ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΓΚΛΑΡΝΕΤΑΤΖΗ*
Στην εφημερίδα Ταχυδρόμος της Βορείου Ελλάδος δημοσιεύτηκε στις 4.5.1922 η παρακάτω μικρή είδηση: «Αρχαιρεσίαι Συνδέσμου συνοικίας Μεβλαχανέ η “Πρόνοια”. Γενομένων αρχαιρεσιών του Διοικ. Συμβουλίου του νεοϊδρυθέντος διεθνούς Συνδέσμου Συνοικίας Μεβλαχανέ η “Πρόνοια” εξελέγησαν οι κ.κ. Π. Παναγιωτίδης γεν. γραμματεύς, Ι. Κουτρούδης ταμίας, Αθ. Γατόπουλος, Γρ. Νικολαΐδης, Μ. Σαλής, Νιαζή Χότζας, Λέων. Αλβέρνος και Λ. Διαμαντής, εξελεγκτική δε επιτροπή οι κ.κ. Π. Κουτρούδης, Αστέριος Νείλας και Γιοσέ Σαρφατή. Ωσαύτως την παρελθούσαν Κυριακήν ετελέσθησαν επιβλητικώτατα τα εγκαίνια του γραφείου του Συνδέσμου».[1]
Δεν είχα ξανακούσει γι’ αυτόν τον Σύνδεσμο. Την είδηση την είδα ψάχνοντας σχετικά με την εξέλιξη της απεργίας των εργατριών του εργοστασίου τσιγάρων Σαλόνικα. Έχουμε, λοιπόν, έναν πραγματικά «διεθνή» Σύνδεσμο, όπως μπορούμε να κρίνουμε από τα ονόματα των εκπροσώπων τα όργανα διοίκησης. Εντύπωση προκαλεί, επίσης, η έλλειψη της θέσης του προέδρου, γεγονός που πιθανόν να δηλώνει αριστερή επιρροή. Κάτι τέτοιο φαίνεται λογικό γι’ αυτή τη γειτονιά.
Γιατί αναφερόμαστε σε μια από τις ανέκαθεν φτωχές και υποβαθμισμένες γειτονιές της Θεσσαλονίκης, που βρίσκεται όμως πολύ κοντά στο κέντρο της πόλης. Ο Mevlevibne ήταν μεγάλος και σημαντικός τεκές των Μεβλεβήδων δερβίσηδων («από τους πλουσιότερους που υπήρχαν στην οθωμανική αυτοκρατορία κατά τις αρχές του 20ου αιώνα») και βρίσκονταν στο τέλος της σημερινής οδού Αρκαδιουπόλεως (που τόσο αυτή όσο και η προέκτασή της προς το Βαρδάρι, η οδός Ειρήνης, ονομάζονταν οδός Mevlevibne),[2] πάνω από τη σημερινή εκκλησία της Παναγίας Φανερωμένης, κοντά στο υδραγωγείο, περίπου εκεί όπου σήμερα βρίσκεται ένα σχολείο. Επίσης, σήμερα, οδός Προνοίας ονομάζεται ο δρόμος που ξεκινά μπροστά από το υδραγωγείο κι ανεβαίνει προς το γυμναστήριο του Β.Α.Ο. Δεν γνωρίζω αν υπάρχει κάποια σύνδεση με τον σύλλογο.
Ο Σύνδεσμος είναι ακόμα δραστήριος τρία χρόνια αργότερα, καθώς τον Οκτώβριο του 1925, στέλνει τηλεγράφημα στον πρωθυπουργό Πάγκαλο, υποστήριζοντας τον νεοεκλεγέντα δήμαρχο Θεσσαλονίκης Μηνά Πατρίκιο: «Διαψεύδωμεν κατηγορηματικώτατα τας αναισχύντους συκοφαντίας ενίων εκμεταλλευτών Λαού Θ/νίκης δια το πρόσωπον του εκλεκτού μας Δημάρχου Πατρικίου, συκοφάντας αισχίστου είδους ότι ο Δήμαρχός μας είνε κομμουνιστής».[3]
Παρόμοια φαινόμενα συναντούμε και στο άλλο άκρο της κοινωνικής διαστρωμάτωσης της πόλης. Έτσι, στο πρώτο διοικητικό συμβούλιο του Κτηματικού Συνδέσμου Θεσσαλονίκης που ιδρύθηκε το 1914 για να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των ιδιοκτητών μεγάλης ακίνητης περιουσίας, συμμετείχαν οι Κλ. Χατζηλάζαρος, Αχμέτ Καπαντζή, Ι. Μοδιάνο, Πέτρος Συνδίκας, Παναγής Κύρτσης, Ινό Μπενσουσάν, Ισαάκ Τεφίκ, Ελί Μοδιάνο, Μουσταφά Αρίφ, Φιλώτας Παπαγεωργίου, Ισαάκ Σίδες.[4] Σε λίγο καιρό, βέβαια, η μία από τις τρεις εθνότητες που μέλη της προφανώς συμμετείχαν σ’ αυτούς τους συνδέσμους ανταλλάχθηκε με τους Μικρασιάτες πρόσφυγες (μαζί κι ο δήμαρχος –τη χρονική στιγμή του δημοσιεύματος– Οσμάν Σαΐτ). Η άλλη θα εξολοθρευτεί, βασανιστικά, στο Άουσβιτς 21 χρόνια αργότερα. Και η νικήτρια εθνικοφροσύνη θα έρθει να τα θάψει όλα αυτά με το πέπλο της λήθης.
Πέρα, όμως, από την ιστορική αξία της είδησης, είναι σημαντικό να ξεπετάγονται μπροστά μας κοινές προσπάθειες των λαϊκών στρωμάτων, των «από τα κάτω» αν θέλετε, πέρα από διακρίσεις θρησκείας, γλώσσας, έθνους, στις ώρες που επελαύνει ο κοινωνικός κανιβαλισμός και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης (μαζί με τους νοσταλγούς της άρειας καθαρότητας) έρχονται ξανά στο προσκήνιο της καθημερινότητας.
Σημειώσεις:
[1] Ταχυδρόμος της Βορείου Ελλάδος, 4.5.1922.
[2] Β. Δημητριάδης, Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης ..., ό.π., σ. 236, 386.
[3] Το Φως, 28.10.1925.
[4] Ευ. Χεκίμογλου, Ο Νικόλαος Μάνος…, ό.π., σ. 172.
*Το άρθρο αναδημοσιεύεται από εδώ: http://www.alterthess.gr/content/afieroma-2012-mia-eidisi-apo-ti-thessaloniki-eneninta-hronia-prin
