Εδώ και πάνω από έναν αιώνα το συρματόπλεγμα χρησιμοποιείται ευρέως. Απαντάται σχεδόν παντού, στην ύπαιθρο γύρω από τους αγρούς και τα βοσκοτόπια, στην πόλη πάνω από τους τοίχους ή στις περιφράξεις των εργοστασίων, των στρατώνων, αλλά και στις αυλές των σπιτιών μερικών ανήσυχων νοικοκυριών. Επίσης κατά μήκος των εθνικών συνόρων, στα πεδία μάχης, ή για να κρατηθούν απλώς υπό περιορισμό άνθρωποι που πρόκειται να απελαθούν ή να θανατωθούν.
Ωστόσο, σε έναν αιώνα ιλιγγιώδους τεχνολογικής προόδου, τη στιγμή που η ισχύς ενός υπολογιστή καθίσταται αστεία μέσα σε δέκα χρόνια, το ίδιο το συρματόπλεγμα δεν έχει αλλάξει σχεδόν καθόλου από τη στιγμή της εμφάνισής του. Ίσως επειδή παραμένει αρκετά αποτελεσματικό για το σκοπό που εξυπηρετεί, δηλαδή την οριοθέτηση του χώρου, τη χάραξη πάνω στο έδαφος γραμμών ενεργού διαχωρισμού.
Πράγματι, για την τελειότητα ενός εργαλείου εξουσίας, στην προκειμένη περίπτωση ενός εργαλείου χωρικής εγγραφής των σχέσεων εξουσίας, δεν έχει τόσο σημασία η τεχνική του εκλέπτυνση όσο η τέλεια οικονομική προσαρμογή του. Η αποτελεσματικότητά του μπορεί να επιτευχθεί πλήρως με πολύ απλά και λιτά αντικείμενα, όπως το συρματόπλεγμα, αφού ακριβώς αυτή η τεχνική ένδεια το καθιστά οικονομικό και εύκαμπτο εργαλείο, προσαρμόσιμο σε όλα τα είδη των μηχανισμών.
Αλλά το γεγονός ότι το συρματόπλεγμα γνώριζε πάντα επιτυχία δεν σημαίνει ότι παραμένει ακόμη στην αιχμή των τεχνολογιών διαχείρισης του χώρου. Σήμερα, διαγράφεται ένας προσανατολισμός που συνίσταται στο να επενδύει η εξουσία στον χώρο με τη μεγαλύτερη δυνατή διακριτικότητα. Πρόκειται όμως για κάτι τόσο καινούργιο; Το συρματόπλεγμα αντιστοιχούσε ήδη σε μια οπισθοχώρηση της εξουσίας από το υλικό πάχος της πέτρας... Κάνοντάς το όμως αυτό, το συρματόπλεγμα ανάγγελλε την ίδια του την υπέρβαση, την έλευση μιας εποχής όπου το ίδιο θα ήταν υπερβολικά ορατό και βαρύ και θα έπρεπε να αντικατασταθεί από πολύ πιο «αιθέριες» τεχνικές, που θα έλεγχαν το χώρο με μηχανισμούς που χαράζουν άυλα όρια, όχι από ξύλο ούτε από πέτρα ή από μέταλλο, αλλά από φως, από κύματα, από αόρατες δονήσεις.
Το συρματόπλεγμα βρίσκεται παντού και, από τη στιγμή της επινόησής του, χρησιμοποιήθηκε σε όλο τον κόσμο, με όλους τους τρόπους και με διαφορετικούς σκοπούς, ακόμη και αντίθετους. Γι' αυτό η ιστορία του φαίνεται εκ πρώτης όψεως διεσπαρμένη και η παρουσίαση της δυνητικά χαοτική.
Στο βιβλίο δεν εκτίθεται η ιστορία του συρματοπλέγματος, με την έννοια της παρακολούθησης κάθε σταθμού της εμφάνισης του, αλλά, αντίθετα, εκείνες οι περιπτώσεις της χρησιμοποίησής του που έχουν τις πιο σαφείς πολιτικές συνέπειες. Απ' αυτή την άποψη, τρεις ιστορικές εκδηλώσεις του μπορούν να θεωρηθούν παραδειγματικές: το αμερικανικό λιβάδι, το χαράκωμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και το ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Πράγματι, σ' αυτές τις τρεις περιπτώσεις η χρήση του συρματοπλέγματος είναι ξεκάθαρη. Δεν προστίθεται απλώς σε άλλα στοιχεία, όπως, για παράδειγμα, όταν τεντώνεται πάνω σε έναν τοίχο, αλλά αποτελεί το βασικό υλικό που χρησιμοποιείται για να παράγει μια δεδομένη οριοθέτηση.
Και στις τρεις αυτές περιπτώσεις, η χρησιμοποίησή του ξεπερνά κατά πολύ τον αρχικό του προορισμό, έχει μια εμβέλεια άμεσα πολιτική, καθώς συμμετέχει ενεργά σε τρία δεινά: στη φυσική εξόντωση και κατόπιν στην εθνοκτονία των Ινδιάνων της Αμερικής, στο αδιανόητο λουτρό αίματος του σύγχρονου πολέμου καθώς και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και στις γενοκτονίες Εβραίων και Τσιγγάνων, δηλαδή στο κέντρο της καταστροφής που επέφερε ο ολοκληρωτισμός.
*Ο φιλόσοφος Ολιβιέ Ραζάκ γεννήθηκε το 1973 στη Λυών της Γαλλίας και ασχολείται με τη γενεαλογία της βιοεξουσίας. Μετάφραση του βιβλίου Διον. Παπαδουκάκης.
