«-Έν Πάτραις, αναρχικοί, ως ας αποκαλεί η «Πελοπόννησος», έθεσαν πυρίτιδα κάτωθι κιβωτίων πετρελαίου εν τω παντοπωλείω του Ν. Δημητροπούλου, και επ’ ας ανημμένην θρυαλλίδα. Το δυστύχημα απεσοβήθη, αλλ’ οι δράσται δεν συνελήφθησαν.»
(«ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ», Έν Αθήναις, Σάββατον 12 Οκτωβρίου 1896, σελ. 4)
«…, ο Μάτσαλης κατάγεται εξ Άργους, κατοικεί δε από εκοσιπενταετίας εν Πάτραις, έχων μόνον ένα αδελφόν και ων ανύπανδρος.»
(ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, Έν Αθήναις, Τρίτη 5 Νοεμβρίου 1896, σελ. 5)
….
Και τω όντι. Ας εξετάσωμεν το ζήτημα υπό την δευτέραν αυτού όψιν, την όψιν την κοινωνικήν.
Τι είναι το θύμα; Ένας κεφαλαιούχος. Ο εργάτης, το άτομον το ασθενές, το αδύνατον, το προνομιούχον, είναι τα δύω στοιχεία, τα αποτελούντα την κοινωνίαν, αλλά και τα αιωνίως ανταγωνιζόμενα. Ο έννομος αυτών ανταγωνισμός επιφέρει την πρόοδον και την ανάπτυξιν. Όταν όμως ο ανταγωνισμός αυτός υπερβή τα όρια της αμίλλης και καταλήξη εις σύρραξιν, ο πόλεμος ο αμείλικτος είναι το άμεσον αυτής εξαγόμενον· Η κοινωνία τότε παριστά το θέαμα του Κάιν, του εργάτου της γής και του Άβελ, του βιομηχάνου, του κεφαλαιούχου, θέαμα θανάτου και ερημώσεως. Εις την σύρραξιν των δύω αυτών στοιχείων, ήτις είναι αιώνια ως ο κόσμος, οφείλονται όλαι αι κοινωνικαί συγκρούσεις και μεταβολαί. Η άρσις δε τούτων και η κανονική τροχιά αυτών αποτελεί το διηνεκές μέλημα των πολιτικών ανδρών και της πολιτείας.
Εις τας γηραιάς κοινωνίας ένθα διά του χρόνου και των αλλοιώσεων η ανισορροπία αύτη μεταξύ των δύω στοιχείων εκδηλούται ζωηρότερον, αι συγκρούσεις είναι συχναί. Αλλ’ εις την πατρίδα ημών την νηπιάζουσαν ότι, την πεζώς παρακολουθούσαν το Λύδιον άρμα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού και της αναπτύξεως, όπου τα κεφάλαια δεν συνεπεσωρεύθησαν εις βαθμόν επίφοβον, όπου η εργασία ευρίσκει διέξοδον εις την ανεκμετάλλευτον φύσιν και τους ποικιλομόρφους αυτής πόρους, η μεταφύτευσις των κοινωνιστικών ιδεών ημπορεί να θεωρηθή καινότροπον τι και παροδική νοσηρά κατάστασις. Και όμως η κατάστασις αύτη δεν πρέπει να διέλθη απαρατήρητος και άνευ βαθείας μελέτης. Η εμφάνισις του Μάτσαλη δεν ημπορεί να αποδοθή σοβαρώς εις θεωρητικήν τινα ώθησιν και εξέγερσιν. Πρέπει εις τα βάθη της κοινωνίας να ενυπάρχη κάτι τι φυσικόν, πραγματικόν, αληθές, πρέπει να υφίσταται ισχυρά τις ανισορροπία, διά να προσδώση εις τας θεωρητικάς διδασκαλίας το κύρος και την αυθεντίαν. Παραβόλους δράστας ως τον Μάτσαλη και τραγικά γεγονότα ως τα της 3 Νοεμβρίου δεν δημιουργούν αι ψιλαί θεωρίαι εξημμένων τινων καφαλών, ως πιστεύουσι τινες, είναι το εξαγόμενον σφοδρών ψυχικών παθήσεων και οικονομικών δυστυχημάτων. Δυστυχώς την οικονομικήν δυσφορίαν και την αντίθεσιν, την φύσει εγκειμένην ανά μέσον της εργασίας και του κεφαλαίου καθιστά επιφοβωτέραν η δημοσιονομική και η καθόλου οικονομική πολιτική της Ελλάδος. Και το κορύφωμα της δυστυχίας είναι ότι δεν διαφαίνονται ουδέ εις το βάθος του ορίζοντος ένας Ηρακλής με το αθάνατον εροπαλόν του, ένας Ιόλας με το πυρίκαυστον δαυλόν του. Εν τουναντίον όλα τα φαινόμενα τείνουσι να εμπεδώσωσι την θλιβεράν πεποίθησιν, ότι η Ελλάς με την τερατώδη δημοσιονομίαν της, με την ανισότητα του κοινωνικού της πλούτου, με την σπατάλην του δημοσίου πλούτου, θα εξακολουθή δημιουργούσα συνταγματάρχας του γραφείου και των αιθουσών, ουχί δε και λαόν με κώδηκα οικονομικόν, με παραδόσεις, με εθνικόν ιδεώδες.
Μ. Γ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ
(Νεολόγος, Πάτρα Τρίτη 5 Νοεμβρίου 1896, Αρ. 808, σελ. 1)
Ο ΜΑΤΣΑΛΗΣ ΤΙ ΜΑΣ ΕΙΠΕΝ ΧΘΕΣ
ΘΕΛΕΙ ΛΑΙΜΗΤΟΜΟΝ
Τι είπεν χθές εις τους αντιπροσώπους του τύπου ο πρώτος και μόνος αναρχικός της Ελλάδος, ο συνταράξας δια του δολοφόνου έργου του απ’ άκρον εις άκρον την Ελληνικήν κοινωνίαν, την κατάπληκτον ακόμη και συγκεκινημένην εκ του προχθεσινού τραγικού δράματος, είνε γνωστόν και ίσως υπάρχουν και φρονούντες, ότι έπρεπεν επί τέλους, μετά τόσην δημοσιογραφικήν βάσανον, εις ην υποβλήθη, να αφεθή ύσυχος εν τη φυλακή του ο δολοφόνος της χθές. Αλλά διά τον δημοσιογράφον της σήμερον, τον υποχρεωμένον να υπηρετήση με οποιονδήποτε κίνδυνον την λαιμαργίαν του κοινού, αξιούντος ή και επιτάσσοντος πολλάκις να υπηρετηθή καθ’ όλα αυτού τας απαιτήσεις προκειμένου περί γεγονότων, τα οποία ουχί καθ’ όλας αυτώ τας σχέσεις υπέπεσαν εις την αντίληψίν του δεν ήτο τούτο μόνον αρκετόν. ………
Ο ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΠΕΡΙ ΜΑΤΣΑΛΗ
Επειδή το όνομα του Χριστογιαννοπούλου ενεμίχθη εις το αιματηρόν δράμα του Μάτσαλη και πολλοί εξέλαβον τον Μάτσαλην είτε ως οπαδόν του Χριστογιαννοπούλου, είτε ως εκτελεστήν των προφητειών του, αν και εκ της ρητής ομολογίας του δολοφόνου εξάγεται, ότι ουδεμία σχέσις υφίσταται μεταξύ των δύω τούτων, εν τούτοις προς την επιθυμίαν του κοινού υπείκουσα η σύνταξις του «Νεολόγου» απέστειλεν εις Ρίον έκτακτον απεσταλμένον, όπως λάβη την γνώμην του κ. Χριστογιαννοπούλου επί του θλιβερού τούτου γεγονότος, ήτις και είνε εξ…
Το διάβημα του Μάτσαλη ουδεμίαν δύναται να ασκήση επιρροή επί της κοινωνικής τάξεως, διότι είναι μονομερές προέβη δε εις τούτο ουχί υπείκων εις την επενέργειαν σωματείου τινος, αλλά μόνον εις το ίδιον ένστικτον, ζηλεύσας δόξαν Καζερίου και ότι είναι ψεύδος ότι ανέγνωσε συγγράμματα αναρχικών συγγραφέων, τα οποία δεν ήτο εις κατάστασιν να εννοήση. Με τον Μάτσαλην και τους αναρχικούς δεν έχει καμμίαν σχέσιν, διότι οι περί τον Χριστογιαννόπουλον εργάζονται μόνον δια του Ευαγγελίου και της πειθούς· άλλως δε διά του συγγράμματός του ανεσκεύασε την φιλοσοφίαν του Δρακούλη, εξ ης λέγει ο Μάτσαλης ότι ηρύσθη τας ανατρεπτικάς του ιδέας. Τα ένστικτα του Μάτσαλη είναι εκ φύσεως έγρια, τα οποία θα διέμενον τοιαύτα και αν η τύχη τον ανεδείκνυε πλούσιον ως το θύμα του, τον Φραγκόπουλον. Ο Χριστογιαννόπουλος πάντοτε επολέμησε τας αρχάς των σοσιαλιστών και ποτε μάλιστα ηπειλήθη υπ’ αυτού δι’ όσα περί των ιδεών των εξέφρασε δυσμενή.
Την γνώμην της ετέρας καθημερινής καθ’ ην το φονικόν δράμα οφείλεται εις την επικρατήσασαν ιδέαν των σφαγών ην ως γράφει «ο ψευδοπροφήτης εκήρυττε πανηγυρικώς» ο κ. Χριστογιαννόπουλος εχαρακτήρισεν ανεξέλεγκτονν τουτέστι μωράν, διότι αυτός ουδέν εν κρυπτώ ελάλησε, πάντοτε εις το φανερόν το δε έργον του γινώσκουσι πολλοί, καθόσον και βλάσφημοι και ψεύσται ετράπησαν την οδόν του Ευαγγελίου, απορεί δε πως αποδίδεται τοιούτον έγκλημα εις τας αρχάς αδελφότητος Χριστιανικωτάτης και ηθικωτάτης.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΧΘΕΣΙΝΟΝ ΔΡΑΜΑ
Εκ των προσωρινώς κρατηθέντων απελύθη μεν εγκαίρως ο δικηγόρος κ. Β. Δουδούμης, πρόεδρος των σοσιαλιστών, ου την κράτησιν ουδέν εδικαιολόγησε καθά χθές εγράφομεν, και ούτινος αύριον θέλομεν δημοσιεύσει μικρόν άρθρον σχετικόν προς τα γενόμενα, εκρατήθη δε ο διευθυντής της αναρχικής εφημερίδος «Επί τα Πρόσω» κ. Μαγκανάρας, δι’ όν η ανάκρισις σήμερον θέλει αποφανθή τι θα πράξη. Επίσης απελύθη εν καιρώ ο ξυλουργός Τσουμέρκας, ου η γνωστή φράσις παρεξηγήθη όλως, διότι ο φιλότιμος εργάτης παν άλλο ηννοεί η να κατηγορήση τινα εκ των θυμάτων του Μάτσαλη.
¤
Ο Μαγκανάρας προσαχθείς χθές πάλιν ενώπιον του Ανακριτού εξέθηκε τας σοσιαλιστικάς αρχάς του και εξηκολούθει να εμμένη εις το προχθεσινόν άρθρον της εφημερίδος του. Γενομένης επ’ αυτού και εν τω γραφείω του ερεύνης ανευρέθησαν σημειώσεις απειλητικαί κατά της αστυνομίας, ήτις προ ημερών τον είχε προσκαλέσει και του επέβαλλε να παύση των αναρχικών εκείνων άρθρων, επειδή ταύτα αντιβαίνουσι εις τα καθεστώτα.
¤
Παραλείψαμεν χθές εν τη μετά του δολοφόνου συνεντεύξει να γράψωμεν και το εξής επεισόδιον.
Ότε ούτος μας έλεγε, ότι θα εφόνευε τον κ. Γεροκωστόπουλον, επειδή έλεγεν εις ένα δικηγόρον να ομιλή κατά των αναρχικών, τον ηρωτήσαμεν ποίον δικηγόρον ηννόησε, τον κ. Σολιώτην; Αλλ’ ο Μάτσαλης αποκρίνεται, όχι ο Σολιώτης είν’ καλός, αλλά εκείνο που μιλάει βραχνά, εννοών τον κ. Συνοδινόν όντινα και ωνόμασε.
¤
Του Αγ. Δημητρίου, αν είχε δυο δεκάρες, ως λέγει, ο Μάτσαλης θα επήγαινεν εις τον Ευαγγελισμόν και θα τα έκανε θάλασσα, φονεύων ούς είχε στο στομάχι!!!
(Νεολόγος, Πάτρα Τρίτη 5 Νοεμβρίου 1896, Αρ. 808, σελ. 2, 3)
ΤΙ ΕΓΡΑΨΕΝ Ο ΑΘΗΝΑΪΚΟΣ ΤΥΠΟΣ
Σχεδόν όλος ο Αθηναϊκός Τύπος ησχολήθη διά μακρών επί του αιματηρού δράματος της παρελθούσης Κυριακής.
…….
Το Άστυ εν κυρίω επίσης άρθρω δεν παραδέχεται το Μάτσαλην ως σοσιαλιστήν, αλλ’ ως κοινόν κακούργον ή και παράφρονα, καταδικάζει δε αμειλίκτως την ιδέαν του σοσιαλισμού, ούτινος δεν έχουσιν ανάγκην οι εργάται, οι ζώντες ανέτως σχετικώς. Εν τέλει καλεί τον δράστην του εγκλήματος «κοινότατον και χυδαιότατον κακούργον, καθ’ ου ο νόμος δέον να εφαρμοσθή ταχέως και αμειλίκτως».
Το Σκρίπ φρονεί ότι «σοσιαλισμός μη αποβλέπων εις την κοινωνικήν και λαϊκήν πρόοδον, αλλ’ εις τοιούτου είδους εγκλήματα πρέπει να κτυπηθή κατακέφαλα».
Οι Καιροί απροκαλύπτως κυρύττουν ότι πρόκειται περί φρενοβλαβούς κακούργου· «αδύνατον, γράφουσιν, εχέφρων άνθρωπος να διαπράξη παρ’ ημίν κακούργημα παρόμοιον». Η συνάδελφος θεωρεί τον εργατικόν λαόν αμειβόμενον επαρκώς εκ της εργασίας του, ασυμβίβαστα δε τα ήθη και τα φρονήματα αυτού προς τας ακατονομάστους και μωράς θεωρίας. Εν τέλει εκφράζουσι την ελπίδα, ότι «η δικαιοσύνη θα πράξη το καθήκον αυτής αναζητούσα επί αυστηρά τιμωρία τους τυχόν εξωθήσατας εις το κακούργημα εγκέφαλον, προδήλως ασθενή».
….
Η Παλιγγενεσία αποδίδει το κακούργημα εις μεμονωμένας ιδέας ανθρώπου ελλιπούς την κρίσιν και προσβεβλημένου εξ αναρχικής ψυχώσεως, άνευ σχέσεως προς αναρχικήν εταιρίαν. Παραδέχεται ότι η σταφιδική κρίσις επέφερε στενοχωρίαν, αλλ’ από ταύτης μέχρι του διαπραχθέντος κακουργήματος είνε μεγάλη η απόστασις.
ΑΙ ΣΥΛΛΗΨΕΙΣ
Εξ όλων των συλληφθέντων κρατείται έτι εις τας φυλακάς ο διευθυντής της αναρχικής εφημερίδος «Επί τα πρόσω» κ. Ιωαν. Μαγκανάρας, κατά πάσαν δε πιθανότητα δεν θέλει απολυθή.
Μέτρα κατεβλήθησαν προχθές υφ’ όλων των Αρχών του τόπου προς ανακάλυψιν άλλων οπαδών του Μάτσαλη. Αλλ’ ουδέν κατωρθώθη. Ως δε επληροφορήθημεν, μετ’ ολίγας ημέρας, αφού δηλαδή καταπαύση η αλγεινή εντύπωσις, ην ενεποίησε το φρικτόν δράμα η εισαγγελική αρχή θα προβή δραστηριότητα προς ανακάλυψιν των εκβιαστών, οίτινες είχον στείλει κατά το παρελθόν θέρος τας φρικτάς εκείνας επιστολάς. Θα συλληφθή εγκαίρως ο εκβιαστής του κ. Φιλοπούλου Πισπυρίγκος ίνα δικασθή εν τω Κακουργοδικείω και θα κληθώσι πάλιν ενώπιον της δικαιοσύνης οι δύο αδελφοί Σαμαρτζόπουλοι, οίτινες είχον στείλει, ως απεδείχθη τότε, εκβιαστικήν επιστολήν εις τον κ. Πάσκουαν και οίτινες είχον απολυθή τότε προσωρινώς.
(Νεολόγος, Πάτρα 6 Νοεμβρίου 1896, σελ. 2)
ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ ΕΝ ΠΥΡΓΩ
Γράφουσιν ημίν εκ Πύργον:
Χθές την εσπέραν εθεάθη ο γνωστός άλλοτε τυπογράφος αναρχικός Παναγ. Κοτζιάς επί πολλά έτη διαμείνας εν Πάτραις και μέλος του αυτόθι «Σοσιαλιστικού Συλλόγου», και ο οποίος θεωρείται παρά των ειδότων ως λίαν επικίνδυνος. Ο άνθρωπος ούτος είνε εκείνος, όστις προ δυο μηνών είχε ρίψει φοβερόν φυσίγγιον δυναμίτιδος εν τη οικία του κ. Μητροπούλου, και μετά την πράξιν του εκείνην είχε δραπετεύσει και επιστεύετο ότι είχε μεταβή εις Ιταλίαν, αλλ’ αίφνης ανεφάνη αιφνιδίως προχθές την νύκτα. Η αστυνομία εργάζεται δραστηρίως εις ανακάλυψιν και συλληψίν του.
(Νεολόγος, Πάτρα 6 Νοεμβρίου 1896, σελ. 3)
Ο Μάτσαλης ήτο εξηπλωμένος νεκρός και εν μέσω αίματος. Αλλά δεν ήτο τούτο μόνον. Ήτο ακέφαλος και η αριστερά του χείρ έλειπεν από του αγκώνος.
Είς φίλον του επισκεφθέντα αυτόν την προτεραίαν ο Μάτσαλης έλεγεν ότι, αν δεν τον ενοχλήσουν μέχρι της δίκης, αν δεν τον ταλαιπωρήσουν, θα αναμείνη την ημέραν της δίκης του, διά να απολογηθή επισήμως, άλλως βασανιζόμενος τυχόν ήθελεν αυτοκτονήσει, πράγμα το οποίον δεν επεθύμει διότι ούτω το έργον του θα έμενεν ημιτελές διότι έπρεπε λέγει, να καρατομηθή διά να είναι το έργον πλήρες. Και εντεύθεν ακόμη αποδεικνύεται ότι επεθύμει την καρατομησίν του, και εντεύθεν επίσης γεννάται νέα απορία περί της αποφάσεως της αυτοκτονίας, διότι είναι βέβαιον ότι ούτε ηνωχλήθη, ούτε εταλαιπωρήθη. Είς τους φυλακισμένους διένειμε την προτεραίαν ολίγα ασπρόρρουχα, τα οποία είχε. Είς τίνα εξ αυτών εχάρισε τα υπόλοιπα ενός διδράχμου, το οποίον του είχε δώσει όπως του ψωνίση κάτι.
Δύο περίπου ώρας προ της αυτοκτονίας του έλεγεν εις τον Μαγκανάραν «βλέπεις που έγραφες ’ς τον Σοσιαλιστήν (εννοών την σοσιαλιστικήν του εφημερίδα) ότι ο Μάτσαλης είναι ένας τρελλός και δειλός άνθρωπος!». Την πρωΐαν ηρώτα τον Αρχιφύλακα «αν ήλθον Ευρωπαϊκά φύλλα» όπου ήτο βέβαιος ότι θα εγράφετο το όνομά του! Όλα αυτά μαρτυρούσιν ότι πάν άλλο εσκέπτετο ή αυτοκτονίαν. Και όμως ηυτοκτόνησε.
Ευλογωτάτη επομένως η έκπληξις και η απορία.
…….
ΕΠΙΚΑΙΡΑ
Εν τω μέσω του θορύβου και της συγκινήσεως ην διήγειρεν η θλιβερά του Μάτσαλη εμφάνισις, ένας διατριβογράφος της «Εφημερίδος» των Αθηνών επικαλείται του νόμου την παρέμβασιν και ζητεί, όχι πολλά πράγματα, την σύλληψιν του Εισαγγελέως κ. Οικονόμου! Διατί; Διότι μετέφρασεν εν επιστημονικόν έργον σοσιαλιστικόν, «Η γυνή και ο κοινωνισμός», του διασήμου Βέβελ αρχηγού των κοινωνιστών εν τω Γερμανικώ Κοινοβουλίω. Το σύγγραμμα τούτο μετεφράσθη πρότερον, αν δεν απατώμεθα, υπό του κ. Ρουσοπούλου. Η δε μετάφρασις τιμά και τον μεν και τον δε διότι επροίκισαν την πτωχήν μας φιλολογίαν δι’ έργου, διά του οποίου μας εισήγαγον όχι μόνον εις τινας θεωρίας, ας πρεσβεύουσιν επιφανείς κοινωνιολόγοι, αλλά και διότι το περί γυναικός ζήτημα υπό την ιστορικήν του εξέλιξιν διαφωτίζεται τόσω καινοφανώς, όσω και επιστημονικώς, ώστε η έλλειψίς του θα ήτο όνειδος αληθές κατά της νεωτέρας ημών φιλολογίας. Ζητούντες την απαγόρευσιν τοιούτων βιβλίων επιστημονικών, επιζητούμεν την στασιμότητα της ελληνικής επιστήμης και του ελληνικού πνεύματος και μία τοιαύτη στασιμότης άγει προς αληθή ηθικήν και πνευματικήν αυτοκτονίαν. Ένας Κινέζος ημπορεί να εγείρη τα τείχη του και να αποκλείηται από πάσης πνευματικής κινήσεως και ιστορικής αναπτύξεως, αλλ’ η πατρίς του Αναξαγόρου δεν θα ακολουθήση τα ίχνη ούτε της Κίνας ούτε του Μαρόκου.
¤
Εν τη ετέρα καθημερινή και εφημερίδι τινι των Αθηνών εδημοσιεύθη ότι συνελήφθη και αποστέλλεται ενταύθα Ζαφειριάδης τις, εις τον οποίον αποδίδεται συνενοχή εις την δολοφονίαν του Φραγκοπούλου!! Βαβαί της τόλμης των ούτως επιπολαίως εκτιμώντων απλούστατον γεγονός! Ο Ζαφειριάδης αυτός συνελήφθη μεν, αλλ’ είνε και ούτος εξ εκείνων, ους αι αρχαί καταδιώκουν διότι πρεσβεύουσι τας σοσιαλιστικάς αρχάς. Ούτε πρόκειται μόνον περί του Ζαφειριάδου. Η μάλλον πρόκειται και περί άλλων, οι οποίοι θεωρούνται επικίνδυνοι ίσως εις την δημοσίαν τάξιν, πράγμα το οποίον αφίσταται πολύ της συνενοχής εις την δολοφονίαν, ης ο Μάτσαλης είνε ο δράστης.
(Νεολόγος, Πάτρα, Παρασκευή 8 Νοεμβρίου 1896, σελ. 3)
ΤΙΝΕΣ ΠΑΣΧΟΥΝ
Δεν έπαθε μόνο ο οικτρός των ημερών τούτων και απαίσιος ήρως ηθικήν φρενοπάθειαν εάν υποτεθή, ότι δύναται ασφαλώς να ταχθή εις την βαθμίδα ταύτην της εγκληματικής κλίμακος, ως ηξίωσεν ο γράψας χθές εν τω «Νεολόγω» «Πέλοψ», αλλά πάντες και γράφοντες από οιασδήποτε θέσεως, ασφαλώς δύναται τις να υποστηρίξη, ότι κατά τας τρικυμιώδεις ταύτας ημέρας διατελούμεν υπό το κράτος σφοδράς ψυχικής συγκινήσεως, υπαγορευούσης εις έκαστον θεωρίας και γνώμας, αίτινες ολίγον απέχουσι παρακεκινδυνευμένων ουτοπιών. Η σχολαστική κριτική, εκ της αφετηρίας του φρικαλέου εγκλήματος της π. Κυριακής, ορμηθείσα διέπλασσε και διαπλάττει καθ’ εκάστην, ό,τι η ψυχική αύτη συγκίνησις υπαγορεύει, έκτροπον η φαντασιώδες, κραταιός δε τελείται ο αγών της παραγωγής αφθόνων μυθευμάτων, εν τω οποίω βεβαίως οι περισσότερον ευφάνταστοι, αναδείκνυνατι Ολυμπιονίκαι.
Εγράφη, ότι εν Πάτραις ο Σοσιαλισμός, ή δεν ηξεύρω, ο αναρχισμός, έχει βαθέως ριζοβολίσει· ότι αριθμεί παμπληθείς οπαδούς· ότι αι απαρχαί της μεταφυτεύσεως αυτού εις το ημέτερον έδαφος ανάγονται εις εποχήν παλαιάν· ότι απειλείται υπ’ αυτού ο τόπος και τα παρόμοια· εις μάλιστα, μάλλον των άλλων εξημμένος, ητιάθη του αρμοδίους, διατί δεν σπεύδουσι να διατάξωσι την σύλληψιν του Εισαγγελέως κ. Οικονόμου ή και του ιδιοκτήτου της Ακροπόλεως» κ. Γαβριηλίδου, εξ ων ο πρώτος μετέφρασε την «γυναίκα και τον κοινωνισμόν» του διασήμου κοινωνιστού Βέβελ, ο δε έτερος εφιλοξένησεν εις την εφημερίδα του μελέτας περί σοσιαλισμού κλπ!!! Και αν το βαρόμετρον της νευροπαθείας ημών, εξακολουθήση επί τινας ακόμη ημέρας διατελούν εν υψώσει, Κύριος οίδε, τίνας ακόμη πέπρωται να ακούσωμεν οι δείλαιοι γνώμας περί του τόπου ημών, και τίνα θα συμβουλευθώσι μέτρα κατά των εν αυτώ κατοικούντων. Εάν ο Μάτσαλης απέκτεινεν εαυτόν διά του μάλλον αγρίου τρόπου, επαξίως της θηριωδίας των αισθημάτων του, ως απέκτεινε και ένα ατυχή συμπολίτην μας καθ’ υπαγόρευσιν αυτής ταύτης της θηριώδους ψυχής του, εάν το οικτρόν δράμα, έσχε τέλος πάντων την πεπρωμένην λήξιν του, υπάρχει εγρηγορούν το ειδεχθές φάσμα του, ίνα εξακολουθήση υπαγορεύον ημίν τας μάλλον παραβόλους και ατασθάλους ιδέας περί της κοινωνίας ημών, ήτις μικρού δείν να παρασταθή ως φωλεά αναρχικών του μοχθηροτέρου είδους και της καταχθονωτέρας καταγωγής! Αλλά προς Θεού, σταματήσωμεν· ανακτήσωμεν την ηθικήν ημών απάθειαν και την ψυχραιμίαν, ήτις προσήκει εις τους αξιούντας να κρίνωσι τοιαύτα θλιβερά κοινωνικά γεγονότα και να ανευρίσκωσι τας αιτίας αυτών. Διότι είνε άδικον και απιστεύτως επιβλαβές δια την Πατραϊκήν και την Ελληνικήν ακόμη κοινωνίαν, το ανάγειν εις ύψος καθολικής σημασίας το ειδεχθές έγκλημα ενός ηθικώς αποκλήρου, του οποίου η φυσιολογική ίσως ατέλεια μετέβαλε δια της κακής ανατροφής και της επιρροής των περιστάσεων, την ψυχήν εις χαλκείον πάσης μοχθηράς και αιμοχαρούς ιδέας. Το έγκλημα της π. Κυριακής δεν δύναμαι να πιστεύσω εγώ, ότι έχει ιστορίαν, εκτεινομένην πέραν των χαμαιζήλων και μοχθηρών παθών του εργάτου αυτού, ούτε σχέσιν τινά οιανδήποτε προς την κοινωνικήν ημών κατάστασιν, ήτις εάν σήμερον, εάν πέρυσιν, εάν από τινος διέρχηται στάδιον τι οιονεί παθήσεως και δυσφορίας ανιαράς, κέκτηται αρκούντα ηθικά στοιχεία, ώστε να μη ήναι κίνδυνος η τοιαύτη δυσπραγία, ήτις αναμφισβητήτως, αρκούντως την ταλαιπωρεί, να την καταστήση δολοφόνον και αναρχικήν και οπαδόν του Μάτσαλη. Μη δε τις νομίση, ότι τοιαύτα φρονών, υποβιβάζω ή υποτιμώ τα δεινά, άτινα από τινος υφιστάμεθα εκ της ενσκηψάσης οικονομικής καταιγίδος. Τα δεινά ταύτα πρόκεινται αυτόδηλα εις τας αισθήσεις και την αντίληψιν όλων ημών, αλλά τοιαύτα δεινά παροδικής φύσεως, άτινα μόνον επιβάλλουσι σκέψεις και μέτρα επανορθωτικά, ίνα παρέλθωσι και ανατείλη αύθις η οικονομική ευεξία, δεν δημιουργούσι το ειδεχθές τέρας της αναρχίας, ούτε παράγουσι Βαγιάν και Καζερίους και τους ομοίους αυτοίς εν τω ευθαλεί ημών παραδείσω και εν τη κοινωνία της χριστιανικωτέρας υπομονής. Η αναρχία είναι αποκλειστικός κλήρος της Γαλλίας, Ιταλίας και Ισπανίας, ίσως δε και άλλων ομοίων αυταίς χωρών, διότι εν τω εδάφει αυτών ανέπτυξαν ταύτην βαθύτατα αίτια, εγκείμενα εν τη υποστάσει κυρίως της κοινωνίας αυτών. Εν Ελλάδι δεν υπάρχει τάξις κοινωνική μισητής αριστοκρατίας και ολιγαρχίας και τάξις κραταιοτάτων κεφαλαιούχων, εκπροσωπούντων την μεγάλην δύναμιν των κεφαλαίων, ούτε τον αντίποδα των Ρότσιλ αποτελούσι πενέσται της αθλιεστέρας τύχης, πεινώντες και γυμνητεύοντες και ευρισκόμενοι την πρωίαν πολλάκις εις τας οδούς τυμπανιαίοι υπό της πείνης και του ψύχους, ίνα τους σαρώσωσιν οι εργάται της καθαριότητος, όπως τους δηλητηριαζομένους παρ’ ημίν κατά το θέρος κύνας. Εν Ελλάδι μία και ισότιμος και, ούτω είπειν, δημοκρατικωτάτη τάξις υπάρχει, και μία κρατεί μεταξύ τω πολιτών διαφορά της μείζονος η μικροτέρας περιουσίας και της πνευματικής αναπτύξεως, η εργατική δε τάξις εν Ελλάδι είναι η ήκιστα πάσχουσα και ήκιστα ταλαιπωρουμένη εκ των ανωμαλιών του κοινωνικού καθεστώτος, ίνα εν τοις κόλποις αυτής θερμανθή ο δηλητηριώδης όφις της αναρχίας. Εις την Ελλάδα, πλειότερον πάσης άλλης, πάσχει η μέση τάξις, διότι αυτή υπέχουσα βαρείας κοινωνικάς υποχρεώσεις, ένεκα των οποίων επιβάλλεται εις αυτήν να πράττη πολλάκις υπέρτερα των δυνάμεών της, βαρείται προς τούτοις με όλα τα βάρη της κοινωνίας και της πολιτείας, μάρτυς αιώνιος, αλλ’ η τάξις αύτη δεν είναι αναρχική, είναι νομιμοφρονεστάτη και στέργει υπομονητικώς το παρόν, επιζητούσα τα βελτίω δι’ εργασίας ακαταπονήτου και μαρτυρικής αυτόχρημα. Βεβαίως δεν πρόκειται περί των παροδικών οικονομικών στενοχωριών, αίτινες τους πάντας καταθλίβουσιν. Αλλ’ αύται δεν είνε ικαναί να παράγωσι το κακόν της αναρχίας και να κλονίσουν εκ βάθρων την κοινωνικήν ημών ύπαρξιν, ως οι παράτολμοι διερμηνείς των ημερών τούτων υπεστήριξαν. Άλλως τε τοιαύται οικονομικαί κρίσεις, οίας πολλάκις διήλθεν ο τόπος και οίαν από τινος διέρχεται μέρος της Ελλάδος, δεν θεραπεύονται διά μέτρων βιαίων, αλλά διά της εργασίας και της σωφροσύνης και της συναισθήσεως της ημετέρας θέσεως.
Ας παύσωμεν λοιπόν συγχέοντες τα άσχετα και καινολογούντες εν ου δέοντι, επιβλαβή της ατυχούς Ελληνικής κοινωνίας, ήτις δεν είνε αξία να φέρη το στίγμα της αναρχίας, όπερ τινές τόσον ευσυνειδήτως τη ενεκόλαψαν κατά τας πικράς ταύτας ημέρας.
Ας αφήσωμεν δε την Δικαιοσύνην να πράξη το καθήκον της, δι ων μέτρων ήθελε θεωρήσει καταλλήλων, κατά των θερμών κεφαλών, τας οποίας αναγνώσεις επικίνδυνοι εξήψαν ίσως και εθέρμαναν, ώστε να υπολαμβάνωσι το έδαφος της νομιμόφρονος Ελλάδος μας, ως κατάλληλον προς βλάστησιν μωρών και χιμαιρικών ιδεών.
Νομιμόφρων
(Νεολόγος, Σάββατον 9 Νοεμβρίου 1896, Έτος Γ, Αριθ. 812)
ΣΥΛΛΗΨΙΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΟΥ ΕΝ ΠΥΡΓΩ
Χθές την νύχτα ελάβομεν εκ Πύργου το ακόλουθον τηλεγράφημα:
Συνελήφθη απόψε εν Κολλυρίω ο Πάνος Μαχαιράς ή Γιαννόπουλος, ως μέλος αναρχικής εταιρίας ενταύθα. Ο συλληφθείς εγνωρίζετο ως σοσιαλιστής.
(Νεολόγος, 9 Νοεμβρίου 1896, σελ. 3)
«ΣΥΛΛΗΨΙΣ ΑΝΑΡΧΙΚΟΥ ΕΝ ΚΕΡΚΥΡΑ
Αναρχική Εταιρεία
Συνελήφθη εν Κερκύρα κατά τηλεγραφικήν διαταγήν εκ Πατρών, ο Αντ. Μαρκαντωνάτος, τελωνοφύλαξ. Αι εν Πάτραις αρχαί συνέλαβον εν τη προόδω των ανακρίσεων υπονοίας, ότι ούτος έσχε σχέσεις αναρχικάς μετά τον Μάτσαλη. Ο συλληφθείς θα οδηγηθή υπό συνοδείαν εις Πάτρας. Η δικαστική αρχή Πατρών πιστεύει, ότι ευρίσκεται επί τα ίχνη αναρχικής εταιρείας, υφισταμένης εν Πάτραις μυστικώς από έτους και πλέον. Λέγεται, ότι έχει διακλαδώσεις και εν Αθήναις και εις άλλας πόλεις ας Ελλάδος.»
(«ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ», Έν Αθήναις, Κυριακή 10 Νοεμβρίου 1896, σελ. 2)
ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ
ΠΑΤΡΑΙ ΚΑΙ ΑΘΗΝΑΙ
Πολλάς εκπλήξεις μας έχουν κάμει μέχρι τούδε αι Πάτραι και φοβούμαι ότι και άλλας μας επιφυλάττουν. Μέχρι προ ολίγων ημερών δεν υπέθετα ότι υπάρχουν αναρχικοί εις την Ελλάδα, το πρώτον δε τώρα μανθάνω την ύπαρξιν του κ. Μαγγανάρα και της εφημερίδος του. Αλλ’ εφανταζόμην πάντοτε ότι εάν ποτέ μας ήρχετο ο εράσμιος ούτος νεωτερισμός, εις τας Πάτρας θα ενεκλιματίζετο πρώτα, πρώτα. και τούτο διότι εκ Πατρών μας έρχονται συνήθως όλα τα παράδοξα και πρωτότυπα. Άλλοτε ουδαμού της Ελλάδος υπήρχον τόσοι αγαθαγγελισταί και οραματισταί όσοι εις την Αχαΐαν· και το 1876 κάποιος εκ τούτων κατώρθωσε να πείση τον κόσμον ότι το τέλος της Τουρκίας ήτο άφευκτον κατά το έτος εκείνο. Εν πάτραις δε το πρώτον εύρεν έδαφος και ο σοσιαλισμός προ του 1880 ακόμη. Έπειτα ανεφανίσθη ο διαβόητος Καπετάνος, όστις με τας προφητείας του περί σεισμών και καταστροφών ανεστάτωσε τας Πάτρας και παρ’ ολίγον να πιστευθή ως αληθής θεόπνευστος. Τι σας λέγουν δε οι σημερινοί Αρνέλλοι και Χριστογιαννόπουλοι, με τον λυσσαλέον και επιληπτικόν «Αρμαγεδώνα» των και τους προσηλίτους τους οποίους έκαμαν εις την ουρανοποίησιν της γής;
Θα μου πήτε ότι αι συναρπαγαί αύται και οι φανατισμοί είνε αποτέλεσμα αμαθείας του όχλου. Αλλά μήπως εν Πάτραις μόνον είνε ο όχλος αμαθής;
Το βέβαιον είνε ότι ο όχλος των Πατρών έχει ιδιαίτερον όλως χαρακτήρα, επιδεικτικόν εις φανατισμούς, τους οποίους δεν φανταζόμεθα ημείς οι άλλοι, φανατισμούς δυναμένους να τραπώσι προς το καλόν, όπως τρέπωνται προς την πλάνην υπό των αγυρτών.
Κάποιος, ο οποίος εξηγεί πάσαν φυλετικήν ιδιότητα δια της επιδράσεως του κλίματος, μου έλεγε προχθές:
-Δεν σου φαίνεται ότι αυτοί οι Πατρινοί της κατωτέρας τάξεως είνε όλως ιδιόρρυθμοι εν μέσω των άλλων Ελλήνων; Θεόληπτοι αφ’ ενός και κοινωνισταί αφ’ ετέρου. Τον ένα πόδα εις τον μεσαίωνα, τον άλλον εις τον αιώνα του Καρλ Μάρξ. Ξέρεις που αποδίδω την ιδιορρυθμίαν των; Εις το ηφαιστειώδες έδαφός των! Χωρίς να παραδεχθώ τας πλέον ή παρατόλμους εξηγήσεις του κυρίου τούτου, δεν δύναμαι να μη ομολογήσω την υπάρχουσαν διαφοράν μεταξύ του όχλου των Πατρών και του Αθηναϊκού. Εδώ όλα τρέπονται προς την παρωδίαν και όλα δίδουν αφορμήν γέλώτος εις τους φιλοσκώμμονας Αθηναίους.
Όλοι εκάθησαν εις την μπερλίναν από του δημοκρατικού μέχρι του θεοσοφιστού. Και ο σοσιαλιστής Καλλέργης, με το αγριωπόν του μούσι, πολλάκις εδέχθη καπελιαίς από εκείνους από τους οποίους ανέμενε χειροκροτήματα. Υπό τον γαλανόν ουρανόν της Αττικής δεν είνε δυνατόν να γεννηθώσι στυγναί και αιμοχαρείς ιδέαι. Ας κοιμώμεθα ήσυχοι, ή μάλλον ας κοιμώνται ήσυχοι όσοι έχουν λόγους ν’ ανησυχούν συνεπεία του αναρχικού κρούσματος των πατρών, διότι φεύ! Δεν έχομεν όλοι το ευτύχημα να φοβούμεθα τους Ματσάλιδες!
Ι. Ακτήμων
(Αθήνα, Εμπρός, 10 Νοεμβρίου 1896, Αρ. φυλ. 1, σελ. 1)
«Συνελήφθη εν Κέρκυρα όπου ευρίσκετο ως τελωνοφύλαξ ο σοσιαλιστής Μαρκαντωνάτος και ήχθη εις Πάτρας προς ανάκρισιν.»
(«ΕΜΠΡΟΣ», Αθήνα 11 Νοεμβρίου 1896, σελ. 3 Αρ. 2)
«-Οι εν Άργει συγγενείς του δολοφόνου Μάτσαλη εζήτησαν παρά των εν Πάτραις αρχών το πτώμα του, ας το θάψωσιν είς την γενέθλιον γήν. Άγνωστον αν αι αρχαί θα επιτρέψωσι την παράδοσιν του πτώματος.»
(«ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ», Έν Αθήναις, Δευτέρα 11 Νοεμβρίου 1896, σελ. 5)
«-Και επειδή ο λόγος περί Μάτσαλη, ας σημειωθή ότι ονομάζεται Μάτσανης και όχι Μάτσαλης. Τούτο βεβαιοί εις συνάδελφον πατριώτης του και εξ Άργους ανταποκριτής.»
(«ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ», Έν Αθήναις, Τρίτη 12 Νοεμβρίου 1896, σελ. 6)
«Αγγέλεται εκ Πατρών, ότι η αυτόθι δικαστική αρχή παρήγγειλε την σύλληψιν του εν Πύργω διαμένοντος Γ. Κολλικνούτη, ως υπόπτου εν τω αναρχικώ εγκλήματι.»
(«ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ», Έν Αθήναις, Τετάρτη 13 Νοεμβρίου 1896, σελ. )
«Συνέπεια γνωστής εγκυκλίου συνελήφθη εις συζητών περί σοσιαλισμού, ενώ διεμαρτύρετο περί του εναντίου, ως λέγεται αδιαφόρως.
Η εφαρμογή της ιδιορύθμου εγκυκλίου θα προκαλέση τραγέλαφον και πολλοί θα επισκεφθώσιν την αστυνομίαν μη γνωρίζοντες την αιτίαν.»
(«ΕΜΠΡΟΣ», Αθήνα Τετάρτη 13 Νοεμβρίου 1896, σελ. 3, Αρ. 4)
«ΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΑΙ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
Απαγορεύονται διά τους καταδίκους
Το υπουργείον της Δικαιοσύνης απηύθυνεν εγκύκλιον προς τους εισαγγελείς των εφετών και δι’ αυτών εις τους των πρωτοδικών όπως απαγορεύωσιν εις τους δημοσιογράφους να λαμβάνωσι συνεντεύξεις μετά καταδίκων και υποδίκων, διότι αυταί είνε εκτός των δημοσιογραφικών καθηκόντων και παραβλάπτουν το έργον της Δικαιοσύνης.
Εις το μέτρον τούτο έδωκαν αφορμήν αι μετά του Ματζάλη δημοσιογραφικαί συνεντεύξεις».
(«ΕΜΠΡΟΣ», Αθήνα Πέμπτη 14 Νοεμβρίου 1896, σελ. 2, Αρ. 5.)
«ΠΕΡΙΕΡΓΟΤΑΤΑ ΠΕΡΙ ΜΑΤΣΑΛΗ
Μάτσανης, όχι Μάτσαλης ονομάζεται, καθ’ α επιστέλλουσιν ημίς αναρχικός Πατρών. Δεν συνέτειναν δε τόσον τ’ αναρχικά αναγνώσματά του, όσον η εξήγησις του ονόματός του παρ’ Ιταλού εργάτου φίλου του, ομιλούντος την ελληνικήν και των αυτών φρονημάτων, όστις του είπεν ότι το όνομά του είνε ιταλικόν και παράγεται εκ της ιταλικής λέξεως ammazerre=φονεύω και εξ αυτού ammazali=φόνευέ τους (τους πλούσιους) εις την διάπραξιν του εγκλήματος.
Αυτός ο εξηγητής ήτον ο πρώτος υποβολεύς της ιδέας, ο εμφυσήσας εις αυτόν την inggestion της πράξεως. Παρασκευάζεται δε και πρόγραμμα, προσεχώς εκδοθησόμενον εις 10 λεπτά φυλλάδια, κατά το παράδειγμα του Tue-la’ του κ. Α. Δουμά, υιού, εκείνο μεν διά τας γαχαλίδας, τούτο δε υπό τον τίτλον «φόνευέ τους» διά τους πλουσίους.»
(ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, Έν Αθήναις, Παρασκευή 15 Νοεμβρίου 1896, σελ. 7)
«ΤΟ ΕΝ ΠΑΤΡΑΙΣ ΙΔΡΥΜΑ
Απόλυσις συλληφθέντων
Καθ’ ας έχομεν πληροφορίας η εν Πάτραις ενεργουμένη ανάκρισις επί της υποθέσεως του αναρχικού Ματζάλη δεν ανεκάλυψε συνενόχους αυτού. Τούτον ένεκα δύο εκ των υπόπτων συλληφθέντων απελύθησαν, επίκειται δε και η απόλυσις των λοιπών. Εκ των μέχρι τούδε γενομένων ανακρίσεων εξάγεται, ότι ο Ματζάλης δεν είχε συνενόχους, ουδέ διετέλει εις σχέσεις προς τους διαφόρους σοσιαλιστικούς συλλόγους, τους υπάρξαντας εν Ελλάδι.»
(«ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ», Έν Αθήναις, Κυριακή 24 Νοεμβρίου 1896, σελ. )
ΑΠΕΙΛΗ ΚΑΤ’ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΣ
Κατά τάς εκ Πατρών ειδήσεις, ο εισαγγελεύς των αυτόθι Πρωτοδικών κ. Σ. Οικονόμου έλαβεν εκ Κων/πόλεως απειλητικήν επιστολήν με την υπογραφή «Κάποιος αναρχικός». Δι’ αυτής ο γράφων συνιστά είς τον κ. Οικονόμου όπως λάβη πρόνοιαν υπέρ των φυλακισμένων αναρχικών, άλλως «θα εκτελεσθούν κατ’ αυτού τα δέοντα».
(«ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ», Έν Αθήναις Δευτέρα 25 Νοεμβρίου 1896, σελ. 4)
ΕΙΚΩΝ ΜΑΤΣΑΛΗ
Εις των μετά το δράμα του Μάτσαλη συλληφθέντων και προφυλακισθέντων σοσιαλιστών, έλαβε χθές εν τη φυλακή του μικρόν δέμα συστημένον με επιστολήν, όπερ αποσφραγίσας ο επιστάτης εύρεν εντός αυτού ξυλογραφίαν του Μάτσαλη εις Αθήνας παραγγελθείσαν και διά το Εξωτερικόν φαίνεται προωρισμένην. Η ξυλογραφία παρεδόθη εις την Εισαγγελίαν.
(Νεολόγος, Τρίτη 17 Δεκεμβρίου 1896, Αρ. 850, σελ. 2)
«ΠΑΤΡΙΝΑ ΝΕΑ
(ΤΗΛΕΓΡΑΦΙΚΩΣ)
Προφυλακισμένος συντάκτης σοσιαλιστικής εφημερίδος «Επί τα Πρόσω» έλαβεν Αθηνών ξυλογραφικήν εικόνα Μάτσαλη κατασχεθείσαν παρά εισαγγελέως. Λέγεται Μαγγανάρας προϋτίθετο έκδοσιν φυλλαδίου περί Μάτσαλη μετά εικόνος του.»
(«ΕΜΠΡΟΣ», Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου 1896, σελ. 3, Αρ. 39)
«-Διά την υπόθεσιν του αναρχικού Ματσάλη το Πλημμελειοδικείον Πατρών παρέπεμψεν ενώπιον μεν του κακουργιοδικείον τον Μαγγανάραν, ενώπιον δε του πλημμελειοδικείου 13 άλλους σοσιαλιστάς, εν οις και τον γνωστόν Μαρκαντονάτον.»
(«ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ», Έν Αθήναις, Σάββατον 21 Δεκεμβρίου 1896, σελ. 5 )
Οι καταδιωκτικές αρχές όμως δεν θεωρούσαν τους χριστιανοσοσιαλιστές περισσότερο επικίνδυνους για το κοινωνικό καθεστώς από τους άλλους σοσιαλιστές και τους αναρχικούς. Τους ενδιέφερε μάλιστα ο Ιωάννης Μαγκανάρας, τον οποίο υπολόγιζαν ως τον πιο βασικό αντίπαλο του πολιτεύματος σε τοπικό επίπεδο, όπως τουλάχιστον τούτο καταφαίνεται από την πιο κάτω απορριπτική απόφαση του Συμβουλίου των Πλημμελειοδικών της Πάτρας σε αίτηση, που είχε εκείνος υποβάλλει, για την προσωρινή του αποφυλάκιση:
Το Συμβούλιον των εν Πάτραις Πλημμελειοδικών, συγκείμενον εκ των δικαστών Νικολάου Ψωμάκη, προεδρεύοντος, απόντος του προέδρου Δημοσθένους Ιωαννίδου και Θεοδώρου Θεοδωροπούλου, ανακριτών, συνέλθον εν τω προς διάσκεψιν δωματίω του την 4ην Ιανουαρίου 1897, παρουσία του τε αντιεισαγγελέως Δημητρίου Παπαχατζή και του υπογραμματέως Γεωργίου Τσίμα, ίνα σκεψάμενον αποφανθή επί της αιτήσεως του Ιωάννου Μαγκανάρα περί απολύσεως αυτού δι’ εγγυήσεως (…) ακούσαν (του Εισαγγελέως…) ιδόν την δικογραφίαν (και) σκεφθέν κατά τον νόμον, επειδή κατά το άρθρον 236 της Ποινικής Δικονομίας η προσωρινή απόλυσις δεν επιτρέπεται επί των επικινδύνων εις την κοινήν ασφάλειαν, κατά την κρίσιν δε του Συμβουλίου ο κατηγορούμενος ένεκεν του ιδίου αυτού βίου και του χαρακτήρος είναι τοιούτος (και) δέον επομένως να απορριφθή η αίτησις αυτού,
Διά ταύτα,
Ίδον και το άρθρον 236, παράγραφος 1, της Ποινικής Δικονομίας, απορρίπτει την από 31ης Δεκεμβρίου παρελθόντους έτους αίτησιν του κατηγορουμένου Ιωάννου Μαγκανάρα, κατοίκου Πατρών, περί απολύσεως αυτού δι’ εγγυήσεως (…) [Βιβλίον Βουλευμάτων κλπ. Έτος 1897. Αρ. 11.] (σελ. 295-296)
(Βασίλη Κ. Λάζαρη, Παναγιώτης Συνοδινός Ένας ρωμαντικός πατρινός του δέκατου ενάτου αιώνα, Αχαϊκές Εκδόσεις)
ΤΙ ΘΕΛΟΥΝ ΟΙ ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ
Εξεδόθη υπό του εκδοτικού γραφείου της «Επί τα Πρόσω» κομψότατον και καλλιτεχνικώτατον φυλλάδιον επί λαμπρού χάρτου, με ωραίον εφώφυλλον υπό τον τίτλον «Τι θέλουν οι Αναρχικοί», υπό Σεβαστιανού Φώρ συντάκτου και διευθυντού της Παρισινής εφημερίδος «Κοινωνική». Τιμάται δέκα λεπτά και πωλείται εις τα γραφεία της εφημερίδος «Επί τα Πρόσω».
(Πελοπόννησος, 19 Αυγούστου 1897)
«ΑΝΑΡΧΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ
Εν Φιλιατροίς και Κυπαρισσία
Αναρχικά κινήματα έλαβον χώραν την παρελθούσαν εβδομάδα εν Φιλιατροίς και Κυπαρισσία, Εν μεν τοίς Φιλιατροίς εγένετο απόπειρα ανατινάξεως διά δυναμίτιδος της οικίας του Δ. Βρασιώτου, τεθείσης αρκετής ποσότητος δυναμίτιδος εν τη γωνία της οικίς, ή ις κατέρρευσεν άνευ τινος απευκταίον.
Είς δε την Κυπαρισσίαν ανεφλέχθη φυσίγγιον δυναμίτιδος εν αυτή τη οικία του δικηγόρου κ. Γ. Ζαχαροπούλου, προξενήσαν τινας ζημίας. Οι δράσται δεν εγνώσθησαν.»
(«ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ», Παρασκευή 22 Αυγούστου 1897, σελ. 2, Αρ. 1924)
«ΔΙΕΘΝΗ ΜΕΤΡΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΑΝΑΡΧΙΚΩΝ
Κατά τηλεγράφημα εκ Μαδρίτης προς την «εφημερίδα της Κολωνίας» η Ιταλία, η Αυστρία, η Ρωσία και η Γερμανία εδέχθησαν την πρότασιν της Ισπανικής κυβερνήσεως, όπως ληφθώσι διεθνή μέτρα κατά των αναρχικών. Εν άλλοτε προτείνει η Ισπανία όπως ορισθή απομεμακρυμένη τις αποικία, είς ήν να εξορίζωνται οι επικίνδυνοι αναρχικοί.
Η Γαλλία δεν απάντησεν εισέτι είς την πρότασιν της Ισπανίας το τηλεγράφιμα προσθέτει ότι αι Ηνωμέναι Πολιτείαι, η Μεγάλη Βρεταννία και η Ελβετία δεν θα υποστηρίξωσι πιθανώς το κατά των αναρχικών διεθνή τούτον πόλεμον».
(«ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ», Παρασκευή 5 Σεπτεμβρίου 1897, σελ. 3, Αρ. 1938)
ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΑ ΔΟΛΟΦΟΝΗΘΕΝΤΟΣ
Ο «Νεολόγος» εξακολουθεί το αιώνιον σύστημα των αφειδών θυμιαμάτων. Ούτω χθές επί τη επετείω του δολοφονηθέντος Διονύσιου Φραγκοπούλου, συμμεριζόμενος την επιμνημόσυνον τελετήν, έκαυσε λιβανωτόν μέχρι αηδίας.
Και εφ’ όσον η αφιλοκερδής αυτή θυσία είχε σκοπόν απλής προσωπικής κολακείας ή παρηγοριάς, εις τους επιζώντας, αυτή θα παρήρχετο ως καπνός, αλλά να τολμά να διακηρύττη urbi et orbi, ότι ο «τόπος επλήγει δια της χειρός του Μάτσαλη, αφού εστερήθη ανδρός, ο οποίος η δύνατο να δράση υπέρ αυτού διά της πείρας, της εν γένει αξίας του, και ο οποίος είχε καταστή διά των προσόντων αυτού δύναμις πραγματική, επί της οποίας η δύναντο να στηριχθώσι σήμερον οι θρηνούντες την εμπορικήν κατάστασιν των Πατρών», είνε τι το οποίον εξέρχεται των ορίων και αυτής της θρασύτητος, και δεν αμφιβάλλομεν ποσώς, ότι το τετραπέρατον πνεύμα του μακαρίτου Διονυσίου, ενώ θα οικτείρη την κατάπτωσιν του τύπου, εξ άλλου θα ξεκαρδίζεται –εάν επιτρέπεται η φράσις– γελών διά τα αηδή ψεύδη και τερατολογήματα του αφιλοκερδούς «Νεολόγου».
Ότι ο Δ. Φραγκόπουλος υπήρξε μία εμπορική και κερδοσκοπική μεγαλοφυΐα, μία ακαταπόνητος και αέναος δράσις, μη ολιγωρούσα πρό ουδενός, υποσχομένου κέρδος υλικό, ουδεμία αντίρρησις. Αλλά τα σπάνια ταύτα πλεονεκτήματα τα εχρησημοποιεί αποκλειστικώς δι’ εαυτόν. Διά την πόλιν, διά την κοινωνίαν, διά το εμπόριον, διά την βιομηχανίαν, εν γένει υπήρξεν όχι μόνον μηδενικόν αλλά και κάτι άλλο: ήτο μία μεγαλοφυής αντίδρασις κατά παντός καλού, κατά παντός μέτρου προτεινομένου, υποσχομένου δε την πρόοδον της πόλεως. Ουδέποτε εμερίμνησε διά το γενικόν συμφέρον του τόπου, διά την πρόοδον αυτού. Τουναντίον εν ταίς ημέραις αυτού και εκ της λυσσώδου και συστηματικής αδιαφορίας πολλάκις δε και αντιδράσεως αυτού, κατέπεσεν εμπορικώς ο τόπος εις βαθμόν εμπνέοντα την απελπισίαν. Εκ δε της πτώσεώς του ούτος ήντλει πλειοτέραν υλικήν δύναμιν και μεγαλείτερα πλούτη. Εάν δε ποτέ εφάνη εν τη εμπροσθοφυλακή κοινωφελούς τινός έργου η πραγματοποίησις, τούτου στενώς θα συνεδέετο με τα ιδιαίτερα αυτού συμφέροντα. Είποτε ο Δ. Φραγκόπουλος ήτο αλλοίος, εάν ενδιαφέρετο, εάν επόνει δια τον τόπον τούτον και δεν επωφελείτο εκ της δυστυχίας του, θα ήτο αγαπητός παρ’ ημίν, θα ήτο ως άλλος Ρετσίνας και Μουτσόπουλος, δήμαρχος επ’ άπειρον, θα ήτο ο ευεργέτης του τόπου εσαεί, αλλ’ ο κακός δαίμων του τον απέτρεψε της κοινωνικής δράσεως και τον εκάρφωσεν εις το στενώς και κακός εννοούμενον ατομικόν συμφέρον, διά την ατυχίαν του τόπου, διότι τοιαύτη διάνοια θα εθαυματουργεί και θα έσωζεν, εάν ελάμβανε δρόμον ευθύν, και ανυψούτο εις ορίζοντας φιλοπόλιδας.
Και όμως ευρέθη ο «Νεολόγος», να αναξέσει πληγάς παλαιάς, ευρέθη να διατυπώση θεωρίας νέας, τρόπον εξιλασμού περίεργον και να ταράξη την ησυχίαν του μακαρίτου, χωρίς να εννοή, ότι οι άτοποι έπαινοι άγουσι τους εγωιστικούς χαρακτήρας, εις τα άκρα, και δημιουργούν και οπλίζουν την χείρα εκείνων, οίτινες πάσχοντες από υπερευαισθησίαν, ζητούσιν υπευθύνους της αφορήτου κοινωνικής καταστάσεως. Αλλοίμονον εάν όλος ο τύπος εβάδιζε την οδόν του «Νεολόγου». Ίσως ούτω ευρίσκοντο πολλοί κούφοι πιστεύοντες εις τους επαίνους και τότε ούτοι, ακολουθούντες οδόν ευτελούς ατομισμού, θα εδημιούργουν δεσπότας και δούλους, διόλου δε απίθανον και πολλούς Ματσάληδες.
Ταύτα προς το παρόν επιφυλασσόμενοι να επανέλθωμεν ειδικώτερον εν απολύτω ανάγκη, εκθέτοντες λεπτομερέστερον τα αφορώντα τον μακαρίτην, ον παρηκολουθήσαμεν εν τη δράσει του, από της νεαράς του ηλικίας, χάριν της ιστορίας.
Ιστορικός
(ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ, ΠΑΤΡΑΙ ΤΡΙΤΗ 4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1897, σελ. 1)
ΠΡΟ 36 ΕΤΩΝ
ΑΠΟ ΠΑΤΡΙΝΑ ΦΥΛΛΑ ΕΚ ΤΟΥ «ΝΕΟΛΟΓΟΥ»
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1896
Νοέμβριος 4
-Ο δολοφόνος Μάτσαλης κρατείται ακόμη εν τω υπογείω της Μοιραρχίας. Το πλείστον του χρόνου διέρχεται βηματίζων με το τσιγάρον εις το στόμα. Εις συντάκτην του «Νεολόγου» εδήλωσεν ότι δεν αισθάνεται καμίαν μεταμέλειαν διά το έγκλημα, ότι έχει προ πέντε ετών αναρχικάς ιδέας και ότι λυπήται διότι έτυχε να ήνε εκείνοι εναντίον των οποίων έκαμε την δολοφονικήν απόπειραν οι αντιπρόσωποι του κεφαλαίου.
-Διαταγή της ανακριτικής αρχής επεσκέφθησαν σήμερον την πρωίαν εν τη φυλακή τον υπόδικον Μάτσαλην δυο ιατροί οι κ.κ. Βαχατώρης και Μανούσος. Μετά την εξέτασιν ο κ. Βαχατώρης εδήλωσεν ότι ο δολοφόνος είχε μίαν ιδέαν έμμονον, ήτις δεν απέκλειε την χρήσιν του λογικού.
-Εκ των προσωρινώς κρατηθέντων απελύθη μεν εγκαίρως ο δικηγόρος κ. Β. Δουδούμης πρόεδρος των σοσιαλιστών, ου την κράτησιν ουδέν εδικαιολόγει, εκρατήθη δε ο διευθυντής της αναρχικής εφημερίδος «Επί τα πρόσω». Επίσης απελύθη ο ξυλουργός Τσουμέρικας ούτινος παρεξηγήθη κάποια φράσις.
-Όταν ο Μάτσαλης είπεν εις συντάκτην του «Νεολόγου» την πρώτην ημέραν, ότι θα εφόνευε τον Γεροκωστόπουλον, επειδή έλεγεν εις ένα δικηγόρον να ομιλή κατά των αναρχικών, ηρωτήθη μήπως ηννόει τον Σουλιώτην. Όχι, απάντησεν ο Μάτσαλης, ο Σουλιώτης διότι αυτός είνε καλός, αλλ’ εκείνος που μιλάει βραχνά. Ηννοεί τον Ηλίαν Συνοδινόν, τον οποίον και ωνόμασε.
-Η κυκολοφορία του «Νεολόγου» την πρώτην ημέραν καθ’ ην περιέγραψε, λεπτομερώς τα της δολοφονίας, υπήρξε καταπληκτική. Δισχίλια και πλέον φύλλα κατηνάλωσε μόνον εν τη πόλει, όσα ουδέποτε κατηνάλωσεν άλλοτε ούτε ο «Νεολόγος» ούτε άλλη εφημερίς. Περί τα 1500 φύλλα έγιναν ανάρπαστα προ της 8ης πρωινής. Έτερα δισχίλια σταλέντα εις Πύργον, Αίγιον, Μεσολόγγιον, Αγρίνιον, δεν επήρκεσαν.
(Νεολόγος, 4 Νοεμβρίου 1932)
