Του Φίλιππου Φιλίππου*
Το 20ό Συνέδριο του ΚΚΕ στον Περισσό έληξε στις 2 Απριλίου. Σε αυτό, ο γενικός γραμματέας του κόμματος Δημήτρης Κουτσούμπας έκανε μιαν εισήγηση-απολογισμό κι έθεσε στόχους για το μέλλον. Τον επόμενο χρόνο θα γιορταστεί η επέτειος των 100 χρόνων από την ίδρυσή του. Η στιγμή λοιπόν είναι ιδανική για να θυμηθούμε έναν ξεχασμένο αγωνιστή που συμμετείχε στις πρώτες προσπάθειες για τη δημιουργία και το δυνάμωμά του, τον Κερκυραίο Άγι Στίνα.
«Με τον θάνατο του Στίνα χάθηκε όχι μόνο ένας ήρωας, αλλά ένας τύπος ανθρώπου που η σημερινή κοινωνία δεν φαίνεται πια ικανή να δημιουργήσει κι ούτε καν και να ανεχτεί». Μ’ αυτά τα λόγια ο Κορνήλιος Καστοριάδης άρχισε την παρέμβασή του στο πολιτικό μνημόσυνο του Στίνα που πραγματοποιήθηκε στη Νομική Σχολή της Αθήνας τον Μάρτιο του 1989. Ο έπαινος δεν ήταν τυχαίος, οι δυο τους υπήρξαν σύντροφοι.
Ο Άγις Στίνας γεννήθηκε στο χωριό Σπαρτίλλας της Κέρκυρας το 1900 ως Σπύρος Πρίφτης. Ανήκε σε ευκατάστατη οικογένεια, αλλά ξόδεψε την περιουσία του στην πολιτική δράση. Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Μέση Εμπορική Σχολή, στην ηλικία των 14-15 ετών, ήρθε σε επαφή με τις σοσιαλιστικές ιδέες.
Στο βιβλίο του Αναμνήσεις διαβάζουμε: «Από παιδί 14-15 χρονών επηρεάστηκα από τις σοσιαλιστικές ιδέες και από 18 χρονών αφιέρωσα τον εαυτό μου στο απελευθερωτικό κίνημα της εργατικής τάξης». Πιο κάτω: «Το βιβλιάριο του κόμματος το πήρα το Μάη του 1920. Έπρεπε σύμφωνα με το καταστατικό για να πάρω το βιβλιάριο του μέλους να είμαι 20 χρονών και τότε το Μάη του 1920 έκλεισα τα 20 χρόνια. Από πολύ προηγούμενα όμως συμμετείχα ενεργά και στη διάδοση και υπεράσπιση των αρχών της οκτωβριανής επανάστασης και στην εκκαθάριση της Σοσιαλιστικής Ομάδας Κερκύρας από τα ξένα στο σοσιαλισμό στοιχεία».
Όλα αυτά που αναφέρει ο Στίνας στο βιβλίο του ίσως να μην ενδιαφέρουν τον σημερινό αναγνώστη, ούτε τον σύγχρονο αριστερό πολίτη. Είναι χρήσιμα, ωστόσο, για όσους θέλουν να γνωρίσουν τον τρόπο σκέψης εκείνων των πρωτοπόρων που εμπνεύστηκαν από τη νίκη της επανάστασης κατά του τσάρου της Ρωσίας, που ενστερνίστηκαν τις ιδέες του Λένιν και του Τρότσκι, οι οποίες εξαπλώθηκαν σε όλο τον κόσμο. Εκείνοι οι άνθρωποι, όπως ο Άγις Στίνας, αγωνίστηκαν με πείσμα και θυσιάστηκαν για έναν ιερό σκοπό, όπως οι πρώτοι χριστιανοί, μέχρι που αποδείχτηκε (εκείνοι δεν πρόλαβαν να το δουν), πως είχαν παλέψει για μιαν ουτοπία, «για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη», για να θυμηθούμε τον Σεφέρη.
Ο Στίνας έγινε σοσιαλιστής σε μια περιοχή που υπήρξε φυτώριο σοσιαλιστών λόγω των ειδικών συνθηκών που επικρατούσαν εκεί. Ας δούμε τι γράφει: «Η σοσιαλιστική ομάδα της Κέρκυρας υπήρχε πολύ πριν από την ίδρυση του ΚΚΕ. Αποτελούνταν από τους πιο προοδευτικούς για την εποχή τους διανοούμενους»: Κωνσταντίνος Θεοτόκης – συγγραφέας, Αριστοτέλης Σίδερης – φοιτητής Νομικής, Αντώνης Μουσούρης – δημοσιογράφος, Στέφανος Γισδάκης – γιατρός, Νίκος Βαρότσης – καθηγητής ιταλικών, Νίκος και Σπύρος Λευτεριώτης, Σπυρός Νικοκάβουρας – ποιητής. Μαζί τους ήταν και πολύ λίγοι εργάτες: Κώστας Βιτουλαδίτης, Τίτος Ρέγγης, Πλάτων Μπονέλλος, Σπύρος Τράνακας, Σπύρος Λούμπος.
Η ομάδα είναι ο Σοσιαλιστικός Όμιλος Κερκύρας που ιδρύθηκε το 1911 και το 1912 εξέδωσε τη Σοσιαλιστική Δημοκρατία. Μέχρι τότε στην Κέρκυρα υπήρχε το Σοσιαλιστικό Κέντρο Κερκύρας που εξέδιδε την εφημερίδα Εργάτης, η οποία τον Αύγουστο του 1912 πουλούσε 900 φύλλα.
Όταν τον Νοέμβριο του 1918 ιδρύθηκε στον Πειραιά το ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας) από τριάντα περίπου άτομα, ο Σοσιαλιστικός Όμιλος Κερκύρας συμμετείχε με αντιπρόσωπο τον φοιτητή της Φυσικομαθηματικής Φραγκίσκο Τζουλάτι.
Εκείνη την εποχή η Κέρκυρα ήταν ίσως η περισσότερο βιομηχανικά ανεπτυγμένη από όλες τις επαρχιακές πόλεις της χώρας. Το εργοστάσιο του Ασπιώτη (το μοναδικό στη χώρα μεγάλο και με σύγχρονα τεχνικά μέσα λιθογραφείο), η βιομηχανία του Δεσύλλα, οι αλευρόμυλοι, τα εργοστάσια μακαρονοποιίας, η χαρτοποιία, η γαλακτοκομία Μαργαρίτη, (μοναδική στη χώρα), το εργοστάσιο αεριόφωτος, το λιμάνι με τη μεγάλη και διαρκή κίνηση, απασχολούσαν χιλιάδες εργάτες και υπαλλήλους.
Ήταν λοιπόν φυσικό να δημιουργηθούν στην πόλη εργατικά σωματεία. Οργανωμένοι συνδικαλιστικά εργάτες ήταν οι εργάτες στο λιμάνι, οι βαρκάρηδες, οι αρτεργάτες, οι μυλεργάτες, οι μακαρονοποιοί, οι ραφτάδες, οι κουρείς, οι τσαγκαράδες και οι τσιγαράδες, το πιο μαχητικό συνδικάτο. Όταν τον Οκτώβριο του 1923 απολύθηκε από στρατιώτης, ο Στίνας έγινε μέλος της τοπικής επιτροπής του ΚΚΕ, η οποία τον εξέλεξε γραμματέα της. Οι παλιοί όμως στον οργάνωση το μόνο που έκαναν ήταν συζητήσεις στα γραφεία ή δημόσιες διαλέξεις. Ο Στίνας και οι καινούριοι ξεκαθαρίσανε την οργάνωση από τους παλιούς και συνδεθήκανε με εργάτες και χωρικούς, έκαναν πυρήνες στα εργοστάσια, φράξιες στα συνδικάτα και ομίλους στα χωριά (Σπαρτίλλα, Βελονάδες, Καρουσάδες, Περλεψιμάδες, Λευκίμμη). Στον Σπαρτίλλα οργάνωσαν μια απεργία εργατών γης που έληξε με πλήρη επιτυχία.
Από τις 26 Νοεμβρίου έως τις 2 Δεκεμβρίου 1924 έγινε μυστικά, χωρίς να προηγηθεί καμιά συζήτηση, το 3ο Έκτακτο Συνέδριο του ΣΕΚΕ, το οποίο μετονομάστηκε σε ΚΚΕ και προσχώρησε στην Κομμουνιστική Διεθνή. Γραμματέας εξελέγη ο νομικός Παντελής Πουλιόπουλος. Στην ουσία, γράφει ο Στίνας, ήταν το ιδρυτικό συνέδριο του κόμματος, όπου την ηγεσία αποτελέσαν όχι εκλεγμένα πρόσωπα, αλλά διορισμένα από την Κ.Δ., πρόσωπα άγνωστα στο κόμμα και το εργατικό κίνημα, η υπό διαμόρφωση σταλινική φράξια. To 1926 ήταν υποψήφιος βουλευτής στο νομό Κερκύρας, αργότερα, γραμματέας της Κ.Ο. του Πειραιά, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, γραμματέας της περιφέρειας Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας.
Το 1932 διαγράφτηκε από το ΚΚΕ (με δημοσίευμα στον Ριζοσπάστη), δεδομένης της διαφωνίας του με την καθαίρεση της εκλεγμένης στο 4ο συνέδριο Κεντρικής Επιτροπής και τον διορισμό νέας, με επικεφαλής τον Νίκο Ζαχαριάδη, ύστερα από επέμβαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Προσχώρησε σε μια αριστερή ομάδα έξω από το ΚΚΕ και συνδέθηκε με τους αρχειομαρξιστές, που είχαν τροτσκιστικό προσανατολισμό. Στην τελευταία του συνέντευξη στον Σπύρο Ζηνιάτη (περιοδικό Τότε, αρ. 29, Δεκέμβριος, 1987) ο Στίνας είπε πως η εποχή που ο Νίκος Ζαχαριάδης ανέλαβε γραμματέας ήταν «η περίοδος της οριστικής σταλινικοποίησης του κόμματος» και πως «το κριτικό πνεύμα είχε τελείως εξοστρακιστεί από το κόμμα».
Πάνω απ’ όλα, όμως, η επανάσταση. Έτσι, στα τέλη του 1934 που διασπάστηκε ο αρχειομαρξισμός (είχε εμφανιστεί την πρωτομαγιά του 1923 με την έκδοση του περιοδικού Αρχείον Μαρξισμού και εμπνευστή τον Φραγκίσκο Τζουλάτι), ο Στίνας έφυγε από την Κέρκυρα για τον Πειραιά για να πάρει μέρος στις συζητήσεις. Στη δικτατορία του Μεταξά ανήκε σε μια οργάνωση που δρούσε εκδίδοντας παράνομα μια εφημερίδα. Στις 6 Απριλίου του 1937 συνελήφθη από την Ειδική Ασφάλεια και βασανίστηκε. Στάλθηκε στις φυλακές της Αίγινας και της Ακροναυπλίας, όπου ήταν μαζί με τον τροτσκιστή Μιχάλη Ράπτη (αργότερα Πάμπλο).
Εκεί το 1937 διαμόρφωσε τη θέση ενάντια στην υπεράσπιση της ΕΣΣΔ στον διαφαινόμενο επόμενο πόλεμο και ανήκε σε μια τροτσκιστική ομάδα που υποστήριζε πως το καθήκον του ρωσικού προλεταριάτου ήταν η ανατροπή του σταλινικού καθεστώτος. Στην Ακροναυπλία γνώρισε και τον Νίκο Μπελογιάννη, αλλά δεν συνδέθηκε μαζί του. Γι’ αυτόν είπε στον Ζηνιάτη ότι έχαιρε καθολικής εκτίμησης, σαν ένας ήρεμος χαρακτήρας, «αφοσιωμένος παντοτινά σχεδόν στο διάβασμα», μάθαινε ρωσικά διαβάζοντας μια ρωσική και μια ελληνική Βίβλο.
Στη διάρκεια της Κατοχής, μετά την εκκένωση της Ακροναυπλίας, τον μεταφέρανε σε κάποιο χωριό της Εύβοιας, εξόριστο μαζί με άλλους. Κατάφερε να δραπετεύσει και να πάει στην Αθήνα, όπου συγκρότησε μια ομάδα με ομοϊδεάτες του, τυπώνοντας την εφημερίδα Εργατικό Μέτωπο και σύνθημα «Ζήτω η παγκόσμια Σοσιαλιστική Επανάσταση».
Επιστρέφοντας στο χωριό του το 1949, κι αφού κατήγγειλε το ΚΚΕ για τον Εμφύλιο, συμμετείχε στην ίδρυση του σωματείου Εργατική Ένωσις Σπαρτίλλα. Το 1956 πήγε στην Αθήνα κι επέκρινε στην ΕΔΑ ως όχημα του ρωσικού ιμπεριαλισμού. Το 1958 ασχολήθηκε με τη μετάφραση βιβλίων και το 1965 συμμετείχε στη βραχύβια ομάδα Νέο Ξεκίνημα με την οποία εξέδιδε την εφημερίδα Εργατικό Μέτωπο. Μετά τη δικτατορία των συνταγματαρχών έδινε ομιλίες και συνεντεύξεις. Πέθανε στις 7 Νοεμβρίου 1987, μετά από αποτυχημένη χειρουργική επέμβαση στα μάτια. Παρότι οι γιατροί είχαν προειδοποιήσει για την κρισιμότητά της, λόγω του ότι έπασχε από σάκχαρο, ο ίδιος επέμενε στην πραγματοποίησή της για να μπορεί να διαβάζει.
Βιβλιογραφία
-Άγις Στίνας, Αναμνήσεις (Εκδόσεις Βέργος, 1977 και Ύψιλον, 1985)
-Άγις Στίνας, ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΟΠΛΑ (Διεθνής Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 1984)
-Σοσιαλιστικός Όμιλος Κερκύρας (Γιώργος Ζούμπος, Κώστας Θύμης, Αλέκος Πρίφτης, Φίλιππος Φιλίππου), εκδόσεις Αλκίνοος, 2011
*Αν και ελλιπές κατά τη γνώμη μας κείμενο, αναδημοσιεύεται από το ηλεκτρονικό περιοδικό βιβλίου Διάστιχο http://diastixo.gr/arthra/6878-agis-stinas-kerkuraios-socialistis
