Η ιστορία και η επικαιρότητα του αναρχικού παιδαγωγού
"Σκοπεύσατε καλά φίλοι μου, δεν είσαστε υπεύθυνοι. Είμαι αθώος. Ζήτω το μοντέρνο σχολείο".
Στις 13 Οκτωβρίου 1909 οι τελευταίες λέξεις του αναρχικού παιδαγωγού Francisco Ferrer προς το εκτελεστικό απόσπασμα προκάλεσε ένα διεθνές κύμα οργής και συγκίνησης για την άδικη δολοφονία του μεγάλου Καταλανού μεταρρυθμιστή της εκπαίδευσης.
Ο Francisco Ferrer σ’ όλη την διάρκεια της παιδαγωγικής του πορείας, πάλεψε να αναδείξει την αξία της ολικής εκπαίδευσης, δίνοντας προτεραιότητα στην ελευθερία της συνείδησης και την αναζήτηση της αλήθειας. Ο ίδιος υποστήριζε πως: ο καθένας οφείλει να είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του. Να σκέφτεται ελεύθερα για να πράττει ελεύθερα.
Ο Francisco Ferrer γεννήθηκε στην Alella (Καταλανία) το 1859. Τα σχολικά του χρόνια ήταν διαποτισμένα από την αυστηρή πειθαρχία του παιδαγωγικού συστήματος της εποχής. Όταν αργότερα ρωτήθηκε από πού πήγαζαν οι ριζοσπαστικές παιδαγωγικές του θεωρίες, απάντησε πως: απλώς από το σχολείο των παιδικών μου χρόνων καθώς προσπαθούσα να πράξω το αντίθετο από ότι ήταν εκείνο.
Προς το τέλος του 19ου αιώνα αναπτύχθηκε έντονα το ενδιαφέρον του για τα εκπαιδευτικά ζητήματα. Αρχικά παρέδιδε μαθήματα Ισπανικών. Στο πλαίσιο των μαθημάτων γνώρισε την δεσποινίδα Ernestine Meunier η οποία εντυπωσιάστηκε με την παιδαγωγική θεωρία του. Αργότερα όταν το 1901 η Meunier πέθανε, κληροδότησε στον Ferrer κάποιες ιδιοκτησίες της και 12 χιλιάδες φράγκα ως ετήσιο εισόδημα για την ίδρυση του μοντέρνου σχολείου. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1901 το όραμα του Francisco Ferrer για την ίδρυση του μοντέρνου σχολείου γίνεται πραγματικότητα.
Το μοντέρνο σχολείο βασίζονταν σε θεμελιώσεις αρχές όπως η συνεκπαίδευση των δυο φύλων, η συνεκπαίδευση των κοινωνικών τάξεων, η σχολική υγιεινή, η αυτοπειθαρχία, η άρνηση των εξετάσεων, η αυτονομία και η ελευθερία του παιδιού. Το αποτέλεσμα ήταν η ίδρυση του σχολείου να γίνει δεκτή με ενθουσιασμό από του κατοίκους της Βαρκελώνης. Πολύ γρήγορα η φήμη του μοντέρνου σχολείου εξαπλώθηκε και ο Ferrer θα γίνει το σύμβολο της ελευθεριακής εκπαίδευσης. Όπως θα τονιστεί το μοντέρνο σχολείο επί 8 χρόνια θα αποτελέσει το πιο εκπληκτικό πείραμα σοσιαλιστικής ιδεολογίας.
Ο Francisco Ferrer πάνω από όλα ήταν επαναστάτης. Το μοντέρνο σχολείο ήταν ένα σχολείο χειραφέτησης, όπου το παιδί εξασκείται στην κριτική ικανότητα που θα του αποφέρει την ελευθερία να απορρίπτει διαστρεβλωμένες αντιλήψεις της κυρίαρχης ιδεολογίας. Το σχέδιο όμως του Ferrer δεν εξαντλείται στον σχολικό τομέα. Επεκτείνεται σε ένα ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό πεδίο. Ο Ferrer ιδρύει ένα εκδοτικό οίκο όπου τυπώνει επαναστατικά κείμενα, μπροσούρες, εκλαϊκευμένα επιστημονικά βιβλία και περιοδικά. Τις Κυριακές στο χώρο του σχολείου γίνονται διαλέξεις σε ενήλικες στο πνεύμα των λαϊκών πανεπιστημίων.
Ο αντικρατικός, αντιμιλιταριστικός και αντικληρικαλιστικός χαρακτήρας του σχολείου, ήταν επόμενο πως θα προκαλούσε αντιδράσεις στην συντηρητική Ισπανία των αρχών του 20ού αιώνα. Η πρώτη απόπειρα ενάντια στο μοντέρνο σχολείο, επετεύχθη το 1906 έπειτα από την απόπειρα δολοφονίας του βασιλικού ζεύγους της Ισπανίας, από τον Mateo Morrai ένα συνεργάτη του Ferrer. Ο Ferrer φυλακίστηκε και το μοντέρνο σχολείο έκλεισε. Ένα χρόνο αργότερα ο Ferrer αθωώνεται ελλείψει αποδεικτικών στοιχείων. Το μοντέρνο σχολείο όμως δεν θα ανοίξει ποτέ πια τις πόρτες του.
Το 1909 φυλακίστηκε ξανά. Αυτή την φορά κατηγορείται με την σύμφωνη γνώμη του μητροπολίτη και όλων των ιεραρχών της Βαρκελώνης, ως υποκινητής της τραγικής εβδομάδας (Ιούλιος 1909). Έπειτα από μια δίκη παρωδία καταδικάζεται σε θάνατο. Στις 4 Οκτώβρη μέσα από την φυλακή γράφει: Παρά την απόλυτη αθωότητά μου ο εισαγγελέας ζητά την ποινή του θανάτου, με βάση τις καταγγελίες των αστυνομικών και πως εκπροσωπώ τους αναρχικούς του κόσμου, κατευθύνοντας τα εργατικά συνδικάτα της Γαλλίας…Όλα τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στον ανακριτή από την αστυνομία δεν είναι παρά ένας ιστός ψεμάτων…
Παρά το διεθνές κύμα αλληλεγγύης ο Ferrer οδηγείται στο εκτελεστικό απόσπασμα στις 13 Οκτωβρίου 1909. Η δολοφονία του Ferrer είναι σαφές πως στόχευε στην αναστολή των όλο και διαδεδομένων ριζοσπαστικών θεωριών του. Σήμερα ύστερα από την ευρεία διάδοση της φήμης του Ferrer μπορούμε να πούμε πως η συντηρητική τάξη της Ισπανίας πέτυχε το αντίθετο από αυτό που αποσκοπούσε. Άλλωστε όπως έγραψε η Emma Goldman: η παιδαγωγική αλήθεια του Ferrer παραμένει ζωντανή, ενώ η εποχή των δήμιών του έχει παρέλθει οριστικά.
*Το αρχικό κείμενο είχε τίτλο “100 χρόνια απο τη δολοφονία του Francisco Ferrer 1909-2009”.
Πηγές:
dwardmac.pitzer.edu/ANARCHIST_ARCHIVES/goldman/aando/ferrer….
http://www.english.illinois.edu/maps/scw/ferrer.htm
http://www.societyofcontrol.com/ppmwiki/pmwiki.php/Main/FranciscoFerrer
