμούσε την κόκκινη από την μαύρη σημαία που σε συνδυασμό με την μακριά και πλούσια γενειάδα του η κυρίαρχη αναπαράσταση της εικόνας του φτάνει να τον παρουσιάζει σαν τον αγαθό Άγιο Βασίλη του Ιστορικού Μείζονος Αναρχισμού. Στην ουσία όμως η εικόνα αυτή οφείλεται κυρίως σε αυτούς που ανέλαβαν να προβάλουν το έργο, την σημασία και την κληρονομία του ειδικά δε μετά τον θάνατο του. Η εστίαση σε αυτά τα «ευπώλητα» χαρακτηριστικά δημιούργησαν μια στρεβλή αλλά αξιαγάπητη εικόνα της προσωπικότητας του, που αν και εν μέρει είναι σωστή, αποσιωπά και κρύβει διάφορες άλλες πλευρές πολιτικού και ταξικού έργου του Κροπότκιν, ο οποίος δεν ήταν απλά ένας γεωγράφος θεωρητικός, αλλά ένας υπέρμαχος του ταξικού εργατικού κινήματος, όπως και ο Μπακούνιν.
Ο συστηματικός αναγνώστης του Πέτρου Κροπότκιν θα διαπιστώσει ότι τα πιο διάσημα έργα του είναι γενικές και θεωρητικές εισαγωγές στον Αναρχισμό και όχι αυτά που αφορούν πολιτικά ζητήματα εντός του κινήματος. Στην ουσία με τον τρόπο αυτό δημιουργείται μια πολύ συγκεκριμένη και πολύ κλειστή αναπαράσταση για τον ίδιο, η οποία κατασκευάζει ευρέος: Ότι είχε μια πολύ αφελή ανθρωπιστική οπτική για την φύση και την κοινωνία, ότι ήταν ουτοπικός και εραστής του Μεσαιωνικού χωριού, ότι ήταν θεωρητικός και στην ουσία η σκέψη του δεν είχε καμία πρακτική εφαρμογή ή όραμα για το πως θα γίνει και θα εξελιχθεί ή επανάσταση και ότι έβλεπε ότι ο ελευθεριακός κομμουνισμός θα μπορούσε να επιτευχθεί σε μία νύχτα ως αποτέλεσμα μια απλοϊκής εξελικτικής προόδου. Δυστυχώς για όσους τα πιστεύουν τίποτα αυτό δεν είναι ακριβές αλλά κατάφωρα αναληθές.
Αρκετές φορές έχουμε γίνει μάρτυρες του άλλα να λέμε, άλλα να εννοούμε ή άλλα να θέλουμε να εκφράσουμε. Το αξίωμα αυτό δεν αφήνει αλώβητο και τον αναρχικό – αντιεξουσιαστικό αλλά και αριστερό χώρο. Στον αριστερό χώρο είναι γνωστό ότι η διαστρέβλωση αυτή αποτελεί συνειδητή προσπάθεια με στόχο την εγκαθίδρυση της ηγεμονίας υπέρ του «επιστημονικού» σοσιαλισμού κατά του «ουτοπικού» Αναρχισμού. Όσον αφορά τον αναρχικό χώρο απλά είναι ημιμάθεια και αδυναμία λόγο μη συστηματικής ή μεθοδικής μελέτης ή απλά «δημιουργική χρήση της γλώσσας ενάντια στην φόρμα» που στην ουσία ούτε και ο ίδιος ο φορέας αυτού του λόγου δεν γνωρίζει τι ακριβώς θέλει να πει. Τουλάχιστον όμως δεν γίνεται με δόλο όπως στην πρώτη περίπτωση. Αλλά ακόμα και αξιόλογοι ελευθεριακοί σοσιαλιστές όπως ο Μορίς Μπριντόν διαπράττουν το ίδιο σφάλμα, ο οποίος θεωρεί ότι στόχος του Κροπότκιν ήταν «να πείσει με τον λόγο παρά να ανατρέψει αυτούς που καταπίεζαν τις μάζες» και ότι θεωρούσε πως « η συνεργασία ήταν κάτι το οποίο ξεπερνούσε τα ταξικά όρια.» Αυτό όμως δεν είναι αληθινό διότι ακόμα και στο πασίγνωστο βιβλίο του «Αλληλοβοήθεια» Ο Κροπότκιν αναφέρεται στα συνδικάτα και στις απεργίες. Έχει σημασία όμως να υπενθυμίσουμε ότι το συγκεκριμένο έργο δεν είναι κατ ουσία ένα αναρχικό βιβλίο, αλλά στην ουσία μια εκλαϊκευμένη επιστημονική μελέτη από έναν Αναρχικό.
Για να κατανοήσει κανείς τις ιδέες του Κροπότκιν πάνω στην ταξική πάλη και τον αναρχισμό θα πρέπει να ανατρέξει σε άλλα έργα του, στα οποία με σαφήνεια επιχειρηματολογεί ότι δεν υπάρχει αλληλεγγύη μεταξύ του εργάτη και του καπιταλιστή που τον καταδυναστεύει όπως και μεταξύ του εξουσιαστή και του εξουσιαζόμενου. Είναι σε αυτά τα έργα και όχι στην «Αλληλοβοήθεια» στα οποία αναπτύσσει τις Αναρχικές του θέσεις σχετικά με την αναγκαιότητα της ταξικής πάλης και την σημασία ενός μαχητικού εργατικού κινήματος τόσο για την βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης, όσο και την πορετοιμασία της μελλοντικής επανάστασης. Μην ξεχνάμε ότι ο Κροπότκιν γνώριζε εκτός από το Ευρωπαικό εργατικό κίνημα αλλά και για το Αμερικανικό, τόσο για τους μάρτυρες του Σικάγο, αλλά και τις μετέπειτα εξελίξεις αυτού μέσω της Βολτερίν Ντε Κλερ. Σε ένα από τα άρθρα του στην freedom αναφέρει χαρακτηριστικά: «Προτιμούμε ακόμα και τα πιο τρομακτικά που έχουν επιβληθεί από τους εργαζόμενους κατά των αφεντικά τους κατά την διάρκεια του άμεσου αγώνα, οι παραχωρήσεις που έγιναν, ανέκαθεν επιτυγχάνονται μόνο με τη δράση των συνδικάτων. Από τις απεργίες, τις εξεγέρσεις, ή με απειλές εργασιακού πολέμου."
Όπως συνεχώς έλεγε ο Κροπότκιν για το συγκεκριμένο έργο του: Η Αλληλεγγύη ήταν μόνο «η μια πλευρά», ήταν ένα βιβλίο πάνω στον νόμο της Αλληλοβοήθειας, υπό το πρίσμα ότι ήταν ένας από τους βασικούς παράγοντες της εξέλιξης, αλλά όχι οι παράγοντες και συναγόμενες αξίες που συμβάλουν σε αυτήν. Γιαυτό και ο υπότιτλος του έργου το διατυμπανίζει ξεκάθαρα: «Ένας παράγοντας της εξέλιξης».
Ακόμα ένας δημοφιλής μύθος είναι ότι ο Κροπότκιν ανέτρεχε πίσω στο παρελθόν για την επίτευξη της αλλαγής. Συγκεκαλυμμένα με το επιχείρημα αυτό αφήνουν να εννοηθεί ότι ήταν αναχρονιστής. Ότι πίστευε ότι ιδανική κοινωνία θα ήταν αποκλειστικά και μόνο σε μικρές αυτόνομες κοινότητες εστιασμένες στην μικρής κλίμακας παραγωγή. Η ρητορική αυτή είναι πανομοιότυπη με αυτή του Μάρξ για τον Προυντόν η οποία είναι πέρα για πέρα αναληθής και για τους δυο αμφότερα. Ειδικά ο Κροπότκιν μετά από ενδελεχή μελέτη επάνω στις αναπτυγμένες δυτικές οικονομίες της εποχής του, επιχειρηματολόγησε για την κατάλληλη κλίμακα της τεχνολογίας: «Εάν αναλύαμε τις μοντέρνες οικονομίες, θα ανακαλύπταμε ότι για αρκετές από αυτές, η συνεργασία εκατοντάδων ή και χιλιάδων εργατών η οποία συγκεντρώνεται σε ένα σημείο είναι απολύτως επιβεβλημένη. Οι μεγάλες σιδηρουργικές και μεταλλευτικές επιχειρήσεις ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, τα υπερπόντια ατμόπλοια, δεν μπορούν να κατασκευαστούν στα εργαστήρια των χωριών.» Για τον Κροπότκιν συνεπώς, η βιομηχανική κλίμακα θα καθοδηγούνταν από αντικειμενικά τεχνολογικά κριτήρια, παρά από την ιδεολογικά καθοδηγούμενη αφοσίωση στην μικρής κλίμακας παραγωγής. Επιπλέον ήταν αρκετά ενημερωμένος για την δομή της βιομηχανίας η οποία σήμερα επηρεάζεται ταξικά: «Τα πλεονεκτήματα των ιδιοκτητών της γης ή του κεφαλαίου μεγιστοποιούνται από την κακοπληρωμένη μισθωτή εργασία ή από την κατώτερη θέση μίας τάξης, σε σχέση με μιαν άλλη. Η ελεύθερη κοινωνία δεν θα χρησιμοποιήσει τα ίδια κριτήρια όπως η καπιταλιστική. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αφού κληρονομήσει (μετά την επανάσταση –σημείωση δική μου) μια βιομηχανική δομή, αυτή θα πρέπει να αποτελέσει εκ νέου την αφετηρία ως σημείο για τον Σοσιαλισμό, δηλαδή τον μετασχηματισμό της βιομηχανίας ώστε να καλύψει τις ανάγκες των πελατών και όχι των κερδοσκόπων.»
Συνεχίζοντας σχετικά με τον εξωραϊσμό της σκέψης και της εικόνας του Κροπότκιν που οδηγεί σε εσφαλμένα συμπεράσματα οφείλεται εν μέρει και στο βιβλίο του Πωλ Αβριτς, «Οι Ρώσοι Αναρχικοί». Παρόλο που το βιβλίο είναι αξιόλογο και ακριβές κατά γενική ομολογία και με πολύ σημαντικές αναφορές στο κίνημα των εργοστασιακών συμβουλίων το 1917 καθώς και για τον ρόλο των Αναρχικών στις Ρωσικές επαναστάσεις του 1905 & 1917. Παρόλες τις θετικές βιβλιοπαρουσιάσεις, όλες σχεδόν αποκρύπτουν το άβολο γεγονός ότι παρουσιάζει σε αρκετά σημεία ανακρίβειες και σφάλματα ειδικά στις ιδέες του Μπακούνιν και του Κροπότκιν.
Στην πραγματικότητα όλες οι φράσεις κλισέ σχετικά με την ιδιοσυγκρασία του Κροπότκιν, βρίσκονται μέσα σε αυτό το βιβλίο: «η καλοκάγαθη αισιοδοξία του», πως «η νοσταλγική του λαχτάρα για μια απλούστερη αλλά πληρέστερη ζωή τον οδήγησε στην εξιδανίκευση των αυτόνομων κοινωνικών μονάδων του παρελθόντος», ότι «κοιτούσε προς τα πίσω», ότι πίστευε σε μια «αυθόρμητη» και «ταχύτατη» επανάσταση, ότι η «συνεργασία παρά η σύγκρουση βρίσκεται στις ρίζες της ανθρώπινης εξέλιξης» και ότι έδωσε μόνο «ειδική στήριξη» στον συνδικαλισμό. Και είναι παράδοξο το γεγονός ότι ακόμα και ο ίδιος ο Άβριτς στο εν λόγω βιβλίο του παρουσιάζει αρκετά στοιχεία που αναιρούν αυτή την εντύπωση που δημιουργείται. Για παράδειγμα αναφέρει ότι ο συνδικαλισμός εμπνεύστηκε από το μαρξιστικό «δόγμα της ταξικής πάλης» αλλά στην ίδια σελίδα γράφει πως όσοι ακολουθούσαν τους Προυντόν και Μπακούνιν στην Πρώτη Διεθνή πρότειναν την δημιουργία εργατικών συμβουλίων. Τα οποία συνεχίζει θα αποτελούσαν το όπλο της ταξικής πάλης ενάντια στους καπιταλιστές αλλά και την δομική βάση για την μελλοντική ελευθεριακή κοινωνία. Όσον αφορά τον Κροπότκιν ο Αβριτς σημειώνει ότι τα εργατικά συνδικάτα θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον πυρήνα της Αναρχικής κοινοπολιτείας, αφού αυτά αποτελούν σύμφωνα με τον Κροπότκιν «τα φυσικά όργανα της άμεσης πάλης ενάντια στον καπιταλισμό και την δημιουργία της μελλοντικής τάξης», με την «γενική απεργία ως το παντοδύναμο μέσο πάλης». «Χρειάζεται δε ένα κίνημα της εργατικής τάξης το οποίο θα κατευθύνει την πάλη ανάμεσα στην εργασία και το κεφάλαιο και όχι διαμέσου του κοινοβουλίου, αλλά κατευθείαν και με όλα τα μέσα που υπάρχουν διαθέσιμα ανάμεσα στους εργαζομένους και μόνο στους εργαζομένους.» Οι Αναρχικοί σύμφωνα με τον Κροπότκιν πρέπει να «ξυπνήσουν τους εργάτες και τους αγρότες στο να κατανοήσουν την δύναμη τους και την καθοριστικής σημασίας συμβολή τους στην επανάσταση και ότι μόνο έτσι μπορούν να ικανοποιήσουν τα συμφέροντα τους.» Συνεπώς τόσο ο Κροπότκιν, αλλά και ο Μπακούνιν συμφωνούν με τους «πρωτεργάτες του συνδικαλισμού» υποστηρίζοντας την ταξική πάλη. Κατ’ αυτή την έννοια δεν υπάρχει τίποτα το «Μαρξιστικό» στην υποστήριξη της ταξικής πάλης. Είναι συνεπώς τουλάχιστον ενοχλητικό να αναγράφεται αυτό ως άποψη ειδικά από έναν Αναρχικό σαν τον Άβριτς.
Ειδικά ο Κροπότκιν υποστηρίζει τον συνδικαλισμό, δηλαδή την συμμετοχή των Αναρχικών στο εργατικό κίνημα και την αδιαμεσολάβητη εργατική πάλη στην οικονομική αρένα στην Ρωσία από τις αρχές του 1870 αρκετά πριν το συλλάβουν το 1874 στην Γαλλία. Το στοιχείο αυτό έρχεται σε αντίθεση σχετικά με την γενική αφήγηση που υπάρχει σχετικά για τον Αναρχισμό και τον Συνδικαλισμό. Η «στροφή» στον συνδικαλισμό δεν γίνεται τυχαία το 1889 στην απεργία των λιμενεργατών του Λονδίνου για την οποία ο Κροπότκιν υπερασπίζεται ότι η γενική απεργία δύναται να αποτελέσει το προοίμιο για την επανάσταση. Εποχή που το ίδιο έπραττε και ο Μαλατέστα. Αυτό όμως δεν είναι απλά μια επιστροφή στις ρίζες. Δηλαδή στις ιδέες που ανέπτυξε ο Μπακούνιν από το 1860 στην πρώτη διεθνή.
Στο σημείο αυτό αναρωτηθεί κανείς «ποιές είναι οι διαφορές του Αναρχοκομμουνισμού και του Συνδικαλισμού? (Σημείωση: στο κείμενο δεν χρησιμοποιώ τον όρο «Αναρχοσυνδικαλισμός», διότι ως όρος δεν υπήρχε εκείνη την εποχή, αλλά είναι μεταγενέστερος εισήχθη γύρω στα 1920). Για τους Αναρχοκομμουνιστές παρόλο που είναι σημαντική η ταξική πάλη, η αναρχική δραστηριότητα στα συνδικάτα δεν σήμαινε και ότι ήταν αυτόματα επαναστατική. Σύμφωνα με τον Κροπότκιν: «Το συνδικάτο είναι απολύτως αναγκαίο. Είναι η μοναδική μορφή εργατικής ένωσης που επιτρέπει το άμεσο αγώνα ενάντια στο κεφάλαιο ο οποίος θα πρέπει να γίνει χωρίς καμία σχέση με τον κοινοβουλευτισμό. Παρόλα αυτά, αυτό δεν επιτυγχάνεται αυτόματα. Χρειάζεται και τα άλλα στοιχεία για τα οποία μιλάει ο Μαλατέστα και τα οποία πάντα προάσπιζε ο Μπακούνιν.» Την εποχή εκείνη υπήρχε η αναγκαιότητα οι Αναρχικοί να οργανωθούν ως Αναρχικοί και γιαυτό ο Κροπότκιν πίστευε στην «δημιουργία ενός Αναρχικού Κόμματος (ως πολιτική οργάνωση μόνο) με στόχο την ενίσχυση του επαναστατικού αγώνα.»
Στο ίδιο πλαίσιο, η γενική απεργία αποτελούσε ένα άριστο μέσο για την έναρξη της επανάστασης και μια «καλή μέθοδο αγώνα, αλλά δεν απελευθερώνει του ανθρώπους από την αναγκαιότητα του ένοπλου αγώνα ενάντια στην κυρίαρχη τάξη». Οι συνδικαλιστές «υποβαθμίζουν συνεχώς το γεγονός της αντίστασης η οποία θα υπάρξει ενάντια στην Κοινωνική Επαναστάση.» Σχόλιο πολύ διορατικό που επιβεβαιώθηκε με τον πιο δραματικό τρόπο στην Ισπανία του 1936-1939. Εν κατακλείδι τα συνδικάτα αποτελούνε ένα συστατικό στοιχείο της ελεύθερης κοινωνίας. Ο Κροπότκιν συμφωνούσε ότι οι εργάτες θα έπρεπε αν γίνουν «οι διευθυντές της παραγωγής τους» σε «ομοσπονδίες κλαδικών ενώσεων για την οργάνωση των ανθρώπων σύμφωνα με τις διαφορετικές τους λειτουργίες.» Ταυτόχρονα υπήρχε η ανάγκη για «ανεξάρτητες Κομμούνες για την εδαφική οργάνωση» καθώς «εκατοντάδες εκατοντάδων ελεύθερων ενώσεων και κοινωνιών θα αναπτύσσονταν παντού για την ικανοποίηση όλων των αναγκών».
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να επισημάνω αναφορικά με τον τίτλο «αυτός ο γνωστός – άγνωστος» είναι πραγματικός διότι αν και οι πληροφορίες, τα γεγονότα «υπάρχουν» όπως βλέπουμε και στο βιβλίο του Άβριτς, χρειάζεται προσεκτική και συστηματική μελέτη για να εξαχθούν. Συνεπώς η θέση του Κροπότκιν για την ταξική δεν πρέπει να μας εκπλήσσει διότι αν δούμε την βιογραφική του διαδρομή, εντάσσεται στην Πρώτη Διεθνή μέσα στην «Μπακουνική» πτέρυγα υπέρ του αντιεξουσιαστικού σοσιαλισμού με την βασισμένη στον συνδικαλισμό οργανωτική πρόταση και πάλη. Στην συνέχεια το όραμα του για την κοινωνική επανάσταση έχεις τις ρίζες του στην γενική απεργία, την εξέγερση και τα εργατικά συμβούλια καθώς και την υπεράσπιση της αυτοδιεύθυνσης των εργατών, οι οποίοι θα πρέπει να πάρουν στα χέρια τους τον έλεγχο των εργοστασίων και των κοινοτήτων τους.
Οπότε δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς το πραγματικό πολιτικό περιεχόμενο του Πέτρου Κροπότκιν. Ήταν ένας ρεαλιστής, πραγματιστικός Αναρχικός επαναστάτης που συμμετείχε στα ζητήματα της εποχής του. Υπήρξε αφοσιωμένος στην συμμετοχή των Αναρχικών στα μαζικά κινήματα και πιο συγκεκριμένα αλλά όχι μόνο και αποκλειστικά στο εργατικό κίνημα. Υποστήριξε από τις αρχές του 1870 μέχρι τον θάνατο του «για άμεση και διαρκή πάλη ενάντια στο κεφάλαιο», για την δημιουργία εργατικών οργανώσεων οι οποίες θα αγωνιστούν και θα αντικαταστήσουν τον καπιταλισμό. Σύμφωνα με την άποψη του «χρειάζεται να δημιουργηθεί μια ικανή δύναμη η οποία θα επιβάλει στα αφεντικά να προσφέρουν καλύτερες συνθήκες εργασίας, αλλά θα δημιουργούσε ανάμεσα στις τάξεις των εργαζομένων την συνδικαλιστική δομή η οποία μια μέρα θα αντικαταστήσει τα αφεντικά και θα πάρει στα χέρια της την παραγωγή και την διοίκηση όλων των βιομηχανιών.» Δήλωση που θυμίζει στην εκφορά και στ περιεχόμενο της το ιστορικό προοίμιο των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου», οι οποίοι οργανώνονται όχι κλαδικά αλλά βιομηχανικά και στοχεύουν να δημιουργήσουν τις δομές του νέου κόσμου μέσα στο καβούκι του παλιού, ώστε όταν θα έρθει η στιγμή ο κοινωνικός μετασχηματισμός να μην φαντάζει ακατόρθωτος.
Ο Κροπότκιν ήταν ενάντια στις εκλογές και τον ρεφορμισμό καθώς και την υποβάθμιση του σοσιαλιστικού κινήματος καθώς τα πολιτικά κόμματα «συνεχώς κινούνται προς την κατεύθυνση ώστε να γίνουν εργαλεία της άρχουσας τάξης με στόχο να διατηρήσουν τα πράγματα ως έχουν.» Είδε συνεπώς την ανάπτυξη των μαζικών κινημάτων ως τον σύνδεσμο μεταξύ του σήμερα και του αύριο, προτρέποντας τους Αναρχικούς να συμμετέχουν σε αυτά ώστε να τα ριζοσπαστικοποιήσουν. Έκανε έκκληση στους Αναρχικούς να συμμετέχουν στα λαϊκά κινήματα και να μην περιμένουν την επανάσταση να πέσει σαν «μάνα εξ ουρανού». Υπενθύμιζε ότι «χωρίς τις μάζες δεν υπάρχει επανάσταση» και ότι «η θέση των ανθρώπων της δράσης είναι εκεί που βρίσκονται οι μάζες.» Για παράδειγμα λίγοι γνωρίζουν ότι ήταν ένθερμος υποστηρικτής ώστε η πρωτομαγιά να γίνει ημέρα διαδηλώσεων και απεργιών που θα αποτελέσουν το εφαλτήριο για την επανάσταση, πολύ πριν η πρωτομαγιά υιοθετηθεί από την δεύτερη διεθνή ως εργατικό εορτασμός και απαξιωθεί τελικά στις μέρες μας αντί για απεργία αλλά ωε μια ακόμα θεσμοθετημένη αργία.
Αντίθετα με τους συχνά αναπαραγόμενους μύθους, ό Κροπότκιν είδε την επανάσταση ως μια μεγάλη και δύσκολη διαδικασία η οποία θέλει χρόνο και δεν είναι κάτι το στιγμιαίο: «Γνωρίζουμε ότι μια εξέγερση μπορεί να ανατρέψει κα να αλλάξει την κυβέρνηση σε μια μέρα, ενώ η επανάσταση χρειάζεται τρία η και τέσσερα χρόνια επαναστατικού παροξυσμού ώστε να έχει απτά και υλικά αποτελέσματα. Αν περιμένουμε ότι η επανάσταση, από τις πρώτες εξεγέρσεις, ότι θα έχει κομμουνιστικό χαρακτήρα, τότε θα πρέπει να παραιτηθούμε από τη δυνατότητα της επανάστασης.» Ήταν διακριτά αντίθετος στην έννοια των επαναστάσεων της μίας ημέρας και υποστήριζε ότι οι Αναρχικοί δεν πιστεύουν ότι η επανάσταση θα ολοκληρωθεί εν ριπή οφθαλμού όπως ονειρεύονται κάποιοι σοσιαλιστές. Κατανοούσε ότι οι επαναστατημένοι άνθρωποι θα έρχονταν αντιμέτωποι τόσο με μια οικονομική κρίση και διάσπαση όσο και με την προσπάθεια αντεπανάστασης αναγνωρίζοντας –διότι δεν ήταν ειρηνιστής- ότι η εργατική τάξη είναι η τάξη που «από μόνη της, θα πάρει τα όπλα και θα κάνει την επανάσταση» και ότι «οι άνθρωποι που ίδιοι θα αποτελούν την ένοπλη δύναμη της χώρας και εφόσον έχουν δημιουργήσει τις ένοπλες δομές δεν θα αποδεχθούν να υπακούουν σε έξωθεν διαταγές.»
Σύμφωνα με αυτόν ο Αναρχισμός ήταν καλύτερος όχι επειδή η επανάσταση ήταν εύκολη, τουναντίον επειδή ήταν δύσκολη. Χρειάζεται την μαζική συμμετοχή ώστε να ξεπερασθούν τα πολλά προβλήματα που θα προκύψουν και γιατί η αλλαγή που θα επιτευχθεί είναι «τόσο τεράστια και βαθιά», ώστε είναι αδύνατο για έναν άτομο για ένα ή οποιοδήποτε άτομο να επεξεργαστεί τις διάφορες κοινωνικές μορφές που θα πρέπει να δημιουργηθούν στην κοινωνία του μέλλοντος. Αυτή η επεξεργασία νέων κοινωνικών μορφών μπορεί να γίνει δυνατή μόνο με τη συλλογική εργασία των μαζών.» Σημείωνε ως παράδειγμα την Παρισινή Κομμούνα στο γεγονός ότι «κάθε εξουσία ως θεσμός που είναι διαχωρισμένη από τους ανθρώπους το μόνο που μπορεί να είναι δεν είναι άλλο παρά εμπόδιο.» Μόνο οι ελεύθερα ομοσπονδοποιημένες κοινότητες και χώροι εργασίας είναι η επιθυμητή εναλλακτική. Δεν χρειάζεται να ξαναπούμε ότι όλες οι προβλέψεις του επιβεβαιώθηκαν στην Ρωσική Επανάσταση καθώς και οι προειδοποιήσεις του για τον επερχόμενο κρατισμό.
Το περιεχόμενο των ιδεών του Κροπότκιν παραμένει ξεκάθαρο και επίκαιρο όσο ποτέ: «Ο εχθρός στον οποίο κηρύσσουμε τον πόλεμο είναι το κεφάλαιο. Και είναι το κεφάλαιο αυτό στο οποίο θα επικεντρώσουμε όλες μας τι δυνάμεις, προσπαθώντας να μην αποσπάσουμε την προσοχή από τον στόχο μας με κίβδηλες καμπάνιες και επιχειρήματα υπέρ των πολιτικών κομμάτων. Ο μεγάλος αγώνας που ετοιμάζουμε είναι ουσιαστικά οικονομικός, και γι 'αυτό είναι στο οικονομικό έδαφος που θα πρέπει να επικεντρώσουμε τις δραστηριότητές μας».
Το άρθρο αυτό επικεντρώθηκε σε μια όχι και τόσο γνωστή πλευρά του έργου και των ιδεών του Πέτρου Κροπότκιν. Αποτελεί δε προέκταση του άρθρου «Η διαχρονική αξία των ιδεών του Μιχαήλ Μπακούνιν», που δημοσιεύθηκε στο πρώτος τεύχος της Αναρχοσυνδικαλιστικής Θεωρητικής Επιθεώρησης «Καινά Δαιμόνια» με αφορμή τα 200 χρόνια από την γέννηση του, συνεχίζοντας τον διάλογο που μόλις ξεκίνησε.
Αργύρης Αργυριάδης
Κοινωνικός Αναρχικός που συμμετέχει στο ιστορικό συνδικάτο των Βιομηχανικών Εργατών του Κόσμου (IWW)
