“ Ένα κίνημα που αγνοεί ή αποστρέφεται την κοινωνική ιστορία, αλλά και την ιστορικότητά του, δεν κάνει τίποτα άλλο από το να βρίσκεται διαρκώς στο νησί των λωτοφάγων ”. Γ. Μ
Αναμφίβολα, οι περισσότεροι θεωρητικοί (εννοούνται εδώ οι γνωστότεροι από τους πρωτεργάτες του κοινωνικού αναρχισμού, ο Μπακούνιν, ο Κροπότκιν, ο Μαλατέστα, κ.α.) υπήρξαν θερμοί υποστηρικτές της οργάνωσης. Αποδέχτηκαν την έννοια οργάνωση, την εισηγήθηκαν στους συντρόφους τους και την εφάρμοσαν και οι ίδιοι.
Όσον αφορά τον Μπακούνιν, αρκεί να μάθουμε τις δραστηριότητές του στα πλαίσια της 1ης Διεθνούς, να γνωρίσουμε τις βασικές αρχές της Συμμαχίας, που ο ίδιος συνέβαλε στη δημιουργία της και συνέταξε το πρόγραμμά της, ή να ανατρέξουμε σε οποιοδήποτε από τα γραπτά του για να πειστούμε για τις αντιλήψεις του και να αναγνωρίσουμε το καθαρά οργανωτικό του πνεύμα. Θα επανέλθουμε.
Ο Μαλατέστα υπήρξε όχι μόνον ο πνευματικός κληρονόμος και ο πιστότερος συνεχιστής του Μπακούνιν αλλά και από τους αναρχικούς θεωρητικούς (όλων των εποχών και όλων των χωρών) αυτός που εργάστηκε ακούραστα για να υπερασπίσει και να διαδώσει τις βασικές αρχές της οργάνωσης. Αρκεί να απαριθμήσουμε τις πολλαπλές δραστηριότητές του ή να παραθέσουμε ορισμένα αποσπάσματα από τα γραπτά του σχετικά με το θέμα.
Διετέλεσε ιδρυτικό μέλος της Ιταλικής Ομοσπονδίας, τμήματος της Διεθνούς (1872). Την ίδια χρονιά συμμετέχει στο Συνέδριο του Σαιντ-Ιμιέ (ιδρυτική πράξη του οργανωμένου κοινωνικού αναρχισμού), αγωνίζεται δραστήρια μαζί με τον Μπακούνιν στα πλαίσια της Συμμαχίας, συμμετέχει στο Συνέδριο του ιταλικού τμήματος (στη Μπολόνια, 1873) και στο παράνομο αναρχικό Συνέδριο της Φλωρεντίας (1876). Στη διάρκεια αυτού του Συνεδρίου, έγινε μια πρώτη επεξεργασία του λεγόμενου κομμουνιστικού αναρχισμού. Τον ίδιο χρόνο, συμμετέχει στο 6ο Συνέδριο της αντιεξουσιαστικής Διεθνούς που έγινε στη Βέρνη και οργανώνει το Συνέδριο των Επαναστατών – Σοσιαλιστών στο Λονδίνο, το 1881 (εδώ, μαζί με τον Κροπότκιν, ορίζεται μέλος της τριμελούς γραμματείας). Ο Μαλατέστα έγραψε στη συνέχεια το ‘’Πρόγραμμα της Διεθνούς Εργατικής Ένωσης’’ (1884) και ένα δεύτερο οργανωτικό πρόγραμμα γνωστό σαν ‘’Μανιφέστο της Νίκαιας’’ (1889). Οργανωτής του Επαναστατικού Συνεδρίου του Capolago (1891) στο οποίο προέδρευσε, και συντάκτης ενός τρίτου προγράμματος που υιοθετήθηκε από αυτό το συνέδριο, έκανε επίσης μια μεγάλη περιοδεία προπαγανδιστικής δράσης στην Ισπανία (τέλος του 1891–αρχές του 1892) που συνέβαλε στην ενίσχυση του οργανωτικού προσανατολισμού του ισπανικού κινήματος.
Τον βρίσκουμε ακόμη μεταξύ των πιο δραστήριων οργανωτών του Σοσιαλιστικού Συνεδρίου του Λονδίνου (1896). Όπου ολοκληρώνεται η οριστική διάσπαση μεταξύ των αναρχικών και των εξουσιαστών σοσιαλιστών. Στη συνέχεια, παίρνει μέρος στο Διεθνές Αναρχικό Συνέδριο του Άμστερνταμ (1907) όπου παίζει σημαντικό ρόλο, έπειτα στο πρώτο Συνέδριο της Αναρχικής Ένωσης Ιταλίας (1920) της οποίας το πρόγραμμα συνέταξε. Συμμετέχει επίσης στη Διεθνή Συνδιάσκεψη του 1922 στην Ελβετία, για τα 50 χρόνια από το Συνέδριο του Σαιντ-Ιμιέ, κτλ, κτλ. Ο Μαλατέστα ήταν πάντα παρών όταν το κίνημα αντιμετώπιζε το πρόβλημα της οργάνωσης και την πρακτική του λύση.
Aπ΄ τα πολυάριθμα άρθρα για την οργάνωση που έγραψε ο Μαλατέστα, θα αναφέρω μόνο ορισμένα σαν παράδειγμα : ‘’L΄ organizzazione’’, δημοσιεύτηκε στα τεύχη 13, 14 και 15, (Ιούνιος 1897) του περιοδικού ‘’L΄ agitazione’’ και αναδημοσιεύτηκε από τον Λουίτζι Φάμπρι (Μοντεβιδέο,1950) αναφέρω επίσης : ‘’organizzatori e antiorganizzatori’’ και ‘’organizzazione’’, που δημοσιεύτηκαν το πρώτο στην Umanita Nova (1922) και το δεύτερο στο IL Risveglio (1929) . Tτα κείμενα αυτά περιλαμβάνονται στο ‘’Scribi Scelti’’ (Νάπολη, 1947 σελ. 288 – 292.
Παραθέτω ορισμένα αποσπάσματα :
‘’ Θεωρούμε ότι η οργάνωση, δηλαδή, η ένωση για την πραγμάτωση ενός συγκεκριμένου σκοπού, είναι αναγκαία για την κοινωνική ζωή. Ο απομονωμένος άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει ακόμη και στην κατάσταση της αγριότητας ‘’
‘’ Αλλά, θα μας πει κάποιος, η οργάνωση προϋποθέτει την υποχρέωση συντονισμού των πράξεών μας με τις πράξεις των άλλων, πράγμα που σημαίνει έναν περιορισμό της ελευθερίας και της πρωτοβουλίας μας. Κατά τη δική μας γνώμη, εκείνο που καταστρέφει την ελευθερία και καθιστά ανέφικτη την πρωτοβουλία είναι η απομόνωση. Η ελευθερία δεν είναι αφηρημένο δικαίωμα αλλά η δυνατότητα δράσης, πράγμα που ισχύει τόσο για μας τους ίδιους όσο και για τα άτομα που αποτελούν την κοινωνία. Μόνο με τη συνεργασία μπορεί ο άνθρωπος ν΄ αναπτύξει τη δραστηριότητά του, το πνεύμα πρωτοβουλίας.’’ …
‘’ Είναι φανερό : η οργάνωση σημαίνει τον συντονισμό των δυνάμεων προς έναν κοινό σκοπό και την υποχρέωση όσων δέχονται να οργανωθούν να μη δρουν ενάντια σ΄ αυτό το σκοπό. Όταν, όμως, πρόκειται για άτομα της ίδιας οργάνωσης, η αμοιβαία υποχρέωση είναι επωφελής για όλους. ‘’ …
Όσο για το συγγραφέα της ‘’Αλληλοβοήθειας’’, χρειάζεται να ανατρέξουμε σε κείμενα όταν όλοι ξέρουν ότι ο Κροπότκιν, όπως και ο Μπακούνιν άλλωστε, έθετε την αλληλεγγύη πάνω απ΄ την ελευθερία και βάσισε την αναρχική φιλοσοφία και ηθική στην αρχή της κοινωνικότητας ; Ο Ζαν Γκραβ και η Μαρία Γκόλντσμιθ, πιο γνωστή ως Μαρία Κορν, που ανήκαν και οι δύο στην τάση του Κροπότκιν, εξέφρασαν πολλές φορές, με πολύ συγκεκριμένο τρόπο, τη σκέψη του – βλ. λόγου χάρη : ‘’Οργάνωση, πρωτοβουλία και συνοχή’’ , εισήγηση του Ζαν Γκραβ στο Διεθνές Συνέδριο του 1900, το οποίο απαγορεύτηκε από τη Γαλλική κυβέρνηση. 1 Αυτή η τοποθέτηση για το πρόβλημα της οργάνωσης εκφράζεται με σαφήνεια στην απόφαση της συνδιάσκεψης του 1906, στην οποία πήρε μέρος κι ο Κροπότκιν :
‘’ Οι αναρχικοί κομμουνιστές, όπως και οι σύντροφοί τους της Δυτικής Ευρώπης, απορρίπτουν κάθε μορφή ιεραρχικής οργάνωσης που ταιριάζει στους εξουσιαστές σοσιαλιστές και προτείνουν να δημιουργηθεί στους κύκλους τους ένα άλλο είδος οργάνωσης που θα βασίζεται στην ελεύθερη συμφωνία ανάμεσα στις ανεξάρτητες ομάδες’’. 2
Και η Μαρία Κορν γράφει στην εισήγηση, που χρησίμευσε ως βάση για τη λήψη αυτής της απόφασης : … ‘’η επιθυμία για την πλήρη ανάπτυξη του ανθρώπινου υποκειμένου μας ωθεί προς την τελειότερη μορφή κοινωνικής αλληλεγγύης. Δεν είμαστε κομμουνιστές παρόλο που είμαστε αναρχικοί, αλλά ακριβώς γιατί είμαστε αναρχικοί ‘’.
Αυτή η τοποθέτηση υπέρ της αρχής της οργάνωσης αποδεικνύεται σαφώς μέσα από τη μακρόχρονη συλλογική πείρα, αποκρυσταλλώνεται σε πολλά ‘’καταστατικά’’, ‘’προγράμματα’’, ‘’συμφωνίες ένωσης’’ κτλ
Η απόφαση του διεθνούς αναρχικού συνεδρίου του Άμστερνταμ (26-31 Αυγούστου, 1907) είναι ξεκάθαρη ως προς τη συλλογική διακήρυξή της :
H ΟΡΓΑΝΩΣΗ
«… Οι αναρχικοί που συγκεντρώθηκαν στο Άμστερνταμ στις 27 Αυγούστου 1907, επειδή θεωρούν ότι η ιδέα της αναρχίας και η αρχή της οργάνωσης, χωρίς καθόλου να είναι ασυμβίβαστες μεταξύ τους όπως υποστηριζόταν άλλοτε, συμπληρώνουν και διασαφηνίζουν η μια την άλλη, αφού αυτή καθαυτή η αρχή της αναρχίας βασίζεται στην ελεύθερη οργάνωση των παραγωγών,
‘’… επειδή θεωρούν ότι η ατομική δράση όσο σημαντική κι αν είναι, δε θα μπορούσε να αναπληρώσει την έλλειψη συλλογικής δράσης, όπως και η συλλογική δράση δε θα μπορούσε να αναπληρώσει την ατομική δράση… ‘’
‘’… ότι η οργάνωση των αγωνιστών θα εξασφαλίσει την παραπέρα ανάπτυξη της προπαγάνδας και δε μπορεί παρά να επιταχύνει τη διάδοση των ιδεών του επαναστατικού φεντεραλισμού στην εργατική τάξη…”
“… ότι η εργατική οργάνωση, που βασίζεται στην ταυτότητα των συμφερόντων, δεν αποκλείει την οργάνωση που βασίζεται στην ταυτότητα των επιθυμιών και των ιδεών…”
‘’…πιστεύουν ότι οι σύντροφοι απ΄ όλες τις χώρες πρέπει να θέσουν στην ημερήσια διάταξη της δράσης τους τη δημιουργία αναρχικών ομάδων και την ομοσπονδιοποίηση των ομάδων που υπάρχουν…”
‘’… Η Αναρχική Ομοσπονδία είναι μία ένωση ομάδων και ατόμων, όπου κανείς δε μπορεί να επιβάλλει τη θέληση του ή να περιορίσει την πρωτοβουλία των άλλων. Όσο αφορά τη σημερινή κοινωνία, θέτει ως συγκεκριμένο στόχο της να μεταβάλλει όλες τις ηθικές και οικονομικές συνθήκες. Μ΄ αυτήν την έννοια, διακηρύσσει την αναγκαιότητα του αγώνα με όλα τα κατάλληλα μέσα …» 3
Ο κοινωνικός αναρχισμός είναι, λοιπόν, υπέρ της οργάνωσης. Αλλά ποιο είδος οργάνωσης διαλέγει ;
Τέσσερα είναι τα είδη οργάνωσης που εφαρμόστηκαν από τους αναρχικούς :
1) η συνδικαλιστική οργάνωση.
2) η οργάνωση σύνθεσης.
3) η οργάνωση των ομάδων συγγένειας.
4) η οργάνωση που έχει ως βάση ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα.
1. Η ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
Η 1η Διεθνής θεωρείται εργατική οργάνωση αλλά δεν ήταν συνδικαλιστική οργάνωση με τη συγκεκριμένη έννοια του όρου. Πράγματι, τα μέλη της, αρχίζοντας από το Μαρξ και τον Μπακούνιν, δεν ήταν όλοι εργάτες. Η Μπακουνική πτέρυγα αντιλαμβανόταν τη διεθνή σα μια εργατική ένωση με επαγγελματικό χαρακτήρα και της απέδιδε το ρόλο της αληθινής συνδικαλιστικής οργάνωσης.
Μετά το συνέδριο της Χάγης, όπου διαγράφηκαν ο Μπακούνιν και οι φίλοι του δημιουργήθηκε η διάδοχη διεθνής οργάνωση (Σαιντ Ιμιέ, 1872) που κι αυτή θεωρήθηκε εργατική και συνδικαλιστική. Στην πραγματικότητα όμως, ήταν μάλλον ιδεολογική οργάνωση, αφού δημιουργήθηκε βασικά από αντιεξουσιαστές σοσιαλιστές. 4
Η ενεργός συμμετοχή κάποιων Γάλλων αναρχικών στο συνδικαλιστικό κίνημα, προς το τέλος του περασμένου αιώνα, προσδίνει σ΄ αυτό ολοφάνερα επαναστατική και αντιεξουσιαστική κατεύθυνση. Έτσι γεννήθηκε ο επαναστατικός συνδικαλισμός. Σύμφωνα με ορισμένους δεν ήταν παρά μια μέθοδος οργάνωσης και πάλης της εργατικής τάξης. Άλλοι, όμως, αντιλαμβάνονταν τον επαναστατικό συνδικαλισμό σαν ένα κίνημα ιδεολογικά ανεξάρτητο, αυτάρκες : ένα είδος ‘’καθαρού συνδικαλισμού’’. Ωστόσο, αρκετοί αναρχικοί φοβούμενοι το ‘’συντηρητικό’’ και βαθιά οπορτουνιστικό χαρακτήρα των εργατικών διεκδικήσεων έμειναν αδιάφοροι και αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο συνδικαλιστικό κίνημα.
Στην Ισπανία, όπου οι αναρχικοί δημιούργησαν ένα ισχυρό συνδικαλιστικό κίνημα με ελευθεριακό προσανατολισμό (χωρίς να απορρίπτουν, ωστόσο, την ανεξάρτητη οργάνωση με ιδεολογική βάση), το κίνημα απέκτησε βαθιές ρίζες και πήρε μεγάλη έκταση.
Σ΄ άλλες χώρες, όπως η Αργεντινή π.χ., οι αναρχικοί (παραμένοντας πιστοί στο πνεύμα της Διεθνούς και εξακολουθώντας να αποδέχονται τις αρχές που διακηρύχθηκαν στο συνέδριο του Σαιντ Ιμιέ) δημιούργησαν ένα άλλο είδος ‘’καθαρού συνδικαλισμού’’. Θεωρούσαν τη F.O.R.A ταυτόχρονα συνδικαλιστική οργάνωση και αναρχική ομοσπονδία. Πράγμα που καθιστούσε άχρηστη ακόμη και επιζήμια, την ύπαρξη ενός αναρχικού κινήματος με αποκλειστικά ιδεολογική βάση.
2. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΝΘΕΣΗΣ
Στο διάστημα ανάμεσα στους δυο παγκόσμιους πολέμους, ο Σεμπάστιαν Φόρ πρότεινε και υπερασπίστηκε τη ‘’σύνθεση’’, δηλαδή, μια οργάνωση που πρέπει να συγκεντρώνει τους αναρχικούς όλων των τάσεων: κομμουνιστές, συνδικαλιστές και ατομικιστές 5. Η ιδέα αυτή είχε, εκείνη την εποχή, τόσο θερμούς υποστηρικτές όσο και φανατικούς αντιπάλους. Ελάχιστες πρωτοβουλίες προς αυτήν την κατεύθυνση στέφθηκαν με επιτυχία. Η σημερινή Γαλλική Αναρχική Ομοσπονδία μας δίνει μια εικόνα και το τελευταίο παράδειγμα της εφαρμογής αυτής της άποψης.
Η γνώμη μου για αυτήν τη μέθοδο αναρχικής οργάνωσης ταυτίζεται με τη γνώμη του Μαλατέστα: ‘’Πολύ θα θέλαμε βέβαια να μπορούσαμε να προχωρήσουμε όλοι μαζί και να ενώσουμε όλες τις δυνάμεις του αναρχισμού σε ένα πανίσχυρο κίνημα, αλλά δεν πιστεύουμε ότι έχουν σταθερότητα οι οργανώσεις που δομούνται με βάση ένα σωρό παραχωρήσεις και αποσιωπήσεις, οργανώσεις όπου δεν υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στα μέλη, ούτε και πραγματική συμπάθεια. Είναι καλύτερα να μείνουμε διασπασμένοι παρά να ενωθούμε σε λάθος βάση…’’
Η ‘’σύνθεση’’ θα μπορούσε να έχει μεγάλη αξία αν ήταν μια σύνθεση στο επίπεδο των βασικών αρχών και ιδεών. Ευτυχώς, αυτού του είδους η ‘’σύνθεση’’ αρχίζει πια να πραγματώνεται με άξονα την κυριότερη τάση του αναρχισμού: τον ελευθεριακό κομμουνισμό.
Τι είναι ο πραγματικός αναρχικός ατομικισμός αν όχι η προσωπική προσπάθεια πνευματικής και ηθικής εξύψωσης, η επιθυμία για απόλυτη ελευθερία, για ολοκληρωμένη ανάπτυξη του ατόμου, ενώ παράλληλα γίνονται σεβαστά οι ανάλογες επιθυμίες και τα δικαιώματα του άλλου; Τι είναι ο επαναστατικός ή ελευθεριακός συνδικαλισμός της εποχής μας αν όχι η μέθοδος οργάνωσης και άμεσης πάλης των εργαζομένων που αρνούνται επίμονα και ανυποχώρητα τα αφεντικά και το κράτος, την εκμετάλλευση και την καταπίεση του ανθρώπου, παραγωγού όλων των αγαθών που εξασφαλίζουν τη ζωή της κοινωνίας; Τι είναι ο κομμουνισμός αν όχι αυτά καθαυτά τα δικαιώματα του ατόμου που ενώνεται με τα άλλα άτομα μέσα σε συνθήκες ελευθερίας και αμοιβαίου σεβασμού, που οργανώνεται σήμερα για να αμυνθεί ενάντια στα αφεντικά και αύριο για να οικοδομήσει την οικονομία πάνω στη βάση της κοινωνικής αλληλεγγύης; Τι είναι ο κομμουνισμός αν όχι η πιο πλατιά εφαρμογή της δικαιοσύνης που πραγματώνεται μέσα στην ισότητα και την ελευθερία; Αυτές δεν είναι, άλλωστε, οι ιδιαιτερότητες των τριών τάσεων του αναρχισμού οι οποίες, κατά τη γνώμη μας, αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά του ελευθεριακού κομμουνισμού, που από δω και πέρα θα μπορούσε να ονομάζεται απλά αναρχισμός;
3. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ
Οι ομάδες συγγένειας, ή ομάδες που βασίζονται στην εξειδίκευση των καθηκόντων που πρέπει να εκπληρωθούν, είναι η πιο παλιά, η περισσότερο εφαρμοσμένη μορφή οργάνωσης και όπως αποδείχτηκε τελικά, είχαν πάντα τα καλύτερα αποτελέσματα. Η υιοθέτηση μιας από τις προηγούμενες μορφές οργάνωσης ή η γενίκευση μιας τέταρτης μορφής, που θα παρουσιάσουμε στη συνέχεια, σε καμιά περίπτωση δεν αναιρούν την εγκυρότητα και την αναμφισβήτητη χρησιμότητα των ομάδων συγγένειας όσον αφορά την προπαγάνδιση των ιδεών μας, ούτε και αποκλείουν την ύπαρξή τους, τόσο μέσα στα πλαίσια ενός δομημένου κινήματος όσο και έξω από αυτό το κίνημα, ως αδελφικών σχηματισμών.
Ωστόσο, οι ομάδες συγγένειας (ακόμη και αν κατόρθωναν να συγκροτηθούν σε ένα ομοσπονδιοποιημένο σύνολο σε εθνικό ή διεθνικό επίπεδο, πράγμα που φαίνεται μάλλον απίθανο αφού η συγγένεια σχεδόν ποτέ δεν ξεπερνάει τα όρια ενός περιορισμένου κύκλου) δε θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν σαν βάση για ένα οργανωμένο κίνημα που αποσκοπεί, πέρα από την απλή διάδοση των ιδεών, στην ανασυγκρότηση της κοινωνίας σε όλους τους τομείς.
4. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΩΣ ΒΑΣΗ ΕΝΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Φτάνουμε, τέλος, στην τέταρτη μορφή αναρχικής οργάνωσης. Πρόκειται για την οργάνωση που δομείται και δρα με βάση ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πρόγραμμα. Δεν πρόκειται για καμιά καινοτομία. Χάρη στην εφαρμογή της γεννήθηκε ο οργανωμένος αναρχισμός. Ορισμένοι, ωστόσο, βασιζόμενοι σε ένα άκαμπτο, και σχεδόν ακατανόητο σύνολο προκαταλήψεων ‘’αναρχικής καθαρότητας’’, τη θεωρούν ως ύπουλη εισβολή αντιλήψεων ξένων προς τον αναρχισμό: πολιτικών, εξουσιαστικών και (μετά την επικράτηση του μπολσεβικισμού) μπολσεβίκικων.
Αυτός καθαυτός ο όρος ‘’πρόγραμμα’’ εμφανίζεται σαν να μην έχει καμιά θέση μέσα στο ‘’ναό’’ της αναρχικής καθαρότητας.
Είναι λοιπόν αναγκαίο (πριν ασχοληθούμε εκτενέστερα με αυτή τη μέθοδο οργάνωσης) να ανασκευάσουμε αυτές τις προκαταλήψεις που όχι μόνο εμποδίζουν την παραπέρα ανάπτυξη του μοναδικού σοσιαλιστικού ιδεώδους το οποίο εξακολουθεί να διατηρεί την εγκυρότητα του, αλλά και εμπεριέχουν τον κίνδυνο εγκλωβισμού των δυνάμεων μας και περιορισμού των δυνατοτήτων επέμβασης ενός κινήματος το οποίο συγκεντρώνει όλο και πιο πολύ την προσοχή του κόσμου ύστερα από την αποκάλυψη του εκτρωματικού χαρακτήρα των μαρξιστικών ‘’παραδείσων’’.
5. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ – ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΑ – ΠΛΑΤΦΟΡΜΕΣ
Η επιθυμία να διευκρινιστούν και να διατυπωθούν με απλή, σαφή και κατανοητή μορφή οι σκοποί, τα συγκεκριμένα καθήκοντα που ορίζονται από το κίνημα, να προσδιοριστούν τα μέσα που θα επιτρέψουν την πραγμάτωση αυτού του έργου, οι κανόνες που διέπουν τις σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της οργάνωσης, οι αμοιβαίες υποχρεώσεις, η σύναψη σχέσεων βάσει συμφωνίας ή η ελεύθερη συμφωνία όπως θα έλεγαν ο Προυντόν και ο Κροπότκιν, ή ακόμη και η ύπαρξη ‘’μιας διακήρυξης αρχών’’ (που θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τα δεδομένα της εποχής), όλα αυτά είναι ασυμβίβαστα με τις ‘’ιερές’’ αρχές του αναρχισμού;
Χωρίς να θέλουμε να υμνολογήσουμε άκριτα το έργο των προδρόμων (του αναρχισμού), ας δούμε πρώτα από όλα την τοποθέτηση του Μπακούνιν ως προς το θέμα αυτό:
Ο Μπακούνιν αρχίζει με την ίδρυση (από κοινού με τους στενότερους φίλους του) της περίφημης ‘’Συμμαχίας’’ και με την επεξεργασία μιας σειράς ‘’προγραμμάτων’’ και ‘’καταστατικών’’ για τα διάφορα τμήματα αυτής της ‘’Συμμαχίας’’. Αυτά τα ‘’προγράμματα’’ και τα ‘’καταστατικά’’ παρουσιάζουν μεγάλες ομοιότητες γιατί, στην ουσία, είναι επεξεργασμένα με βάση το ίδιο μοντέλο. Ωστόσο, αντανακλούν τις κοινές απόψεις του κύκλου των ανθρώπων που αποτελούσαν τη ‘’Συμμαχία’’ τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και στις διάφορες χώρες στις οποίες είχαν διεισδύσει οι φεντεραλιστικές και ελευθεριακές ιδέες. Ας δούμε, λογουχάρη, το ‘’Πρόγραμμα της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας’’ του ισπανικού τμήματος, που καταρτίστηκε χωρίς την άμεση συμμετοχή του Μπακούνιν.
Το Πρόγραμμα και το Καταστατικό, ενώ καταρτίσθηκαν και εγκρίθηκαν το 1869 ή το 1870, για συνωμοτικούς λόγους, δημοσιεύτηκαν αργότερα, το 1872. Έφεραν τις υπογραφές των J. Garcia Viňas, Pedro Gaya, Charles Alerini, A. Marine, Gabriel Albages, J. Jaime Balasch, Miguel Batle, F. Albages, A. Pellicer, R. Farga Pellicer.
Το πρόγραμμα της ‘’Συμμαχίας της ‘’Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας’’ περιλαμβάνει τα πέντε παρακάτω σημεία:
I. H Συμμαχία επιδιώκει, πάνω απ΄ όλα την πλήρη και οριστική κατάργηση όλων των τάξεων και την οικονομική και κοινωνική ισότητα όλων των ατόμων – και των δύο φύλων. Για να επιτευχθεί η πραγμάτωση αυτού του σκοπού, η Συμμαχία επιδιώκει την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας και του κληρονομικού δικαιώματος ώστε στο μέλλον, κάθε άνθρωπος να απολαμβάνει τους καρπούς της εργασίας του · και αφού συμφωνώντας με τις αποφάσεις του συνεδρίου των Βρυξελλών και της Βασιλείας, η γη και τα εργαλεία δουλειάς, καθώς και κάθε είδους κεφάλαιο, θα είναι συλλογική ιδιοκτησία της κοινωνίας, δε θα μπορούν να χρησιμοποιούνται παρά μόνο από τους εργαζόμενους, δηλαδή, από τις αγροτικές και βιομηχανικές ενώσεις.
II. Η Συμμαχία επιδιώκει για τα παιδιά και των δύο φύλων, και μάλιστα από την πρώτη στιγμή της γέννησής τους, την ισότητα όσον αφορά τα μέσα ανάπτυξης, δηλαδή, διατροφή, μάθηση και εκπαίδευση σ΄ όλες τις βαθμίδες της επιστήμης, της βιομηχανίας και των τεχνών. Η συμμαχία είναι πεπεισμένη ότι η ισότητα αυτή, οικονομική και κοινωνική στην αρχή, θα γίνει στη συνέχεια, πνευματική, με αποτέλεσμα να εξαφανιστούν όλες οι τεχνητές ανισότητες, ιστορικά προϊόντα μιας κοινωνικής οργάνωσης τόσο υποκριτικής όσο και άδικης.
III. Όντας ενάντια σε κάθε δεσποτισμό, η συμμαχία δεν αποδέχεται καμιά μορφή κράτους. Απορρίπτει κάθε επαναστατική δράση που δεν έχει σαν άμεσο αντικειμενικό στόχο το θρίαμβο της υπόθεσης των εργατών ενάντια στο κεφάλαιο, γιατί η Συμμαχία επιδιώκει (…) την εδραίωση της παγκόσμιας ένωσης των ελεύθερων αγροτικών και βιομηχανικών ενώσεων.
IV. Θεωρώντας ότι το κοινωνικό ζήτημα δε μπορεί να επιλυθεί οριστικά και ουσιαστικά παρά μόνο στη βάση της διεθνούς αλληλεγγύης των εργατών όλων των χωρών, η Συμμαχία αρνείται κάθε δράση που βασίζεται στον πατριωτισμό και τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα έθνη.
V. Η Συμμαχία είναι άθεη. Επιδιώκει την κατάργηση όλων των θρησκειών. Την αντικατάσταση της πίστης με την επιστήμη και της δικαιοσύνης του Θεού με την ανθρώπινη δικαιοσύνη. ‘’
Όσο για το καταστατικό, δεν είναι παρά μια ελεύθερη συμφωνία, μια τυπική αμοιβαία δέσμευση ανάμεσα στα μέλη της οργάνωσης τα οποία θέλουν να υλοποιήσουν το πρόγραμμα της Συμμαχίας. Λόγω του παραδειγματικού χαρακτήρα του και επειδή πρόκειται για κείμενο που συμβάλλει στην κατανόηση των δραστηριοτήτων του Μπακούνιν σε διεθνές επίπεδο, αξίζει να το παραθέσουμε (…) .
1. Η Συμμαχία της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας απαρτίζεται από μέλη της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων. Έχει ως αντικειμενικό της στόχο την προπαγάνδιση και ανάπτυξη των αρχών του προγράμματός της, καθώς και τη μελέτη και πρακτική εφαρμογή όλων των μέσων που μπορούν να συμβάλλουν στην άμεση και απόλυτη χειραφέτηση της εργατικής τάξης.
2. Για να έχει καλύτερα αποτελέσματα η δράση της και για να μη θέτει σε κίνδυνο την καλή λειτουργία της οργάνωσης, η συμμαχία θα είναι οπωσδήποτε συνωμοτική .
3. Τα νέα μέλη θα γίνονται δεκτά ύστερα από πρόταση ενός παλιού μέλους. Θα ορίζεται μια επιτροπή που θα αναλαμβάνει τη λεπτομερειακή εξέταση του υποψήφιου μέλους. Το νέο μέλος θα πρέπει να γίνει δεκτό από την πλειοψηφία των μελών, αφού πρώτα ληφθεί υπόψη η έκθεση της επιτροπής.
4. Κανένα μέλος δε μπορεί να γίνει δεκτό αν προηγουμένως δεν αποδεχτεί ειλικρινά και απόλυτα τις αρχές του προγράμματος και δεν υποσχεθεί ότι θα προπαγανδίσει ένθερμα στο περιβάλλον του ( τόσο με το παράδειγμά του, όσο και με το λόγο) αυτές τις βασικές αρχές.
5. Η Συμμαχία πρέπει να επαγρυπνεί ώστε η τοπική εργατική ομοσπονδία να μην πάρει αντιδραστική ή αντεπαναστατική κατεύθυνση.
6. Η Συμμαχία πρέπει να οργανώνει, τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, γενική συνέλευση των μελών της.
7. Σε κάθε συνέλευση θα ορίζεται ένας πρόεδρος και ένας γραμματέας. Ο πρώτος για όσο διαρκεί η συνέλευση, ο δεύτερος θα διατηρεί τα καθήκοντα του για το διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα σε δυο συνελεύσεις και θα παρουσιάζει τον απολογισμό της δράσης του στην επόμενη συνέλευση. Τα πρακτικά και οι αποφάσεις θα κατατίθενται στον τόπο της συνέλευσης.
8. Πρέπει να υπάρχει απόλυτη αλληλεγγύη ανάμεσα στα μέλη της συμμαχίας και οι αποφάσεις που λαμβάνονται από την πλειοψηφία είναι δεσμευτικές για όλους. 6
9. Η πλειοψηφία των μελών (βλ σημ. 6) μπορεί χωρίς παραπέρα εξηγήσεις να διαγράφει οποιοδήποτε μέλος (στα ισπανικά, το κείμενο αντί ‘’διαγράφει’’, λέει ‘’να διαχωρίζει τη θέση της από …’’)
10. Κάθε μέλος της Συμμαχίας, στις δύσκολες στιγμές της ζωής του, δικαιούται την αδελφική προστασία όλων των συντρόφων του.
11. Για την εξασφάλιση των χρημάτων που είναι απαραίτητα για τη δράση την οποία προτείνει η Συμμαχία κάθε μέλος προσφέρει εβδομαδιαία συνδρομή : μισό ρεάλι.
12. Για όσα δεν προβλέπονται σ΄ αυτό το καταστατικό, θα εξετάζεται η πρακτική που είναι η πιο κατάλληλη γι΄ αυτού του είδους την ένωση.
13. Κάθε τροποποίηση αυτού του καταστατικού θα πρέπει θα πρέπει να εγκριθεί από τα 2/3 τουλάχιστον των μελών. (βλ. σημ. 6)
Δεν έχουμε τη δυνατότητα να αναδημοσιεύουμε, ούτε και να σχολιάσουμε εδώ, όλα τα προγράμματα που συντάχθηκαν στα πλαίσια του αναρχικού κινήματος, απ΄ την εποχή του Μπακούνιν – από τότε, δηλαδή, που τέθηκαν οι βάσεις του οργανωμένου κοινωνικού αναρχισμού – μέχρι σήμερα. Επισημαίνουμε, ωστόσο, δύο κείμενα που παρέμειναν σχεδόν άγνωστα στη Δύση μια και δημοσιεύτηκαν στα ρωσικά. Το ένα είναι : ‘’Το πρόγραμμα μας’’, που υπογράφεται από τον Μπακούνιν και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ‘’Ναρόντνογιε Ντιέλο’’ (Νο 1, Γενεύη, Σεπτ. 1869, σελ. 6-7). Το άλλο είναι το πρόγραμμα του σλαβικού τμήματος της Συμμαχίας, που εκδόθηκε στη Ζυρίχη και συντάχτηκε απ΄ τον ίδιο. Το ‘’πρόγραμμα’’ αυτό αναδημοσιεύτηκε ως παράρτημα στο ‘’Κρατισμός και Αναρχία’’, το μόνο έργα του Μπακούνιν που γράφτηκε και εκδόθηκε στα ρωσικά (Ζυρίχη, 1873).
Αυτός ο τρόπος παρουσίασης (με τη μορφή προγράμματος), των βασικών αρχών, των σκοπών, των μέσων πάλης και των τρόπων λειτουργίας της αναρχικής οργάνωσης εφαρμόστηκε σε πάρα πολλές χώρες – σύμφωνα με το αρχικό παράδειγμα της Συμμαχίας. Το ρωσικό κίνημα γνώρισε κατά καιρούς δώδεκα περίπου προγράμματα και πλατφόρμες που δημοσιεύτηκαν σε διάφορα έντυπα ( ‘’Νατσάλο’’, Νο 1, 1878 – ‘’Ζέμια ί Βόλια’’,Νο1, 1878 – ‘’Τσόρνι Πρέντελ’’, Νο1, 1880 κ.ά. ) Μετά την επανάσταση, οι ιστορικοί ανακάλυψαν στα αρχεία της ρώσικης αστυνομίας, το κείμενο ενός τέτοιου προγράμματος, που είχε συνταχθεί απ΄ τον Κροπότκιν πριν συλληφθεί. Αυτό το εντελώς άγνωστο στους αναρχικούς της Δύσης πρόγραμμα, εκδόθηκε στα ρωσικά κατά τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια. Το 1917 – 18 στους κύκλους των Ρώσων αναρχικών, κυκλοφορούσε ευρύτατα ένα σχέδιο ‘’προγράμματος’’ της Ρωσικής Αναρχοσυνδικαλιστικής Ομοσπονδίας, που είχε συνταχθεί από μια ομάδα γνωστών αγωνιστών όπως ο Γκ. Μαξίμωφ και ο Ρ. Ρόκερ. Εκδόθηκε πολύ αργότερα όταν ο Μαξίμωφ, έφυγε από τη Ρωσία και κατέφυγε στη Δυτική Ευρώπη και ύστερα στις ΗΠΑ. Το 1926, δημοσιεύτηκε η περιβόητη πλατφόρμα των Αρσίνωφ – Μάχνο. Το κείμενο αυτό προκάλεσε συζητήσεις και φοβερές διαμάχες. Ορισμένοι Ρώσοι αναρχικοί, εξόριστοι στην Αργεντινή, απάντησαν στην Πλατφόρμα δημοσιεύοντας ένα άλλο πρόγραμμα. 7
Ο Μαλατέστα από την άλλη συνέταξε τρία ‘’προγράμματα’’ που εκδόθηκαν, άλλα παράνομα κι άλλα νόμιμα, κατά τον περασμένο αιώνα ( 1884, 1889, 1891 ). Η τελευταία και σημαντικότερη προσπάθειά του προς αυτή την κατεύθυνση, ήταν το πρόγραμμα της Αναρχικής Ένωσης Ιταλίας, που εγκρίθηκε από το Συνέδριο της Μπολόνια, τον Ιούλιο του 1920.Το κείμενο αυτού του προγράμματος είναι αρκετά γνωστό (δημοσιεύεται στις επόμενες σελίδες). Παραθέτουμε στη συνέχεια ένα απόσπασμα από κάποιο άρθρο του Μαλατέστα στο οποίο εκφράζεται με σαφήνεια η άποψή του σχετικά με την αναγκαιότητα του προγράμματος.
Απαντώντας σ΄ ορισμένους συντρόφους οι οποίοι πρόβαλαν το επιχείρημα ότι ‘’οι ιδέες αναπτύσσονται και αλλάζουν συνεχώς’’ και ότι ’’ένα πρόγραμμα ενδέχεται να είναι καλό σήμερα, αλλά σίγουρα θα είναι ξεπερασμένο αύριο’’ , ο Μαλατέστα είπε (χωρίς η απάντησή του να σημαίνει ότι υποστηρίζει το αναλλοίωτο των ιδεών και την αιώνια εγκυρότητα των προγραμμάτων – η δράση του είναι απόδειξη για το αντίθετο) :
‘’Κάτι τέτοιο θα ήταν αλήθεια, αν επρόκειτο για σοφούς που αναζητούν την αλήθεια χωρίς να ενδιαφέρονται για την πρακτική εφαρμογή των ανακαλύψεων τους. Οι μαθηματικοί, οι χημικοί, οι ψυχολόγοι, οι κοινωνιολόγοι μπορούν να πουν ότι δεν έχουν πρόγραμμα ή ότι το μόνο πρόγραμμα που έχουν είναι να αναζητούν την αλήθεια : θέλουν να μάθουν, δε θέλουν να κάνουν κάτι. Αλλά ο αναρχισμός και ο σοσιαλισμός δεν είναι επιστήμες : είναι προτάσεις, προσχέδια κοινωνικής οργάνωσης, που οι αναρχικοί και οι σοσιαλιστές θέλουν να τα θέσουν σ΄ εφαρμογή. Γι΄ αυτόν ακριβώς το λόγο, χρειάζεται να προσπαθήσουν να τα διατυπώσουν με συγκεκριμένα προγράμματα ‘’.
Σημειώσεις:
1 Το 1900, με τις εισηγήσεις που έγιναν σε αυτό το συνέδριο, ‘εμφανίστηκαν δύο τάσεις… αυτή των ESRI (Διεθνιστών Επαναστατών Σοσιαλιστών Φοιτητών), που υποστήριξε τη δημιουργία μιας Διεθνούς Επαναστατικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας, και εκείνη του Jean Grave, που υποστήριξε την απλή σύνθεση για τη διευκόλυνση της αμοιβαίας ενημέρωσης’’ (βλ. Chronologie des Internationales Libertaires, 1864-1914, Roland Bardy, Documents No2, έκδοση της ORA, Παρίσι 1974).
Το 1902, με ένα κείμενο που δημοσιεύτηκε στο Les Temps Nouneaur, ο Jean Grave επαναλαμβάνει την άρνησή του για ένα συγκεκριμένο τρόπο οργάνωσης: ‘’προς τι όλες αυτές οι διαμαρτυρίες; Ότι δηλαδή, οι αναρχικοί δεν έχουν συνοχή, ότι δρουν λίγο στην τύχη, χωρίς κανενός είδους σύνδεση, χάνοντας έτσι αρκετές από τις δυνάμεις τους ελλείψει της αναγκαίας σταθερότητας για να δώσουν συνέχεια στη δράση τους.
Είναι αλήθεια ότι, πολύ συχνά, οι ομάδες και τα άτομα αγωνίζονται δίχως να επιδιώκουν τον συντονισμό της δράσης τους με τη δράση των άλλων που αγωνίζονται παράλληλα για τον ίδιο σκοπό.
Είναι επίσης αλήθεια ότι οι αναρχικοί, φαινομενικά, δεν έχουν συνοχή, ότι σε πολλές περιπτώσεις έχουν μεγάλη δυσκολία να βρουν τους συντρόφους που χρειάζονται. Δεν πιστεύω όμως πως κάτι τέτοιο είναι τόσο μεγάλο κακό. Η μέθοδος των εξουσιαστικών κομμάτων είναι ακριβώς να αποφασίζουν διά διατάγματος τη συνένωση, την ομοσπονδία, δημιουργώντας ένα σωρό οργανώσεις που έχουν σαν σκοπό να εξασφαλίζουν αυτή τη συνένωση και την ενότητα ως προς τους στόχους. Οι αναρχικοί είναι αδιάλλακτοι πολέμιοι αυτού του τρόπου οργάνωσης, θεωρούν πολύ πιο φυσικό ν΄ αρχίσουν να αγωνίζονται ο καθένας απ΄ την πλευρά του…’’
Προτείνει, ωστόσο, τη δημιουργία μιας χαλαρής και ρεαλιστικής οργανωτικής δομής, όπου : ‘’… η Οργάνωση, θα πρέπει να απορρέει απ΄ την ενότητα ως προς το σκοπό και τη δράση … Απ΄ τις ίδιες τις Ομάδες, που συνενώνονται σιγά - σιγά μέσα από τη δράση, πρέπει να ξεπηδήσει η αναρχική
ομοσπονδία κι όχι επειδή θα έχει αποφασιστεί η δημιουργία μιας ομάδας επιφορτισμένης να οργανώσει αυτήν την ομοσπονδία.
2 Παραθέτουμε ένα εκτενέστερο απόσπασμα αυτής της απόφασης :‘’ Οι ρώσοι αναρχικοί- κομμουνιστές, όπως και οι σύντροφοί τους της Δυτ. Ευρώπης, απορρίπτου κάθε μορφή ιεραρχικής οργάνωσης που ταιριάζει στους εξουσιαστές σοσιαλιστές και προτείνουν να δημιουργηθεί στους κύκλους τους ένα άλλο είδος οργάνωσης που θα βασίζεται στην ελεύθερη συμφωνία ανάμεσα στις ανεξάρτητες ομάδες. ‘’ Η στενή σύνδεση μεταξύ όλων των μελών κάθε ομάδας είναι αναγκαία προϋπόθεση για την ύπαρξη και την επιτυχία αυτού του είδους της οργάνωσης. Γι΄ αυτόν ακριβώς το λόγο, είναι πιο χρήσιμο να υπάρχουν στις πόλεις και τις ευρύτερες περιοχές πολλές μικρές ομάδες, συνδεμένες σε μια ομοσπονδία, παρά σε μια μόνο μεγάλη ομάδα. ‘’ Οι ομάδες, ακόμη και όταν αναλαμβάνουν πολύ ειδικά καθήκοντα, δε μπορούν ποτέ να λειτουργούν σαν επιτροπές, εφόσον οι αποφάσεις δεν είναι υποχρεωτικές για τις άλλες ομάδες που δεν τις εγκρίνουν.
‘’ Η καλύτερη σύνδεση ανάμεσα στις ομάδες δε μπορεί να επιτευχθεί με τη μεσολάβηση διαφόρων μόνιμων επιτροπών, που εκλέγονται εκ των προτέρων για να χειριστούν τις δραστηριότητες της ομοσπονδίας. Αυτές οι επιτροπές έχουν την τάση να γίνονται (και πολύ γρήγορα γίνονται), όπως και όλες οι κυβερνήσεις, εμπόδιο για την παραπέρα ανάπτυξη. ‘’ Η καλύτερη σύνδεση ανάμεσα στις ομάδες μπορεί να επιτευχθεί - όπως αποδεικνύει η πείρα – με διάφορες ειδικές συνδιασκέψεις … που συγκαλούνται περιοδικά, σε καθορισμένες χρονικές στιγμές ή όταν το απαιτούν οι περιστάσεις, για τη βαθύτερη μελέτη των προβλημάτων που θέτει η ζωή. Οι εκπρόσωποι των ομάδων εξουσιοδοτούνται για ένα συγκεκριμένο καθήκον και είναι άμεσα ανακλητοί.
Οι αποφάσεις των συνελεύσεων δεν είναι υποχρεωτικές για τις ομάδες. Αυτές οι τελευταίες μπορούν να τις αποδεχτούν ή να τις απορρίψουν τελείως. (…) ‘’Πώς να αποφασίζουμε όταν προκύπτουν διαφωνίες ; Όχι, φυσικά, με βάση τη πλειοψηφία. Οι αριθμοί δεν έχουν καμιά σημασία για μας : όντας πάντοτε μειοψηφία (αυτή είναι πάντα η μοίρα των επαναστατών), γνωρίζουμε καλά την αξία της αριθμητικής υπεροχής και κατά συνέπεια δεν πιστεύουμε ότι μια απόφαση είναι σωστή απλά και μόνο επειδή πήρε 11 ψήφους έναντι 10. Η ομάδα πρέπει να αποφασίζει για κάθε πρόβλημα ομόφωνα. Αν το πρόβλημα είναι τόσο σημαντικό ώστε να μην επικρατεί τελικά καμιά γνώμη, θα ήταν ασυγχώρητο να καταφύγουμε στην καθαρά μηχανική πίεση των αριθμών :υπάρχει κι άλλη λύση , η λύση της διάσπασης. ‘’ Η λαμβανόμενη απόφαση είναι υποχρεωτική για κείνους που την προτείνουν και για όσους την αποδέχονται ή την εγκρίνουν εθελοντικά. (…) ‘’ Αποφάσεις της Συνδιάσκεψης των Ρώσων αναρχικών – κομμουνιστών, 1906’’, ύστερα από εισήγηση της Μαρίας Κορν και του Κροπότκιν. Δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα ‘’ Ψωμί κι ελευθερία’’, Νο 1, 30 Οκτωβρίου 1906.
3 Τον Αύγουστο του 1907, στα πλαίσια Διεθνούς συνεδρίου του Άμστερνταμ, συζητήθηκε διεξοδικά το θέμα ‘’ Αναρχισμός και οργάνωση ‘’. Δύο ήταν οι τάσεις που συγκρούστηκαν σχετικά μ΄ αυτό το θέμα : από τη μια η τάση των αναρχοκομμουνιστών, που έκανε την επιλογή της ειδικής αναρχικής οργάνωσης, και από την άλλη, η μειοψηφούσα τάση των ατομικιστών,που αρνήθηκαν αυτή καθαυτή την αρχή της οργάνωσης.
Ο Amedee Dunois (πρώτη παρέμβαση μετά την αρχική εισήγηση), άσκησε οξεία κριτική εναντίον ενός είδους αναρχισμού που ‘με τις συνεχείς εκκλήσεις του για την αναμόρφωση του ατόμου, εμφανίζεται σαν η ανανεωμένη μορφή του παλιού αστικού ατομικισμού’’. Ανέλυσε την ανάπτυξη του αναρχικού κομμουνισμού, που γεννήθηκε ‘’απ΄ την Διεθνή, δηλαδή, σε τελευταία ανάλυση, από το ίδιο το εργατικό κίνημα ‘’. Υποστήριξε ότι αυτός ‘’ο αναρχισμός δεν είναι ατομικιστικός, είναι φεντεραλιστικός, και συνδικαλιστικός’’. Πρώτα απ΄ όλα ένα κομμάτι του επαναστατικού σοσιαλισμού.
Εισηγούμενος τη συσπείρωση των αναρχικών, πιο συγκεκριμένα: ‘’ όσων ανήκουν στην τάση μας η οποία δε διαχωρίζεται απ΄ τον αναρχισμό του προλεταριάτου’’ , κατέληξε ως εξής : Αυτό το αναρχικό κίνημα θα ξεπηδήσει απ΄ την κοινή μας δράση, απ΄ την συνδυασμένη και συντονισμένη δράση μας. Θα πρέπει να προσθέσουμε πως η αναρχική οργάνωση δε θα έχει την αξίωση να συνενώσει όλα τα στοιχεία που επικαλούνται, πολλές φορές λαθεμένα, την ιδέα της αναρχίας. Θα αρκεστεί να συσπειρώσει γύρω από ένα πρόγραμμα δράσης τους συντρόφους που αποδέχονται τις βασικές αρχές μας και επιθυμούν να συνεργαστούν μαζί μας’’.
Ο Croiset, εκ μέρους της ατομικιστικής τάσης που πήρε μέρος σε αυτό το συνέδριο, απάντησε στην προηγούμενη τοποθέτηση ως εξής : εγώ, εγώ, εγώ…και μετά όλοι οι άλλοι! Η οργάνωση έχει σαν μοιραίο αποτέλεσμα, σχεδόν πάντα, να περιορίζει την ελευθερία του ατόμου. Επομένως, ο αναρχισμός αντιτίθεται σε κάθε σύστημα μόνιμης οργάνωσης’’. Συνδυάζοντας τη συζήτηση περί οργάνωσης, με την αναρχική δράση στα πλαίσια του εργατικού κινήματος, ο Georges Thonar επέμεινε και έδωσε έμφαση στην πρόταση περί άμεσης δράσης : ‘’Να οργανωθούμε, όχι μόνο για την προπαγάνδα, αλλά και πάνω απ΄ όλα, για την ΑΜΕΣΗ ΔΡΑΣΗ ‘’.
Ο Ερρίκο Μαλατέστα έκλεισε τη συζήτηση με μια μακρά παρέμβαση υπέρ της οργάνωσης. ‘’ Αν θέλουμε να επιτελέσουμε κάτι πραγματικά χρήσιμο, η συνεργασία είναι απόλυτα αναγκαία σήμερα περισσότερο από ποτέ. Αναμφίβολα, η συνένωση πρέπει να είναι τέτοια που να επιτρέπει την πλήρη αυτονομία των ατόμων που συμμετέχουν και η ομοσπονδία πρέπει να σέβεται αυτή την αυτονομία στην περίπτωση των ομάδων. Καλό θα είναι, όμως, να απορρίψουμε την πεποίθηση ότι η έλλειψη οργάνωσης αποτελεί εγγύηση ελευθερίας. Όλα αποδεικνύουν ότι ισχύει το αντίθετο. ‘’. Τελικά η εισήγηση Dunois υπέρ της οργάνωσης υιοθετήθηκε ως απόφαση του συνεδρίου. Απόσπασμα αυτής της απόφασης είναι το παραπάνω.
4 Παραθέτουμε απόσπασμα της απόφασης του συνεδρίου του Σαιντ Ιμιέ που έγινε το1872. Αναφέρεται στη ‘’Φύση της πολιτικής δράσης του προλεταριάτου’’. Θεωρώντας ότι το να θέλει κανείς να επιβάλλει στο προλεταριάτο μια γραμμή συμπεριφοράς ή ένα ενιαίο πολιτικό πρόγραμμα ως μόνη οδό η οποία μπορεί να οδηγήσει στην κοινωνική του χειραφέτηση είναι μια αξίωση τόσο παράλογη όσο και αντιδραστική.
‘’ Ότι οι βλέψεις του προλεταριάτου δεν μπορούν να έχουν ως αντικείμενο παρά μόνο τη θεμελίωση μιας απόλυτα ελεύθερης οργάνωσης και μιας απόλυτα ελεύθερης ομοσπονδίας, που θα βασίζονται στην εργασία και στην ισότητα όλων και θα είναι εντελώς ανεξάρτητες από κάθε πολιτική κυβέρνηση, και ότι αυτή η οργάνωση και αυτή η ομοσπονδία δε μπορούν να είναι παρά το αποτέλεσμα της αυθόρμητης δράσης του ίδιου του προλεταριάτου, των εργατικών ενώσεων και των αυτόνομων κοινοτήτων. ‘’θεωρώντας ότι κάθε πολιτική οργάνωση δε μπορεί παρά να είναι η οργάνωση της κυριαρχίας προς όφελος των τάξεων και σε βάρος των μαζών, και ότι το προλεταριάτο αν θελήσει να καταλάβει την πολιτική εξουσία, θα γίνει κι αυτό μια κυρίαρχη και εκμεταλλεύτρια τάξη’’
Το συνέδριο του Σαιντ Ιμιέ, δηλώνει :
«… α. Η καταστροφή κάθε πολιτικής εξουσίας είναι το πρώτο καθήκον του προλεταριάτου
β. Κάθε οργάνωση που καταλαμβάνει την πολιτική εξουσία, ακόμη και αν ονομάζεται προσωρινή και επαναστατική, για να εξασφαλίσει αυτή την καταστροφή, δε μπορεί να είναι παρά μια απάτη, και θα είναι τόσο επικίνδυνη για το προλεταριάτο, όσο και οι κυβερνήσεις που υπάρχουν σήμερα
γ. Αρνούμενοι κάθε συμβιβασμό για να επιτύχουν την πραγματοποίηση της κοινωνικής επανάστασης, οι προλετάριοι όλων των χωρών πρέπει να θεμελιώσουν, έξω από τα πλαίσια κάθε αστικής πολιτικής, την αλληλεγγύη της επαναστατικής δράσης…»
Πέντε χρόνια αργότερα, το Σεπτέμβριο του 1877, στο συνέδριο του Βερβιέ (το τελευταίο της αντιεξουσιαστικής διεθνούς) εγκρίθηκε μια απόφαση σχετικά με ‘’ τις τάσεις της παράγωγης από την άποψη της ιδιοκτησίας’’ : ‘’ … το συνέδριο θεωρεί ως αναγκαιότητα την πραγμάτωση της συλλογικής ιδιοκτησίας, δηλαδή, την ανάληψη της κατοχής του κοινωνικού κεφαλαίου από τις ομάδες των εργαζομένων.
Το συνέδριο θεωρεί επιπλέον ότι μια σοσιαλιστική οργάνωση, για να είναι πραγματικά σοσιαλιστική, πρέπει να μην αντιλαμβάνεται την αρχή της συλλογικής ιδιοκτησίας ως ιδανικό που πρόκειται να πραγματοποιηθεί στο μέλλον, αλλά να την περιλάβει στα άμεσα προγράμματά της και τις καθημερινές εκδηλώσεις της’’ . Στην απόφαση σχετικά με ‘’τη στάση του προλεταριάτου απέναντι στα πολιτικά κόμματα’’, διασαφηνίζεται ότι ‘’ στην πραγματικότητα η υπάρχουσα κοινωνία, δε διαιρείται σε πολιτικά κόμματα…αλλά, αντίθετα, σε οικονομικές καταστάσεις εκμεταλλευτής και εκμεταλλευόμενος, εργάτης και αφεντικό, μισθωτός και καπιταλιστής. …επιπλέον,
ο ανταγωνισμός που υπάρχει μεταξύ αυτών των κατηγοριών δε μπορεί να εξαλειφθεί χάρη στη θέληση οποιασδήποτε κυβέρνησης ή εξουσίας, αλλά μόνο χάρη στις συντονισμένες προσπάθειες όλων όσων υφίσταται την εκμετάλλευση ενάντια στους εκμεταλλευτές τους … ‘’και δίνεται έμφαση στην αναγκαιότητα της οργάνωσης των εργαζομένων η οποία θα πρέπει να θέτει ως σκοπό της την κατάργηση της μισθωτής εργασίας ‘’.
5 Η ‘’οργάνωση σύνθεσης’’, προτάθηκε από τον Sebestien Faure το 1928, σε μια εποχή αρκετά προβληματική για το γαλλικό αναρχικό κίνημα, σαν απάντηση στις απόψεις της ‘’Οργανωτικής πλατφόρμας’’ των ρώσων αναρχικών. Με αφετηρία τη διαπίστωση για το διασκορπισμό των δυνάμεων αναρχικών και την ασθενική συμμετοχή τους στο πεδίο των κοινωνικών αγώνων ‘’…πρέπει να τεθεί το ερώτημα : πώς γίνεται και τα τελευταία χρόνια κυρίως, ιδιαίτερα στη Γαλλία, η ύπαρξη αυτών των τριών αναρχικών τάσεων (συνδικαλιστές, κομμουνιστές, ατομικιστές), αντί να έχει ενισχύσει το ελευθεριακό κίνημα, είχε σαν αποτέλεσμα να το εξασθενήσει; … αυτή η εξασθένιση της αναρχικής σκέψης και δράσης … οφείλεται βασικά στην ανελέητη σύγκρουση μεταξύ των τάσεων, στον ανοιχτό, μανιακό, αμείλικτο πόλεμο ανάμεσά τους …’’, το κείμενο του Faure προσδιορίζει την ‘’αναρχική σύνθεση’’ ως την ιδεώδη οργανωτική μορφή που μπορεί να συνενώσει τις τρεις βασικές τάσεις του αναρχισμού : ‘’ … τα τρία αυτά ρεύματα καλούνται να συνδυαστούν με σκοπό να ανασυστήσουν … όσο γίνεται πιο γρήγορα την τεράστια οικογένεια που διασπάστηκε λόγω των περιστάσεων’’.
Στην έκκληση για συσπείρωση όλων των ελευθεριακών αγωνιστών, η οποία αποτελεί συνέχεια της μπροσούρας για την αναρχική σύνθεση, ο Faure διευκρινίζει : «Υπάρχει χώρος για όλους. Τόσο για να διαλέξει κανείς την τοποθέτησή του όσο και για να συνδυάζονται ή να συντονίζονται οι κοινές προσπάθειες ! Αντικαπιταλιστής, αντικρατιστής, αντικοινοβουλευτικός, πολέμιος των θρησκειών, αντιμιλιταριστής : δηλαδή, δε μπορεί κανείς να είναι αναρχικός αν είναι ένα από όλα αυτά ; Πρέπει να είναι όλα αυτά μαζί ; »
6 Όταν διάβασε αυτό το κείμενο ο Μπακούνιν έγραψε σχετικά στον Morago : ‘’Πρέπει να γίνει η πρόταση και να συζητηθεί ότι καμιά ομάδα ή συσπείρωση, ομάδων δε θα δέχεται στο μέλλον νέα μέλη παρά μόνο ύστερα από απόφαση που θα λαμβάνεται ομόφωνα και ποτέ με βάση την πλειοψηφία’’…. Η πρόταση αυτή αφορούσε τις διαδικασίες διαγραφής ή προσχώρησης νέων μελών, σε συνθήκες διώξεων και παρανομίας, και δεν αφορούσε τους τρόπους λήψης των αποφάσεων.
7Η ‘’Οργανωτική πλατφόρμα της Γενικής Ένωσης Αναρχικών ‘’ ,προσχέδιο, της ομάδας των εξόριστων Ρώσων αναρχικών ‘’Ντιέλο Τρούντα’’ – που αρχικά την αποτελούσαν ο Πιότρ Αρσίνοφ, ο Νέστωρ Μάχνο ο Βαλέφσκι, ο Λίνσκι, η Ίντα Μετ – δημοσιεύτηκε το 1926, στο Παρίσι, στα ρωσικά και στα γαλλικά. Γραμμένη μέσα στο κλίμα της ήττας, που έζησαν οι Ρώσοι αναρχικοί μετά την άνοδο των μπολσεβίκων στην εξουσία και την αμείλικτη συντριβή της εξέγερσης της Κροστάνδης και της μαχνοβτσίνας της Ουκρανίας, κάτω από τις λόγχες του κομμουνιστικού κόμματος, η πλατφόρμα αυτή διαπιστώνει κατ΄ αρχήν : ‘’είναι πολύ σημαντικό ότι, παρά τη δύναμη και τον αναμφισβήτητα θετικό χαρακτήρα των ελευθεριακών ιδεών, παρά τη διαύγεια και την ακεραιότητα των αναρχικών θέσεων όσον αφορά την κοινωνική επανάσταση και τέλος, παρά τον ηρωισμό και τις αμέτρητες θυσίες των αναρχικών στον αγώνα για τον ελευθεριακό κομμουνισμό, το αναρχικό κίνημα εξακολουθεί να είναι αδύνατο …’’, αυτή η κατάσταση του επαναστατικού αναρχισμού … δε μπορεί να χαρακτηριστεί παρά μόνο σαν κατάσταση χρόνιας και γενικής αποδιοργάνωσης’’.
Για να προχωρήσει στην πρόταση : ‘’η μόνη μέθοδος που μπορεί να επιφέρει την επίλυση του προβλήματος της γενικής οργάνωσης, είναι η συσπείρωση των δραστήριων αγωνιστών του αναρχισμού με βάση πολύ συγκεκριμένες θέσεις. θεωρητικές, τακτικές και οργανωτικές, δηλαδή, με βάση ένα απόλυτα ομοιογενές πρόγραμμα. (Δες‘’ Η Οργανωτική Πλατφόρμα των Ελευθεριακών Κομμουνιστών ‘’, εκδ. Άρδην, Μάρτιος 2004). Δύο από τις πιο γνωστές κριτικές ενάντια σ΄ αυτή την Πλατφόρμα είναι το κείμενο του Ερρίκο Μαλατέστα, ‘’ Η Αναρχική Οργάνωση’’ και η απάντηση του Camillo Berneri, ‘’ Ο Αναρχισμός των Πλατφορμιστών ‘
Περισσότερα εδώ:http://eleftheriakos.gr/node/265
