Μικρή βιογραφία
Γεννήθηκε το 1920 στο Παρίσι. Αναρχικός, δάσκαλος στο επάγγελμα. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου δραστηριοποιήθηκε ενεργά στο παράνομο και υπόγειο συνδικαλιστικό κίνημα. Από το 1945 μέλος της Αναρχικής Ομοσπονδίας (FA), η οποία ιδρύθηκε τον ίδιο χρόνο. Χρημάτισε γραμματέας της Ομοσπονδίας στα διαστήματα 1946-1948 και 1950-1953 καθώς και διευθυντής της εβδομαδιαίας εφημερίδας «Le Libertaire» («Ο Ελευθεριακός»). Ίδρυσε και καθοδήγησε την Organisation-Pense΄e-Bataille (OPB), μια μικρή μυστική ομάδα μέσα στην Αναρχική Ομοσπονδία, η οποία απέκτησε γρήγορα τον έλεγχο της Ομοσπονδίας σε αρκετές περιοχές της χώρας.
Η OPB εναντιώθηκε στις απόψεις μιας άλλης μισο-μυστικής «ανθρωπιστικής» («humanist») φράξιας της Αναρχικής Ομοσπονδίας με το όνομα «Commission d’ Etudes Anarchistes» (CEA) και οι «ηγέτες» της ήταν οι Vincey, Bouye, Maurice Joyeux, Lapeyre κ.ά. Μετά το 1953 η νέα Αναρχική Ομοσπονδία «σύνθεσης» εκδίωξε άτομα ή ομάδες με αρκετά εξουσιαστικό τρόπο επειδή ήταν αρκετά «συνθετιστές» (!).
Συγγραφέας του έργου «Manifeste du communisme libertaire» («Μανιφέστο του Ελευθεριακού Κομμουνισμού»), όπου υποστήριξε μια σύνθεση του αναρχισμού και μερικών στοιχείων του μαρξισμού, ντοκουμέντο που υιοθετήθηκε από την Αναρχική Ομοσπονδία (FA) στο συνέδριό της του 1953 στο Παρίσι. Επίσης, στο συνέδριο αυτό, η Ομοσπονδία μετονομάστηκε σε Federation Communiste Libertaire (FCL – Ελευθεριακή Κομμουνιστική Ομοσπονδία) και υπήρξε ως τέτοια μέχρι το 1957 και – ατυχώς - πήρε μέρος στις τότε εκλογές. Ο Fontenis ήταν ο «ηγέτης» της FCL μέχρι το1956.
Ο Fontenis φυλακίστηκε το 1957 για την δραστηριότητά του εναντίον του πολέμου στην Αλγερία. Από το 1958 συμμετείχε στην εκδοτική ομάδα της «La Voie Communiste» («Η Κομμουνιστική Φωνή»). Το 1969, ενώ ζούσε στην πόλη Tours, ο Fontenis, μαζί με τον Ντανιέλ Γκερέν και τον Αντρέ Σενέζ, αναδιοργάνωσαν αρκετές παλιές και νέες αναρχικές ομάδες, οι οποίες, κάτω από την επίδρασή τους, συγκρότησαν το Mouvement Communiste Libertaire (MCL – Ελευθεριακό Κομμουνιστικό Κίνημα). Το 1971 ένα μέρος του MCL συγχωνεύθηκε με την Organisation Revolutionnaire Anarchiste (ORA – Οργάνωση Επαναστατών Αναρχικών) και αποτέλεσαν την Organisation Communiste Libertaire (OCL – Ελευθεριακή Κομμουνιστική Οργάνωση).
Να πούμε εδώ ότι ο Αντρέ Σενέζ γεννήθηκε μάλλον το 1918 και πέθανε το 1998. Από μικρός εργάστηκε ως παπουτσής και έγινε μέλος της νεολαίας του Κομμουνιστικού Κόμματος, αλλά αποχώρησε γρήγορα το 1935 και έγινε αναρχικός και μαχητής της Jeunesse Anarchiste Communiste (Αναρχική Κομμουνιστική Νεολαία). Μετά έγινε μέλος της Αναρχικής Ομοσπονδίας, αλλά στη δεκαετία του ’50 την εγκατέλειψε και πήρε μέρος με τον Φοντενί, τον Καστοριάδη, τον Λιοτάρντ και άλλους σε αρκετές συνελεύσεις της ομάδας «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα».
Ο Fontenis σχετίστηκε, έγινε φίλος και συνεργάστηκε με προσωπικότητες της εποχής του όπως ο Αντρέ Μπρετόν, ο Αλμπέρ Καμύ, ο Ζορζ Μπρασένς, ο Ντανιέλ Γκερέν, και ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Ο Georges Fontenis έχει γράψει και ένα άλλο βιβλίο με τίτλο «Changer le monde - History of the libertarian communist movement 1945-1997» («Να αλλάξουμε τον κόσμο – Ιστορία του ελευθεριακού κομμουνιστικού κινήματος 1945-1997») το 1990.
Ο Fontenis σήμερα ζει ακόμα και είναι 86 χρόνων, αλλά υποφέρει από μια μορφή πάρκινσον και χάνει σιγά-σιγά την όρασή του. Πάντως, είναι μέλος της Alternative Libertaire και, μάλιστα, είναι στη συνδικαλιστική της τάση, η οποία ονομάζεται «L’ecole Emancipee», ενώ έχει γράψει και εξακολουθεί να γράφει άρθρα για αρκετά θέματα, όπως τον πόλεμο στην Αλγερία και τη σημερινή πολιτική.
Το τελευταίο του βιβλίο με τον τίτλο «Non-conforme» ασχολείται με μερικά από τα ζητήματα αυτά.
*Γράφτηκε στις 20 Φεβρουαρίου 2006. Χρησιμοποιήθηκαν κυρίως στοιχεία από διάφορα δημοσιεύματα στο διαδίκτυο.
***
George Fontenis: μια ζωή αγωνιστικότητας και το μέλλον της ελευθεριακής εναλλαγής
Των Jose Antonio Gutierrez D. - Lorenzo Mejias
Το διεθνές αναρχικό κομμουνιστικό κίνημα υπέστη πρόσφατα μια απώλεια με το θάνατο του Georges Fontenis, ενός από τους ιστορικούς του ηγέτες, ενός ανθρώπου με ένα ξεκάθαρο όραμα που συνέχισε να δραστηριοποιείται μέχρι το τέλος. Η ακόλουθη συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2005, με τη βοήθεια του συντρόφου Lorenzo Mejias, στο σπίτι του Georges Fontenis, σε μια μικρή πόλη κοντά στην Tours που ονομάζεται Reignac-sur-Indre. Περάσαμε την ημέρα μαζί του, απολαμβάνοντας την υπέροχη φιλοξενία του ιδίου και της συντρόφου του Μαρί-Λουίζ. Ο Fontenis μας διασκέδασε με τους συναρπαστικoύς του προβληματισμούς που μας δημιουργούν ερωτήματα για την κατάσταση στη Λατινική Αμερική και μας έκανε να γελάσουμε με τη λεπτή αίσθηση του χιούμορ του. Θα θυμάμαι πάντα τη μεγαλοψυχία και τον εξαίρετο χαρακτήρα αυτού του μύθου του αναρχικού κομμουνισμού. Δεν συναντάμε κάθε μέρα έναν άνθρωπο με τόσο μεγάλο φάσμα θεμάτων συζήτησης, από την εθνική απελευθέρωση και το ζήτημα της υποστήριξης των μαχητών στην Αλγερία, μέχρι την παθητικότητα πολλών Γάλλων κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, από τις έντονες συγκρούσεις στο εσωτερικό του μεταπολεμικού γαλλικού αναρχισμού, μέχρι την αγάπη του για τα άλογα, «υπέροχα ζώα που κακοποιήθηκαν από τα θηρία με τα δύο πόδια». Ήταν πραγματικά ένας υπέροχος σύντροφος και ένα πολύ ξεχωριστό πρόσωπο.
Χωρίς αμφιβολία, ο Fontenis υπήρξε σημείο αναφοράς για τη νέα γενιά των αναρχικών κομμουνιστών στη Λατινική Αμερική, μια περιοχή που τράβηξε την προσοχή του, αλλά δεν την είδε ποτέ από κοντά. Το έργο του «Μανιφέστο του Ελευθεριακού Κομμουνισμού», που ήταν το αποτέλεσμα των συζητήσεων και της διαδικασίας ωρίμανσης στο εσωτερικό του μεταπολεμικού γαλλικού αναρχικού κινήματος, έχει τύχει ευρείας κυκλοφορίας και έχει γίνει σημείο εκκίνησης για διάφορες ελευθεριακές οργανωτικές διαδικασίες, τολμώ να πω ένα σημείο καμπής που έχει δώσει μια νέα επαναστατική άποψη στην προώθηση των επαναστατικών ελευθεριακών τάσεων που έχουν ξεφυτρώσει σαν τα μανιτάρια μετά τη βροχή της νεοφιλελεύθερης κραιπάλης στη Λατινική Αμερική από τη δεκαετία του '90. Δυστυχώς, το μεγαλύτερο μέρος του έργου του δεν έχει ακόμη μεταφραστεί στα ισπανικά και μόνο ελάχιστο στα αγγλικά.
Αυτή η συνέντευξη ήταν μέρος μιας πολύ πιο μακράς συνομιλίας που διήρκεσε όλη την ημέρα, η οποία δεν ήταν δυνατό να καταγραφεί πλήρως. Καταγράψαμε μερικά συγκεκριμένα ερωτήματα κατά τη διάρκεια αυτής ζωντανής συνάντησης, σχετικά με την αγωνιστική ζωή του Fontenis, στο μεταπολεμικό ελευθεριακό κίνημα και τη συζήτηση για την «Πλατφόρμα»*, καθώς και τη σημασία της για το σημερινό ελευθεριακό κίνημα. Παρά την όλη επίδραση της συνέντευξης στη σωματική υγεία του συντρόφου μας (η αρρώστια Πάρκινσον από την οποία υπέφερε ήταν σε αρκετά προχωρημένο στάδιο και έπρεπε να ξεκουραστεί στα μέσα της συνέντευξης), ήταν αξιοσημείωτη η διαύγεια της σκέψης του, όπως προκύπτει από την ανάγνωση αυτής της συνέντευξης, αλλά και την ανάγνωση κάποιων από τα ύστερα γραπτά του και τον αντικομφορμισμό του** που χαρακτηριζόταν από την άρνησή του να δεχτεί εύκολες αλήθειες καθώς και μια αναζήτηση νέων απαντήσεων στα σημερινά προβλήματα. Η συνομιλία μας παρέμεινε ανέκδοτη μέχρι τώρα, γιατί προοριζόταν για μια νέα ισπανική έκδοση του «Μανιφέστου». Ωστόσο, με τη θλιβερή είδηση του θανάτου του Fontenis, αποφασίσαμε να τη δημοσιεύσουμε ως μεταθανάτιο φόρο τιμής από αυτό το site.
Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να αναφέρω απλώς αυτό που είπε ένας αγαπητός σύντροφος από το Περού, ο Franz Garcia, περιγράφοντας την αγωνιστικότητα της ζωής του Fontenis ως εξής: «Πιστεύουμε, λοιπόν, ότι είναι απαραίτητο να ξαναδιαβάσουμε τον “Ελευθεριακό Κομμουνισμό” του και να του δώσουμε τη θέση που του αξίζει στο σημερινό πλαίσιο, έτσι ώστε να μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την όλη του εισφορά στο κίνημά μας για να προχωρήσουμε μπροστά, δίνοντας και πάλι στον αναρχισμό την πραγματική και αληθινή του διάσταση μεταξύ των λαϊκών κινημάτων, μακριά από τις προκαταλήψεις και τα υποκειμενικά τερτίπια που είναι τόσο συχνά και επιβλαβή στις γραμμές μας».
Αντίο, αγαπητέ σύντροφε. Τα αστέρια ας χαϊδεύουν τα μαλλιά σου...
Jose Antonio Gutierrez D.
16 Αυγούστου, 2010
*Η «Πλατφόρμα» είναι η αναρχική παράδοση που προέρχεται από την «Οργανωτική Πλατφόρμα της Γενικής Ένωσης Αναρχικών», ένα σχέδιο που συντάχθηκε από μια ομάδα Ρώσων και Ουκρανών αναρχικών εξόριστων στο Παρίσι, το 1926, μεταξύ των οποίων ήταν ο Πέτρος Αρσίνοφ και ο ηγέτης των ανταρτών, Νέστορ Μάχνο. Οι ιδέες που περιέχονται σε αυτή βασίζονται στην ανάγκη να συγκροτηθεί μια επαναστατική τάση της ταξικής πάλης στο εσωτερικό του ελευθεριακού κινήματος και να δημιουργηθεί μια οργάνωση που να βασίζεται σε σαφείς αρχές (θεωρητική και τακτική ενότητα, συλλογική δράση και πειθαρχία και φεντεραλισμό), τάση που ενέπνευσε την γαλλική Union Anarchiste από το 1928 μέχρι τη δεκαετία του '30 και αργότερα την Federation Communiste Libertaire, που ιδρύθηκε το 1953, με τον Fontenis ως γενικό της γραμματέα.
**Georges Fontenis, Non-conforme, Nice 2002.
# Πρόσφατα ένας σύντροφός μας κυκλοφόρησε μια μη διορθωμένη εκδοχή αυτής της συνέντευξης στο διαδίκτυο, λέγοντας ότι είχε δημοσιευθεί στο «En La Calle», το περιοδικό της πρώην OSL της Αργεντινής. Αυτό είναι ανακριβές. Ενώ υπήρχε πρόθεση να δημοσιευτεί η συνέντευξη στο περιοδικό, κάτι τέτοιο δεν συνέβη για λόγους χώρου.
Συνέντευξη με τον G. Fontenis στις 19 Φλεβάρη 2005
Πώς άρχισες να συμμετέχεις ως μαχητής στους αναρχικούς κύκλους;
Ο πατέρας μου ήταν επαναστάτης σοσιαλιστής και ανήκε στην τάση του Marceau Pivert στους κόλπους του Σοσιαλιστικού Κόμματος (Parti Socialiste - PS) [1], τη δεκαετία του 1930. Ο παππούς μου ήταν, επίσης, σοσιαλιστής αγωνιστής και συμμετείχε στην ίδρυση του ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος το 1905 [2], στις μέρες των Jaures και Sembat, και έτσι ήμουν εντελώς περιβεβλημένος από μια ατμόσφαιρα που ενεθάρρυνε τη μελέτη εκ μέρους μου των κοινωνικών ζητημάτων. Σοκαρίστηκα, με τη σειρά μου, από την κοινωνική αδικία. Προφανώς, όταν ήμουν μικρό αγόρι προσπαθούσα περιστασιακά να ξυπνήσω τους συμμαθητές μου για τα προβλήματα αυτά.
Όταν ήμουν 14 ή 15, ήμασταν στα βορειοανατολικά προάστια του Παρισιού, στο Noisy-le-Sec, όπου υπάρχουν σιδηρόδρομοι και εργοστάσια, και έβλεπα ποια έντυπα πουλιόντουσαν στα περίπτερα. Πρώτα υπήρχαν οι εφημερίδες που αγόραζε ο πατέρας μου όπως το «La Bataille Socialiste», η εφημερίδα της τάσης του, αλλά έβλεπα ότι υπήρχαν και κάποια άλλα έντυπα εκεί όπως η «Le Libertaire» ή η «La Verite», και άρχισα να τα διαβάζω. Αμέσως ξεχώρισα την «Le Libertaire», καθώς η γραμμή της φάνηκε να απαντά στα ερωτήματα που είχα ο ίδιος. Αλλά το 1936 δεν συμφώνησα με τη θέση της σχετικά με τον πόλεμο στην Ισπανία. Κατάλαβα ότι οι μαχητές της «Le Libertaire» δεν απαντούσαν στα ερωτήματα που θα έθετε ο καθένας: Τι έκαναν οι ελευθεριακοί σε μια κυβέρνηση που πραγματικά ανήκε στην κοινοβουλευτική δεξιά; Αυτό με οδήγησε να συναντήσω μερικούς ελευθεριακούς εργαζόμενους από το Noisy, δεν θυμάμαι ακριβώς κάτω από ποιες περιστάσεις, με τους οποίους οργανώσαμε μια δημόσια ομιλία σχετικά με τον πόλεμο στην Ισπανία. Υπήρξε λογική συμμετοχή, αλλά οι αντιπρόσωποι της Union Anarchiste, από το «Le Libertaire», δεν ήταν σε θέση να απαντήσουν στις ερωτήσεις των συμμετεχόντων. Αυτό μου έκανε μεγάλη εντύπωση γιατί υπήρχαν πάρα πολλά να ειπωθούν.
Συνέχισα να βλέπω συμμαθητές μου, μεταξύ των οποίων ήταν ένας γεννημένος στην Ιταλία αναρχικός αγωνιστής, οι γονείς του οποίου είχαν εγκαταλείψει την χώρα τους λόγω του καθεστώτος Μουσολίνι, και με τον οποίο συναντήθηκα πρόσφατα για μια ακόμα φορά, δύο χρόνια πριν το θάνατό του. Με τον τρόπο αυτό άρχισα να ενδιαφέρομαι για τις ελευθεριακές ιδέες, αλλά πάντα με κριτικό μάτι από την αρχή.
Τα πράγματα πήγαν έτσι μέχρι τον Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτά τα χρόνια πέρασαν. Όταν το Παρίσι απελευθερώθηκε, εργαζόμουν ήδη ως δάσκαλος, το 1944, και υπήρχε μια σειρά αφισών στους τοίχους γύρω από την πόλη καλώντας τον κόσμο να επικοινωνήσει με το αναρχικό τμήμα στο 145 Quai de Valmy. Όταν πήγα εκεί, μου είπαν ότι θα μπορούσα να προσφέρω εξαιρετικές υπηρεσίες, καθώς η Ελευθεριακή Νεολαία έπρεπε να αναδιοργανωθεί. Και έτσι άρχισαν όλα.
Ποια ήταν η δράση σου την περίοδο του φασισμού και της κατοχής;
Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής ήμουν παράνομος συνδικαλιστής. Μαζί με άλλους συναδέλφους, είχαμε οργανώσει ένα παράρτημα του συνδικάτου στο 19ο διαμέρισμα του Παρισιού, όπου χρηματοδοτούσαμε την παράνομη CGT, έστω και αν κανείς από εμάς δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι σίγουρος πού πράγματι πήγαιναν τα χρήματα. Αυτό σήμαινε ότι μετά την απελευθέρωση, το συνδικάτο με όρισε εκπρόσωπό του ή μάλλον να εκπροσωπώ τη νεολαία του συνδικαλιστικού οργάνου των εκπαιδευτικών στο υπουργείο. Στην ουσία, δεν υπήρχε κανένα προσωπικό όφελος από αυτό, αλλά μου επέτρεψε να συναντηθώ με πρώην υπαλλήλους οι οποίοι είχαν σημαντικές θέσεις στο Σοσιαλιστικό και στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Επίσης, μου επέτρεψε να συνειδητοποιήσω το βαθμό στον οποίο οι εκπαιδευτικοί ηγέτες είχαν συνεργαστεί με τους φασίστες.
Τι αντίκτυπο είχε η «Χάρτα Εργασίας» της φασιστικής κυβέρνησης Vichy στο εσωτερικό των συνδικάτων; Πώς το αποδέχτηκαν μαχητές, όπως ο Pierre Besnard; [3]
Οι παλαιότεροι μαχητές παρέμειναν σιωπηλοί. Όσοι ήταν αηδιασμένοι απ’ αυτό ή όσοι ήθελαν να αντισταθούν, δεν δίστασαν να εκφράσουν την αντίθεσή τους και να καταγγείλουν τους προδότες. Αλλά πολλοί μαχητές δεν ήθελαν καν να μιλήσουν γι’ αυτό. Μην ξεχνάμε ότι η Γαλλία εκείνη την εποχή δεν «αντιστεκόταν» πολύ. Πολλοί συνδικαλιστές γραφειοκράτες ήταν ικανοποιημένοι με μια κάποια μεταρρύθμιση του καθεστώτος Vichy [4]. Όμως, μεταξύ των καθηγητών σε γενικές γραμμές, η όλη στάση ήταν πιο ποικίλη. Υπήρχαν πράγματι τομείς που αντιστάθηκαν, όπως εκείνος στο οποίο ήμουν εγώ. Η αντίστασή μας δεν ήταν πολύ θεαματική, δεν ήμασταν αυτοί που σκότωναν Γερμανούς αξιωματικούς στο μετρό, αλλά ήταν δύσκολο τις τελευταίες ημέρες της κατοχής. Αλλά τελικά, ήξεραν ότι ήμασταν εναντίον τους και ότι η πλειοψηφία των καθηγητών και των δασκάλων ήταν με το μέρος μας. Για παράδειγμα, είχα έναν συνάδελφο, η σύζυγος του οποίου ήταν από την Αλσατία και υπήρχαν υποψίες ότι βοηθούσε την Αντίσταση. Συνελήφθη, ανακρίθηκε και εκτελέστηκε. Και αυτό δεν σοκάρισε πολλούς. Ο λαός του Παρισιού άφησε τους Γερμανούς ανάμεσά του. Όλη αυτή η συζήτηση από τον ηρωισμό των Παριζιάνων στην κατοχή, δεν είναι αλήθεια. Δεν πρέπει να συγχέεται με τον ενθουσιασμό για την απελευθέρωση, όταν ο καθένας ήθελε να διεκδικήσει μερίδιο δόξας.
Πώς έγινε περίπου το βήμα προς την FCL; Σε ποιο βαθμό καθορίστηκε από εξωτερικούς παράγοντες, από το κοινωνικό πλαίσιο, και σε ποιο βαθμό προσδιορίστηκε από τα εσωτερικά στοιχεία μέσα στο κίνημα, από την μαχητική κριτική για παράδειγμα;
Όταν το ελευθεριακό κίνημα συνενώθηκε ξανά στο συνέδριο του Παρισιού τον Οκτώβριο του 1945, εμείς επιλέξαμε το όνομα Federation Anarchiste (FA - Αναρχική Ομοσπονδία), αλλά ήταν πραγματικά μια ομοσπονδία που προσπάθησε να ενώσει ανθρώπους πολύ διαφορετικούς, ήταν η «Σύνθεση». Υπήρχαν εκείνοι που ονομάζονταν «τσαρλατάνοι», υπήρχαν οι αντι-θρησκευτικοί οι οποίοι ασχολούνταν μόνο με την αντιθρησκευτική προπαγάνδα, υπήρχαν κάποιοι συνδικαλιστές, υπήρξαν οι λόγιοι, ημιφιλόσοφοι, όπως ο Charles-Auguste Bontemps..., αλλά βασικά υπήρχαν δύο ρεύματα. Από τη μία πλευρά, αυτοί που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε «διανοούμενους» και, από την άλλη, οι νέοι και οι εργαζόμενοι.
Ήταν μεταξύ των δύο τελευταίων ομάδων που θα μπορούσε να δει κάποιος το είδος εκείνο της νοοτροπίας που αντιστοιχούσε περίπου στην «Πλατφόρμα», με τη διατήρηση της μνήμης, μεταξύ των παλαιοτέρων, των αγώνων γύρω από την «Πλατφόρμα» στη δεκαετία του 1920. Μην ξεχνάμε ότι η Union Anarchiste (UA – Αναρχική Ένωση), πριν από τον πόλεμο ήταν σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένη από την «Πλατφόρμα», κυρίως στο διάστημα 1927 και 1930, και ο γραμματέας της UA εκείνο τον καιρό, ο Louis Esteve, ήταν μεταξύ των ηγετών της FCL στη δεκαετία του 1950. Είμαστε ακόμα φίλοι με τον γιο του, έναν συνδικαλιστή ακτιβιστή που είναι στην ίδια οργάνωση με μένα.
Έτσι, υπήρχαν δύο τάσεις η συνύπαρξη των οποίων αποδείχθηκε αδύνατη. Όσοι ήταν από το Bordeaux, για παράδειγμα, δεν είχαν κανένα ενδιαφέρον για οτιδήποτε άλλο εκτός από την αντιθρησκευτική προπαγάνδα, και όταν υπήρχε κάτι άλλο να συζητήσουμε απλώς εξαφανίζονταν. Αυτοί διοργάνωναν εκδρομές και ομιλίες που δεν είχαν κανένα ειδικά αναρχικό περιεχόμενο, μόνο αντιθρησκευτική προπαγάνδα και ελεύθερη σκέψη. Δεν λέω ότι αυτό ήταν λάθος ή άχρηστο, απλώς δεν ήταν αρκετό. Θυμάμαι κάποιους σοσιαλιστές μαχητές στη γειτονιά μου που μου είπαν «είστε κολλημένοι στα σκοτεινά νερά με τους κήρυκές σας!» και δεν θα μπορούσα να απαντήσω. Είχαν σε μεγάλο βαθμό δίκιο.
Από την αρχή ήταν μια ψεύτικη ένωση μεταξύ δύο πολύ διαφορετικών μεταξύ τους ρευμάτων. Από τη μία πλευρά, ήταν άνθρωποι όπως ο Aristide Lapeyre και οι φίλοι του που ήταν ικανοποιημένοι με μια συγγνώμη για τον άγριο αναρχισμό, και, από την άλλη πλευρά, όλοι οι νέοι γεμάτοι οργή και απαιτήσεις. Υπήρξαν συναντήσεις όπου αντιμετωπίσαμε ο ένας τον άλλο. Θυμάμαι πάντα μία συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στον αριθμό 10 της Rue de Lancry στο Παρίσι, στο οποίο ο Aristide Lapeyre μίλησε πολύ και δυνατά για την ελευθερία του Ανθρώπου, με τρία κεφάλαια Α, και στον οποίο ο Nedelec, ένας επαναστάτης εργαζόμενος από το εργοστάσιο της Renault, άρχισε να του χωρίς δισταγμό. «Τα πράγματα δεν είναι έτσι στην Renault. Εκεί πρέπει να παλέψουμε, να αγωνιστούμε» είπε, και στον οποίο ο Lapeyre είπε: «Μα σύντροφε, όλοι μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι είστε νέοι και τρελοί με ανυπομονησία, αλλά εμείς είμαστε εκείνοι που είναι σωστοί, εσείς θέλετε απλώς περιπέτεια». Ο φτωχός ο Nedelec δεν είχε καμία απάντηση σε αυτό και έφυγε. Και ήθελα να φύγω κι εγώ.
Ήταν σαν μια ανοιχτή πληγή. Ήμασταν στην ίδια οργάνωση, αλλά στην πραγματικότητα υπήρχαν δύο οργανώσεις -οι πλατφορμιστές και οι ανθρωπιστές- απλουστεύοντάς το λίγο.
Μετά από λίγο, η αντίθεση ανάμεσα στις δύο πλευρές χειροτέρεψε. Όταν ήρθαν δύσκολες στιγμές, όπως ο αποικιακός πόλεμος στην Ινδοκίνα [5], ή ο αγώνας κατά της δημιουργίας μιας Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας, συνειδητοποιήσαμε ότι δεν μπορούσαμε να συνεχίσουμε έτσι για πολύ. Τελικά, φτάσαμε σε μια κατάσταση όπου οι ουμανιστές παραδέχθηκαν τη δυνατότητα δημιουργίας εσωτερικών τάσεων. Και δημιούργησαν τη δική τους, αν και ποτέ δεν μίλησαν γι’ αυτή. Πάντα μιλούσαν για την πλατφορμιστική τάση, την Organisation - Pensie - Bataille (OPB – Οργάνωση – Σκέψη – Μάχη - αν και μια καλύτερη μετάφραση, πιο κοντά στη σκέψη του Μπερνέρι, θα ήταν το Οργάνωση – Θεωρία – Δράση), αλλά ποτέ δεν μίλησαν για την ομάδα τους, που διοργανώθηκε στο πλαίσιο της Commission d'etudes anarchistes (CEA – Επιτροπή Αναρχικών Μελετών). Στην πραγματικότητα, υπήρχαν δύο τάσεις, δύο είδη κειμένων, δύο τρόποι δράσης, δύο είδη ακτιβισμού. Αυτό συνεχίστηκε από το ένα συνέδριο στο άλλο με όλο και πιο βίαιες συγκρούσεις. Καταλήξαμε να λέμε ο ένας στον άλλο μερικές απλές αλήθειες, όχι ξεκάθαρες, και η FA εισήλθε σε φάση επιβίωσης.
Αυτό συνεχίστηκε μέχρι το συνέδριο του Bordeaux τον Μάη του 1952, όταν κάποια μέλη αποχώρησαν. Οι πρώτοι που έφυγαν ήταν οι επονομαζόμενοι «τσαρλατάνοι». Αργότερα, στο συνέδριο του Παρισιού τον Μάη του 1953, ήρθε η ρήξη, γιατί οι πλατφορμιστές φίλοι μας από την ομάδα Paris-Nord, από το Aulnay-sous-Bois και άλλοι παρουσίασαν κάποια επαναστατικά κείμενα που οι συνθετιστές δεν μπορούσαν να δεχτούν. Τότε τους ρωτήσαμε: «Δέχεστε ή όχι; Είμαστε η πλειοψηφία ή όχι;» και έφυγαν. Διότι δεν ήταν στην πραγματικότητα διάσπαση. Ονομάστηκε διάσπαση για λόγους ευκολίας, αλλά αυτό που συνέβη ήταν ότι οι καθαρολόγοι και οι συνθετιστές έφυγαν και μας άφησαν μόνους. Στην πλευρά μας είχαμε τις πιο δραστήριες ομάδες -στα εργοστάσια της Renault και της Thomson για παράδειγμα- ή εκείνες στις εργατικές γειτονιές και τα προάστια του Παρισιού, Aulnay-sous-Bois, Bondy, Paris-Nord, Paris-Est. Ορισμένα από τα μέλη αυτών των δύο τελευταίων ομάδων ήταν σίγουρα πλατφορμιστές, ακόμη και αν ο όρος δεν χρησιμοποιείτο πολύ εκείνη την εποχή. Και είχαμε επίσης ενεργούς συντρόφους και στις επαρχίες, μερικοί είχαν ακούσει για την «Πλατφόρμα» και είχαν έρθει σε επαφή μαζί μας.
Στη συνέχεια, παρά την αποχώρηση των ανθρωπιστών, η FCL παρέμεινε ισχυρή σε σχέση με την FA, και ήρθαν ακόμη και νέες ομάδες [6]. Τα προβλήματα που προήλθαν από τον αντι-αποικιοκρατικό αγώνα μας κατά τη διάρκεια του πολέμου της Αλγερίας, μας κόστισαν ακριβά. Αλλά τι άλλο θα μπορούσαμε να κάνουμε; Δεν θα μπορούσαμε να μείνουμε με σταυρωμένα χέρια! Όπως είπε ο σύντροφος Paul Philippe, αν δεν είχαμε πει τίποτα, θα είχαμε ξεγράψει την ψυχή μας, τη ζωή μας. Έτσι, χαθήκαμε και οι ίδιοι σε αυτόν τον πόλεμο για την Αλγερία, και ποτέ δεν βρήκαμε διέξοδο. Είχαμε μερικές πολύ ενδιαφέρουσες ομάδες, ωστόσο, όπως εκείνες στο Perpignan, την Toulouse, το Bordeaux, το Montpellier...
Όσο για τους καθαρολόγους, δημιούργησαν τη δική τους Αναρχική Ομοσπονδία το 1953, αλλά δεν είχαν τίποτε κοινό μεταξύ τους. Κάποιος σαν τον Maurice Joyeux δεν έχει καμία σχέση με κάποιον σαν τον Aristide Lapeyre, για παράδειγμα. Όταν μίλησα προσωπικά με τον Lapeyre, μου είπε ότι ο Joyeux ήταν βλάκας, και ο Joyeux αποκάλεσε, με τη σειρά του, τον Lapeyre «τσαρλατάνο», για να χρησιμοποιήσω την έκφραση που χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια. Αλλά πηγαίνοντας πίσω στην αρχική σας ερώτηση, η FA είχε δύο κύριες τάσεις από τις απαρχές του 1945, παρά την εμφάνιση της ενότητας.
Ποια ήταν η κοινωνική σύνθεση της FCL; Ήταν διαφορετική από την αρχική FA του 1945; Πώς εξελίχθηκε αργότερα στο MCL ή την πρώτη OCL;
Οι καθαρολόγοι της FA ήταν κυρίως μικρέμποροι, πωλητές, άνθρωποι των μικροεπιχειρήσεων. Για παράδειγμα, ο ταμίας της FA, Georges Vincey, είχε ένα κατάστημα ρούχων στο Rue du Temple Vieille στο Παρίσι. Ο Lapeyre ήταν κουρέας. Ο Arru είχε ένα μικρό τυπογραφείο. Γι’ αυτούς, το προλεταριάτο δεν σήμαινε τίποτα, το μόνο που είχε σημασία ήταν «άνθρωπος», με κεφαλαίο Α, άνθρωπος ο οποίος πρέπει να είναι ελεύθερος και ούτω καθεξής.
Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι που αποτελούσαν την FCL λίγο αργότερα, ήταν εργαζόμενοι, νέοι και φοιτητές. Στην πραγματικότητα, πολλά από τα μέλη μας συναντήθηκαν στο Youth Hostels (ξενώνες) [7], όπου υπήρχαν πολλοί φιλελεύθεροι και πολλοί τροτσκιστές. Όταν οι ξενώνες κρατικοποιήθηκαν, οι ελευθεριακοί χωρίστηκαν, κάποιοι το δέχτηκαν, ενώ άλλοι σύστησαν ένα ανεξάρτητο κίνημα ξενώνων.
Όταν συγκροτήθηκαν η MCL και η OCL υπήρχε η ίδια κοινωνική σύνθεση – σπουδαστές και εργαζόμενοι.
Ποια είναι η ανάλυσή σας για το γεγονός ότι τόσο η FCL όσο και η MCL ήταν το αποτέλεσμα ιστορικών τραυμάτων, δηλαδή της απελευθερωτικής πρακτικής του 1944 και των απεργίες του Μάη του 1968; Μπορούμε να κάνουμε έναν ιστορική παραλληλισμό μεταξύ των δύο αυτών εμπειριών; Σε ποιο βαθμό ήταν το αποτέλεσμα της πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής της εποχής εκείνης;
Σε κάποιο βαθμό, ναι, ήταν προϊόντα της εποχής τους. Βεβαίως, όταν υπάρχει ένα μείζον πολιτικό θέμα, οι άνθρωποι θα σκεφτούν περισσότερο και πιο εύκολα γι’ αυτό. Το πρόβλημα είναι, όμως, ότι οι άνθρωποι που μαζεύτηκαν για να κολλήσουν αφίσες δεν μπόρεσαν στη συνέχεια να συνεργαστούν και να δημιουργήσουν μια επιτροπή, να παραμείνουν ενεργοί, να συναντήσουν τους εργαζόμενους. Αλλά αν δεν υπήρχε ο Μάης του '68, δεν θα υπήρχε MCL το 1969, η δε OCL αναπτύχθηκε λόγω των αγώνων όλων των εργαζόμενων το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1970. Και οι δύο αυτές ομάδες συνδέονταν μεταξύ τους από τα συμφραζόμενά τους. Αν δεν είχε συμβεί τίποτα στο κοινωνικό επίπεδο, ίσως δεν θα υπήρχε η διάσπαση της FA το 1953, ή τουλάχιστον όχι κάτι τόσο γρήγορο.
Ο επιφανειακός αναρχισμός συχνά περιπλέκεται με την απόρριψη αιτημάτων που αφορούν την ταυτότητα και το δικαίωμα των λαών να είναι αυτόνομοι. Στη Λατινική Αμερική αυτό δημιουργεί προβλήματα μεταξύ των αναρχικών και των οργανώσεων των αυτόχθονων πληθυσμών, για παράδειγμα. Από την άλλη πλευρά, η Federación Anarquista Uruguaya επηρεάστηκε έντονα από τις θεωρίες του Franz Fanon σχετικά τους αγώνες των καταπιεσμένων λαών. Πώς μπορούμε να συμφιλιώσουμε τον διεθνισμό, την ιστορική θέση του αναρχισμού, με το δικαίωμα των λαών, ιδίως σήμερα, με όλα τα αιτήματα που αφορούν την εθνική ή άλλη ταυτότητα; Πώς συνέδεσε η FCL τις δύο αυτές θέσεις στη διάρκεια του πολέμου της Αλγερίας;
Και εδώ υπήρχαν δύο θέσεις. Οι παραδοσιακοί αναρχικοί απέρριπταν τον αποικιακό μιλιταρισμό και τον αγώνα για την ανεξαρτησία. Ήταν μια θέση που φαινόταν ξεκάθαρη, πολύ όμορφη. Αλλά οι επαναστάτες πρέπει, επίσης, να σκεφτούν πώς θα αποδυναμώσουν τους εχθρούς τους, και συνεπώς πρέπει να επιλέξουν πλευρά. Στην FCL, εμείς επιλέξαμε την υποστήριξη των αγώνων για την ανεξαρτησία χωρίς ψευδαισθήσεις. Ήταν αυτό που ονομάσαμε «κριτική υποστήριξη», που σημαίνει ότι στηρίξαμε το MNA και το FLN [8], ενώ διακηρύξαμε «προσοχή, μην ξεχνάτε ότι υπάρχει πρόβλημα, ότι θα δημιουργηθεί μια αστική τάξη και μιλιταρισμός».
Η θέση των καθαρολόγων ήταν να αφήσουμε τα γεγονότα να συμβούν, μια θέση μη παρέμβασης που δεν οδηγούσε πουθενά. Ενώ με τη θέση μας της «κριτικής υποστήριξης», χωρίς να χειροκροτούμε όλα όσα έκαναν οι Αλγερινοί, τους βοηθήσαμε και τους είπαμε: «Προσέξτε, υπάρχει ένα επαναστατικό πρόβλημα, το πρόβλημα της ταξικής πάλης, που δεν μπορούμε να το αποφύγουμε». Και είχαμε δίκιο σ’ αυτό!
Όταν μίλησα με εθνικιστές ηγέτες, όπως ο Messali Hadj [9], δεν είπαν κάτι το αντίθετο, αλλά δεν είπαν και τίποτε ανοιχτά στα στρατεύματά τους. Συναντήθηκα, επίσης, με τον Mohamed Boudiaf [10] προς το τέλος του πολέμου και συνειδητοποίησα ότι η Αλγερία τραβούσε στο μεταρρυθμιστικό μονοπάτι, διότι δεν είχε τεθεί το ζήτημα των κοινωνικών τάξεων, μια θέση που παρέθεσε στο βιβλίο «Ou va l' Algerie;» («Πού πάει η Αλγερία;»). Να σκεφτείτε ότι είχαμε επηρεαστεί από ανάλογους προβληματισμούς. Αρχικά, ο Boudiaf ήταν καθαρός εθνικιστής. Ωστόσο, αργότερα βρήκαμε κάποιον σαν τον Mohamed Harbi [11], ο οποίος είχε κριτικές θέσεις για τον αγώνα της ανεξαρτησίας της Αλγερίας.
Μετά από μια ζωή ως μαχητής, τι πιστεύετε ότι έχει ήδη επιτευχθεί ή είναι δυνατόν να διδαχθεί από τις εμπειρίες της FCL,της MCL και της OCL;
Δεν είναι εύκολο να απαντήσω. Πιστεύω ότι δεν υπάρχει τίποτα για να μετανιώσουμε. Έχει σημειωθεί πρόοδος και έχει αποκτηθεί εμπειρία. Να κάνουμε το ίδιο πράγμα σήμερα θα ήταν γελοίο. Αλλά νομίζω ότι ένα από τα μαθήματα που έχουμε μάθει είναι απλώς η μεθοδολογία της μάθησης από τις εμπειρίες μας, για παράδειγμα, μεταξύ της FCL και της MCL και μεταξύ του MCL και της OCL. Σε κάθε στάδιο, υπήρξε κάποια μικρή πρόοδος, σε νέους τρόπους θεώρησης των πραγμάτων. Αλλά, κατά τη γνώμη μου, ο δρόμος αυτός είναι δύσκολο να κερδηθεί.
Δεν νομίζω ότι θα πρέπει κατ' ανάγκη να δείχνουμε εμπιστοσύνη στα τυφλά σε όλα τα πράγματα που έχουμε κάνει, αλλά πρέπει να δώσουμε προσοχή στις θετικές εξελίξεις, να αναλύουμε με τον τρόπο μας και να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα. Για παράδειγμα, στην εφημερίδα της OCL «Guerre de classe», ποτέ δεν μιλήσαμε για μια ξένη χώρα χωρίς την ανάλυση της κοινωνικής κατάστασης από την ταξική σκοπιά.
Εν πάση περιπτώσει, νομίζω ότι είναι σημαντικό να υιοθετήσουμε μια θέση «κριτικής υποστήριξης», για παράδειγμα, των εθνικών απελευθερωτικών αγώνων, προχωρώντας σε μια κριτική του τι είναι και ανιχνεύοντας τις δυνατότητες διόρθωσής τους. Αυτή ήταν η θέση του Μπακούνιν για την Παρισινή Κομμούνα: δεν ήταν ζήτημα του γαλλικού στρατού, αλλά του γαλλικού λαού, ο οποίος θα έπρεπε να εξεγερθεί κατά της Γαλλικής Αυτοκρατορίας, ενώ την ίδια στιγμή να αγωνιστεί και κατά της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Δεν νομίζω ότι έχει δοθεί η προσοχή που αξίζει στον Μπακούνιν. Αυτό είναι εκείνο που προσπαθήσαμε να κάνουμε, με μικρότερη ή μεγαλύτερη επιτυχία, καθώς τα ίδια ερωτήματα θα επανέλθουν στο μέλλον.
Ως μαχητής, ποιες είναι οι απόψεις σου για το αναρχικό κομμουνιστικό κίνημα του σήμερα;
Μπορεί να είμαι υπερβολικά αισιόδοξος, αλλά βλέπω ότι σε πολλά μέρη υπάρχουν ομάδες που έχουν σχηματιστεί, ακόμα κι αν είναι μικρές. Αργεντινή, Χιλή, Ουρουγουάη... Αλλά δεν μπορείς να δημιουργήσεις μια διεθνή ένωση τμημάτων που δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα. Πρώτα θα πρέπει να δημιουργήσουμε τα τμήματα, τις μαχητικές οργανώσεις που θα μπορούν κατόπιν να συνενωθούν. Θα πρέπει να ξεκινήσουμε από τη βάση. Δεν νομίζω ότι μπορείτε να χτίσετε ένα διεθνές κίνημα τεχνητά.
Ό,τι κάνουν στη Χιλή και την Αργεντινή είναι πολύ καλό. Δεν μπορείτε να κάνετε διαφορετικά. Πρέπει να δημιουργήσουμε μικρές αναρχικές κομμουνιστικές ομάδες και στη συνέχεια να δούμε αν μπορούμε να προχωρήσουμε περισσότερο και να δημιουργήσουμε διεθνείς ενώσεις, περιφερειακές, ηπειρωτικές ενώσεις και ούτω καθεξής.
Κατά τη γνώμη σας, ποια είναι τα βασικά καθήκοντα ενός αναρχικού κομμουνιστή, τόσο γενικά όσο και στη Γαλλία;
Νομίζω ότι θα πρέπει να καλέσουμε τους μαχητές να προβληματιστούν, να δούμε τι είναι αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε και να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε στη συνέχεια, στην περιοχή όπου ζει ο καθένας μας. Το ίδιο πρόβλημα υπάρχει παντού, ίσως με διαφορές. Στη Γαλλία ή την Ιταλία, για παράδειγμα, το ελευθεριακό κίνημα έχει ήδη μια μακρά παράδοση, ενώ σε χώρες όπως η Γερμανία ή η Αγγλία, υπήρξε πάντα αρκετά διασπαρμένο.
Σε ό,τι αφορά τη Γαλλία, πρέπει να συνεχίσουμε να είμαστε παρόντες στα συνδικάτα, στους μαζικούς αγώνες για στέγαση, για δικαιώματα. Να συνεχίσουμε να κάνουμε αυτό που ήδη κάνουμε, αλλά να το κάνουμε καλά, και να κάνουμε περισσότερα, εάν μπορούμε. Πιστεύω ότι, παρ' όλα αυτά, πηγαίνουμε προς τη σωστή κατεύθυνση, κάτι που δεν σημαίνει ότι μπορούμε να μείνουμε στάσιμοι θαυμάζοντας τις ομάδες που υπάρχουν. Θα έρθει στιγμή που άλλοι άνθρωποι θα πρέπει να ενταχθούν, μαχητές από διαφορετικά υπόβαθρα.
Στο πλαίσιο της παγκόσμιας δικτατορίας που έχει επιβληθεί, με την ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες, αυξάνοντας την εργασιακή ανασφάλεια... μπορεί να είναι αυτές οι θεμελιώδεις αλλαγές που επηρεάζουν σημαντικά τα συμπεράσματα της FCL ή της OCL;
Δεν νομίζω. Τα συμπεράσματα είναι τα ίδια και, μάλιστα, ακόμα πιο έντονα. Σήμερα, όταν οι άνθρωποι πηγαίνουν για απεργία ή κατεβαίνουν στους δρόμους σε ένδειξη διαμαρτυρίας, υπερασπίζονται ζωτικής σημασίας πράγματα. Οι σημερινές κυβερνήσεις καταστρέφουν όλα τα κοινωνικά μας δικαιώματα, όλο και περισσότερο. Οι σημερινοί αγώνες γίνονται για πιο βασικά, πιο σημαντικά πράγματα από ό,τι πριν από μερικά χρόνια.
Πιστεύετε ότι υπήρξαν θεμελιώδεις θεωρητικές συνεισφορές που μας επέτρεψαν να προχωρήσουμε με επαναστατικό τρόπο τα τελευταία χρόνια; Ή η θεωρητική παραγωγή δεν έχει φτάσει την τρέχουσα ιστορική στιγμή;
Νομίζω ότι βρισκόμαστε ακόμη στο στάδιο της προετοιμασίας. Αλλά υπάρχουν και καλά σημάδια. Παίρνω ένα μεγάλο αριθμό τοπικών και περιφερειακών εκδόσεων, μικρά φυλλάδια και εφημερίδες, όπου βλέπω να τίθενται τα ίδια ερωτήματα και για τα οποία υπάρχει κάποια αντανάκλαση, μια προσπάθεια κατανόησης των πραγμάτων. Αυτό δεν συνέβαινε πριν από δέκα χρόνια. Υπάρχει για παράδειγμα ένα μικρό περιοδικό που βγαίνει σε ένα προάστιο του Παρισιού, το «Cinquiume Zone», που ενθαρρύνει τους νέους να σκέφτονται και να παίρνουν θέση. Υπάρχει και ένα άλλο στην περιοχή Basses-Alpes που ενδιαφέρεται για τα διεθνή ζητήματα, τη διεξαγωγή έρευνας, όπως για παράδειγμα έρευνα σε βάθος σχετικά με την Ιορδανία. Είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα από την ανάγνωση μιας εφημερίδας, όπως η «Le Monde» ή την ανάγνωση ορισμένων «επαγγελματικών» περιοδικών. Προφανώς, όλα αυτά δεν μπορούν να ωριμάσουν σε μια στιγμή, αλλά υπάρχει κάτι που είναι σαν η εισαγωγή τους.
Έχετε κάποια τελευταία λόγια για τους συντρόφους που θα διαβάσουν αυτή τη συνέντευξη;
Ελπίζω να έγινα σαφής. Και, πάνω από όλα, όπου κι αν είστε, θα πρέπει να σκεφτείτε και να ενθαρρύνετε και άλλους να σκεφτούν, να αναζητήσουν τρόπους αγώνα και να καταγγείλουν το κράτος και την εκμετάλλευση με τρόπους που να είναι σύμφωνη με την κάθε τοπική κατάσταση.
Σημειώσεις
1. Η τάση αυτή έφυγε από το Σοσιαλιστικό Κόμμα το 1938 και σχημάτισε το Parti Socialiste Ouvrier et Paysan (PSOP – Σοσιαλιστικό Κόμμα Εργατών και Αγροτών), το οποίο βοήθησε ενεργά τους Ισπανούς αντιφασίστες, σε αντίθεση με το Σοσιαλιστικό Κόμμα.
2. Το Γαλλικό Τμήμα της Διεθνούς των Εργαζομένων (Section Française de l'Internationale Ouvrier - SFIO) γεννήθηκε από τη συγχώνευση του Σοσιαλιστικού Κόμματος Γαλλίας του Γκεζντ (Guesde) με το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Ζωρές (Jaures). Μετά τη Ρωσική Επανάσταση του 1917 έγινε διάσπαση, με την πλειοψηφία να ιδρύει το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα.
3. Η «Χάρτα Εργασίας» ήταν μέρος της συντεχνιακής νομοθεσίας που είχε τεθεί σε ισχύ στη Γαλλία κάτω από το φασιστικό καθεστώς μεταξύ 1941 και 1944.
4. Μετά την ήττα το 1940, η Βόρεια Γαλλία ήταν άμεσα διοικούμενη από τον γερμανικό στρατό, ενώ η υπόλοιπη χώρα ήταν ημιανεξάρτητη και φασιστική υπό την ηγεσία του στρατάρχη Petain. «Vichyism» ήταν το όνομα που δόθηκε στο φασιστικό καθεστώς επειδή αυτό έδρευε στην πόλη Vichy.
5. Μεταξύ 1946 και 1954, η Γαλλία προσπάθησε να κινητοποιήσει τις αποικίες της στην Ινδοκίνα κατά των ανταρτών Việt Minh του Χο Τσι Μινχ.
6. Η FA πήρε το όνομα Federation Communiste Libertaire (FCL - Ελευθεριακή Κομμουνιστική Ομοσπονδία), το Νοέμβρη του 1953, μετά από δημοψήφισμα μεταξύ των μελών.
7. Το κίνημα των νεανικών ξενώνων επέτρεπε σε νέους μικροαστικής και φτωχής καταγωγής να κάνουν φτηνές διακοπές. Αποτελείτο από ένα δίκτυο ξενώνων που διαχειριζόταν από μαχητικούς εργαζόμενους, αλλά εθνικοποιήθηκε εξ ολοκλήρου μετά το 1945.
8. Το Mouvement National Algerien (Αλγερινό Εθνικό Κίνημα) και το Front de Liberation Nationale (Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης), ήταν δύο αντίπαλες κινήσεις που αγωνίζονταν για την ανεξαρτησία της Αλγερίας μεταξύ 1954 και 1962.
9. Ο Ahmed Ben Messali Hadj ήταν ο ιστορικός ηγέτης του αλγερινού εθνικισμού, αλλά έχασε την ευκαιρία να προσελκύσει νέους υποστηρικτές του ένοπλου αγώνα που δημιούργησε το FLN. Έτσι ο Hadj σχημάτισε το MNA και ο αδελφοκτόνος πόλεμος με το FLN κατέληξε σε νίκη του δεύτερου.
10. Ο Boudiaf ήταν ένας από τους ιδρυτές του FLN. Υποχρεώθηκε σε εξορία στις αρχές της δεκαετίας του '60, επέστρεψε το 1992 ως πρόεδρος του Ανώτατου Συμβουλίου της Επικρατείας, που υποστηρίχθηκε από το στρατό, αλλά δολοφονήθηκε αρκετούς μήνες αργότερα.
11. Ο Boudiaf καθαιρέθηκε από την ηγεσία του αγώνα πριν το τέλος του πολέμου. Ο Harbi ήταν ηγετικό μέλος του FLN, αλλά φυλακίστηκε μετά την ανεξαρτησία, μεταξύ 1966 και 1971, για «μαρξιστικές αποκλίσεις». Είναι πλέον ιστορικός και ζει στη Γαλλία.
* Αγγλική μετάφραση Γραφείο Διεθνών Σχέσεων της ιταλικής FdCA. Ελληνική μετάφραση «Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης», Μελβούρνη, Αύγουστος 2010.
***
ΝΕΚΡΟΛΟΓΙΑ
Georges Fontenis: “Έφυγε” μια φυσιογνωμία του διεθνούς ελευθεριακού κομμουνισμού
Alternative Libertaire
Μία από τις τελευταίες προσωπικότητες του αναρχικού κινήματος από τις δεκαετίες 1940 και 1950, ο Georges Fontenis μας άφησε με το θάνατό του στην Tours στις 9 Αυγούστου 2010, σε ηλικία 90 χρόνων. Θα παραμείνει στη μνήμη του εργατικού κινήματος ως ένας ακούραστος μαχητής για τον ελευθεριακό κομμουνισμό, ένας υποστηρικτής της ανεξαρτησίας της Αλγερίας, ένας συνδικαλιστής με την École Émancipée, ως μία από τις ηγετικές φυσιογνωμίες του Μάη του 1968 στην Tours και ως ένας από τους πυλώνες του Κινήματος Ελεύθερης Σκέψης, ιδίως στον τομέα Indre-et-Loire της ομοσπονδίας Libre-Pensée. Μέχρι το τέλος του ήταν επίσης μέλος της Alternative Libertaire.
Γεννημένος το 1920 σε μια μικρή εργατική οικογένεια στο παρισινό προάστιο Lilas, ο Georges Fontenis έγινε δραστήριος αναρχικός αγωνιστής, ως αποτέλεσμα του κινήματος του Ιούνη του 1936 και του γενικότερου ενθουσιασμού για την Ισπανική Επανάσταση. Έγινε μέλος της παράνομης CGT στα χρόνια της γερμανικής Κατοχής. Νεαρός δάσκαλος στο 19ο διαμέρισμα του Παρισιού, μετά την απελευθέρωση, καθώς και ένας από τους πιο ειλικρινείς μαχητές της Fédération Anarchiste (FA – Ομοσπονδία Αναρχικών). Το 1946 εξελέγη γενικός γραμματέας της οργάνωσης και έγινε πόλος αντίστασης στην ηγεμονία του σταλινισμού στο εργατικό κίνημα της εποχής.
Το διάστημα 1946-1950, ο Georges Fontenis, ο οποίος ήταν πολύ κοντά στους εξόριστους στη Γαλλία Ισπανούς της CNT-FAI, ήταν ένας από τους υποστηρικτές της γαλλικής CNT (CNT-F), μιας εναλλακτικής λύσης στη σταλινοποιημένη CGT και την CGT-FO. Μετά την κατάρρευση της CNT-F το 1950, εντάχθηκε στην Federation de l' éducation nationale (FEN – Ομοσπονδία Εθνικής Εκπαίδευσης) και έδρασε στους κόλπους της επαναστατικής συνδικαλιστικής τάσης της, της École Émancipée.
Ο Georges Fontenis έμελλε να γίνει ένας από τους κορυφαίους πρωταγωνιστές των αγώνων που επηρέασαν την αναρχική οργάνωση στο διάστημα 1951-1953 που οδήγησαν στη μετονομασία της FA σε Fédération Communiste Libertaire (FCL – Κομμουνιστική Ελευθεριακή Ομοσπονδία). Αυτό θα του προσδώσει μια άσχημη φήμη. Εξήγησε αργότερα τα πάντα στα απομνημονεύματά του, που πρωτοεκδόθηκαν το 1990. Επανακυκλοφορημένα το 2008 από την Alternative Libertaire, με τίτλο «Changer Le Monde" (“Η αλλαγή του κόσμου”), τα απομνημονεύματα αυτά αποτελούν ζωτική πηγή πληροφοριών για τους ιστορικούς του αναρχισμού, αλλά και μια πολιτική εκτίμηση των γεγονότων και των αγώνων αυτής της περιόδου, που δεν είναι εντελώς απαλλαγμένη από την αυτοκριτική.
Με το ξέσπασμα της εξέγερσης του Toussaint Rouge στην Αλγερία το 1954, η FCL αφιερώθηκε στη στήριξη του κινήματος της ανεξαρτησίας, ο Georges Fontenis μαζί με τους συντρόφους του δημιούργησαν ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα «αγγελιοφόρων-μεταφορέων». Αλλά δεν ήταν οι μυστικές αυτές ενέργειες ο λόγος για τη διάλυση της FCL από τις δυνάμεις καταστολής, ήταν αντίθετα η ανοιχτή προπαγάνδα της. Ο ίδιος συνελήφθη για ανάκριση από τις μυστικές υπηρεσίες (DST), μετά από αρκετούς μήνες στην παρανομία, περνώντας ένα χρόνο σχεδόν στη φυλακή και τελικά του απαγορεύτηκε η διδασκαλία στα σχολεία της περιφέρειας του Παρισιού. Η περίοδος αυτή αποτέλεσε το αντικείμενο ενός ντοκιμαντέρ, που κυκλοφόρησε το 2001, με τον τίτλο "Une resistance oubliée (1954-1957), des libertaires dans la guerre d' Algérie" (“Μια ξεχασμένη αντίσταση 1954-1957: ελευθεριακοί στον αλγερινό πόλεμο”).
Μετά την απελευθέρωσή του, ο Fontenis μετακινήθηκε προς την περιοχή Tours, απ’ όπου δεν έμελλε να φύγει ποτέ. Η FCL καταστράφηκε, αλλά ο ίδιος συνέχισε παρ' όλα αυτά τη δραστηριοποίησή του στο δίκτυο υποστήριξης για την ανεξαρτησία της Αλγερίας.
Καλέστηκε και πάλι να διαδραματίσει ρόλο την περίοδο Μάη-Ιούνη του 1968, ως ένας από τους ηγέτες της Tours Comité d' Action Révolutionnaire (Επιτροπή Επαναστατικής Δράσης της Tours). Στον απόηχο των γεγονότων, προσπάθησε να συγκροτήσει –ανεπιτυχώς- το Mouvement Communiste Libertaire (MCL - Ελευθεριακό Κομμουνιστικό Κίνημα), που είχε και έντονες συμβουλιακές. Το 1980, εντάχθηκε στην Union des Τravailleurs Communistes Libertaires (UTCL – Ένωση Κομμουνιστών Ελευθεριακών Εργατών), διάδοχος της οποίας είναι η Alternative Libertaire.
Η ζωή του Georges Fontenis συνδέθηκε επί δεκαετίες με το εργατικό κίνημα και το ελευθεριακό του ρεύμα. Μοιράστηκε την πρόοδό του, τις οπισθοδρομήσεις και τους παθιασμένους του αγώνες. Ως πολιτικός ακτιβιστής, θα μπορούσε να αντλήσει διδάγματα από τις αποτυχίες του χωρίς να υποχωρεί στην όποια αποθάρρυνση. Αλλά η πορεία του Georges Fontenis ήταν επίσης ένα προσωπικό ταξίδι, που διαμορφώθηκε από τον αναρχισμό, που ήθελε να τον μετατρέψει με έναν βαθύ τρόπο. Για το σκοπό αυτό επικρίθηκε έντονα από ορισμένους, εντούτοις όμως υπήρξε από άλλους στη Γαλλία και αλλού σημείο αναφοράς. Αλλά αποτελεί η εκτίμησή του αυτή ένα ενιαίο σύνολο, το οποίο θα πρέπει είτε να ενστερνιστούμε είτε να εγκαταλείψουμε; Καθόλου. Αλλά η Alternative Libertaire, αλλά και το Διεθνές Ελευθεριακό Κομμουνιστικό Κίνημα ξέρουν πολύ καλά τι χρωστάμε σ’ αυτόν, και αυτός είναι ο λόγος που τιμούμε έναν άνθρωπο ο οποίος έχει περάσει πλέον στην Ιστορία.
Οι αγωνιστές που εργάστηκαν μαζί του στους αγώνες του θα διατηρήσουν καιρό στη μνήμη τους αυτόν τον ζεστό και πρόσχαρο σύντροφο με το χάρισμα του χιούμορ και τη μεγάλη διορατικότητα. Και αυτή ήταν η εικόνα που μας άφησε στο ντοκιμαντέρ που έγινε γι’ αυτόν το 2008, με τίτλο "Georges Fontenis, parcours Libertaire».
Η Alternative Libertaire στέλνει την αλληλεγγύη της στη σύζυγό του, Marie-Louise και την οικογένειά της αυτήν την οδυνηρή στιγμή. Η μηνιαία «Alternative Libertaire» θα αφιερώσει μια ειδική έκδοση για την George Fontenis τον Σεπτέμβριο. Σκεφτόμαστε, επίσης, να οργανώσουμε μια δημόσια εκδήλωση στη μνήμη του, που θα πραγματοποιηθεί το φθινόπωρο, πιθανότατα στην Tours.
Alternative Libertaire
10 Αυγούστου 2010
* Αγγλική μετάφραση Γραφείο Διεθνών Σχέσεων της ιταλικής FdCA. Ελληνική μετάφραση “Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης”, 11 Αυγούστου 2010.
Σύνδεσμος: http://www.alternativelibertaire.org
*Μετάφραση-σύνθεση κειμένων “Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης”
