ΟΥΤΕ ΘΕΟΣ - ΟΥΤΕ ΑΦΕΝΤΗΣ
Σκέψεις και προτάσεις για την αναρχική οργάνωση από την προσωπική μου εμπειρία αρκετά χρόνια τώρα στο εσωτερικό του αναρχικού αγώνα. Γράφτηκαν μερικά χρόνια πριν αλλά πιστευώ οτι είναι ακόμα επίκαιρες.
Πιστεύω ότι είναι δυνατό και εφικτό να συγκεντρωθούν μερικοί σύντροφοι σε έναν κοινωνικό χώρο (εργασία, σχολείο, γειτονιά κ.λπ.), να σχηματίσουν μια αναρχική ομάδα, αρχίζοντας την παρέμβασή τους στο χώρο αυτό (η οποία, βέβαια, προϋποθέτει και κάποια γνώση του χώρου και των προβλημάτων του) και ταυτόχρονα και την προπαγάνδιση των αναρχικών ιδεών. Έτσι, η ομάδα αυτή θα ζυμώνεται καθημερινά με την τριβή της στο χώρο της, θα έρχεται καθημερινά σε άμεση, σε πρόσωπο με πρόσωπο σχέση και επαφή με όλα αυτά που συνθέτουν το συγκεκριμένο αυτό χώρο και στην πορεία αυτή θα δίνει και θα παίρνει, θα προσπαθεί να παίξει καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη του καθημερινού κοινωνικού αγώνα και θα μαθαίνει κιόλας από τον απλό κόσμο. Γιατί η συμμετοχή στους καθημερινούς αγώνες και η καθημερινή τριβή με αυτούς δημιουργεί μια τέτοια σχέση, δίνεις και παίρνεις, ανταλλάσσονται εμπειρίες, απόψεις, προτάσεις, σκέψεις, σχέδια και μπαίνουν στο τραπέζι.
Τέτοιες ειδικές αναρχικές ομάδες (ειδικές με την έννοια του αντικειμένου της παρέμβασής τους) δεν μπορούν να είναι χαλαρά σχήματα ενός απλού και μόνο συντονισμού. Μπορεί, βέβαια, αρχικά, να είναι τέτοια, αλλά είναι σημαντικό και καθοριστικό να εξελιχτούν σε συμπαγείς μορφές οργάνωσης, με ξεκαθαρισμένες απόψεις, προτάσεις προς τα έξω, με ξεκαθαρισμένο το τι ακριβώς θέλουν να κάνουν, πώς, γιατί καθώς και την παραπέρα προοπτική. Αυτή η στρατηγική, αυτό το σχέδιο, θα πρέπει να έχει συζητηθεί και επεξεργαστεί συλλογικά και να έχει συμφωνηθεί ομόφωνα από όλα τα μέλη της ομάδας. Η ομοφωνία στη λήψη των αποφάσεων δεν είναι κακό για μια αναρχική οργάνωση, όπως, ίσως, κάποιοι λανθασμένα πιστεύουν. Αντίθετα, αποτελεί κατάκτηση και ως τέτοια πρέπει να εκλαμβάνεται. Oι αναρχικοί, πρώτα απ’ όλα, αρνούνται τους διαχωρισμούς σε πλειοψηφίες και μειοψηφίες, τις κάθε είδους διαμεσολαβήσεις και όλα τα επακόλουθα. Η ομοφωνία σε μια αναρχική ομάδα είναι η πεμπτουσία της οριζόντιας και αμεσοδημοκρατικής λειτουργίας της.
Έπειτα, οι ομάδες αυτές οφείλουν, για τον περαιτέρω συντονισμό των ενεργειών τους, να συνενώνονται ομοσπονδιακά σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, αποτελώντας έτσι μια ομοσπονδία ειδικών αναρχικών ομάδων. Στο παρελθόν, κυρίως στη δεκαετία του ’80, στον ελλαδικό χώρο, υπήρξαν τέτοιες – περιορισμένης εμβέλειας – οργανωτικές προσπάθειες, αλλά απέτυχαν γιατί ήσαν μόνο ιδεολογήματα και δεν είχαν καμία πρακτική παρουσία.
Πιστεύω ότι η οργάνωση αυτή πρέπει να χαρακτηρίζεται από θεωρητική και πρακτική ενότητα και από συλλογική υπευθυνότητα. Δεν μπορεί, δηλαδή, να υπάρχει διάσταση μεταξύ των ιδεολογικών, των θεωρητικών απόψεων και των πρακτικών δραστηριοτήτων της οργάνωσης αυτής. Κάτι τέτοιο θα την οδηγούσε σε ξεκάθαρη αποτυχία σε όλα τα επίπεδα.
Και φέρνω παραδείγματα τις ήδη υπάρχουσες αναρχικές ομάδες και σχηματοποιήσεις στον ελλαδικό χώρο (αλλά και σε μια σειρά άλλες χώρες). Έτσι όπως έχουν δημιουργηθεί οι ομάδες αυτές και όπως λειτουργούν και δρουν προς τα έξω, δεν μπορούν να εκπληρώσουν αυτά τα καθήκοντα. Αυτό είναι ξεκάθαρο και πιστεύω ότι αρκετοί και αρκετές θα το έχουν νιώσει και συνειδητοποιήσει. Αμφιβάλλω εάν η πλειοψηφία των σχημάτων αυτών έχουν επεξεργαστεί συγκεκριμένα σχέδια παρέμβασης, έχουν άμεση και εμπεριστατωμένη γνώση για την περιοχή, τη σχολή, το χώρο εργασίας, το άμεσο κοινωνικό τους περιβάλλον και, ως εκ τούτου, αμφιβάλλω ότι η όποια παρέμβασή τους στα καθημερινά δρώμενα είναι άξια λόγου ή ότι έχει κάποια προοπτική τέλος πάντων. Και αμφιβάλλω, επίσης, εάν όλοι ανεξαιρέτως οι συμμετέχοντες στα σχήματα αυτά έχουν συμμετάσχει στην κατάρτιση σχεδίων και στρατηγικών δράσης. Και ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας… τα υπάρχοντα σχήματα (τα οποία δεν διαφέρουν σε τίποτα από τα αντίστοιχα των προηγούμενων δεκαετιών) δεν βοηθούν και δεν επαρκούν, είναι ξεπερασμένα και ασύμβατα με την καθημερινή πραγματικότητα.
Βέβαια, ίσως υπάρχουν (και υπήρξαν και πριν) και εξαιρέσεις ομάδων, στεκιών (κυρίως αυτών) και άλλων σχημάτων. Για παράδειγμα, σύντροφοι από το στέκι «Πικροδάφνη» του Μπραχαμίου στην Αθήνα, είχαν αρχίσει να επεξεργάζονται, στα τέλη του προπερασμένου χρόνου, την πιθανότητα δημιουργίας κάποιων τοπικών σχημάτων παρέμβασης σε κάθε χώρο και τη συντονιστικού χαρακτήρα διασύνδεσή τους, με την επωνυμία Ομάδες Λαϊκής Αυτοοργάνωσης (ΟΛΑ). Θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε με τη δημιουργία τέτοιων σχημάτων, αλλά πιστεύω, ότι εάν στα σχήματα αυτά πάρουν μέρος μόνο αναρχικοί και αναρχικές, τότε θα έπρεπε, ίσως, να ακολουθήσουν το δρόμο που προτείνεται εδώ, αλλιώς, εάν τα σχήματα αυτά είναι πλατύτερα και συμμετέχουν και μη αναρχικοί και αναρχικές, τότε είναι διαφορετικό. Γιατί στην περίπτωση αυτή οι αναρχικοί και αναρχικές θα πρέπει να διατηρήσουν την ιδιαίτερη οργάνωσή τους (εάν υπάρχει), δρώντας προτρεπτικά μεν, αλλά καταλυτικά μέσα στα σχήματα αυτά.
Για παράδειγμα, η Αναρχική Κομμουνιστική Ομοσπονδία Zabalaza Ν. Αφρικής συμμετέχει σε μια πλατύτερη συσπείρωση ομάδων και δικτύων τοπικών, εργατικών, σπουδαστικών κ.λπ., στο οποίο ίσως συμμετέχουν και μη αναρχικοί και ίσως μέλη αριστερών οργανώσεων και διάφοροι άλλοι. Η Zabalaza, όμως, εν γνώσει της συμμετέχει στο πλατύ αυτό σχήμα και παλεύοντας για τα γενικότερα λαϊκά αιτήματα και προωθώντας τις αναρχικές ιδέες. Και τέτοια παραδείγματα υπάρχουν και άλλα, όπως η NEFAC (αναρχοκομμουνιστική ομοσπονδία στις βόρειες ΗΠΑ και Καναδά), που, ειδικά στον Καναδά (Τορόντο, Μόντρεαλ και αλλού), συμμετέχει ενεργά σε τοπικά σχήματα και αγώνες ανέργων και ατόμων χαμηλού εισοδήματος, ενώ έχει σημαντική παρέμβαση σε ζητήματα στέγασης κ.λπ. Ή όπως άλλες τέτοιες αναρχικές οργανώσεις στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ιρλανδία και αλλού.
Και εδώ έρχονται να προστεθούν δύο ζητήματα, αυτό της συμμετοχής ή μη των αναρχικών στους καθημερινούς διεκδικητικούς και άλλους αγώνες και αυτό της συνεργασίας με άλλες οργανώσεις και αγωνιστές μη αναρχικής κατεύθυνσης.
Προσωπικά, όσον αφορά το πρώτο πιστεύω ότι πρέπει να συμμετέχουν οι αναρχικοί και οι αναρχικές και στους καθημερινούς διεκδικητικούς αγώνες. Πιστεύω, δηλαδή, ότι οι κατά τόπους εργασίας, τοπικές και άλλες αναρχικές ομάδες, όπως είπα και πριν, πρέπει να έχουν άμεση γνώση και επαφή με το άμεσο περιβάλλον τους, να έχουν επεξεργασμένο και συμφωνημένο ομόφωνα σχέδιο παρέμβασής τους εκεί και ξεκάθαρο του τι θέλουν να κάνουν. Δεν αντιλέγω, ότι ένα αίτημα, ας πούμε για 30 ευρώ παραπάνω μισθό ή κάτι παρόμοιο, μπορεί να έχει περιορισμένο και πυροσβεστικό χαρακτήρα, όπως λένε μερικοί σύντροφοι. Αλλά τότε, πώς είναι δυνατόν να προχωρήσεις κατευθείαν στο μεγάλο αν δεν ξεκινήσεις από το μικρό; Πώς είναι δυνατόν να δημιουργηθεί ένα κίνημα αν κάποιοι δεν το αρχίσουν από κάπου και κάποια συγκεκριμένη ώρα και με κάποιο αίτημα; Και, εξάλλου, ο αναρχισμός αποτέλεσε και πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο και ζωτικό μέρος του γενικότερου κοινωνικού κινήματος, το οποίο, εκτός από τις πολύ μεγάλες και δοξασμένες επαναστατικές του στιγμές, είχε και τις μικρότερες τέτοιες και αυτές ακριβώς ήταν που οδήγησαν στις πρώτες. Μια συστηματική ματιά στην ιστορία του αναρχικού και του γενικότερου κοινωνικού επαναστατικού κινήματος, θα πείσει για του λόγου το αληθές. Και επειδή, όπως είπαμε και πριν, η συμμετοχή στους καθημερινούς αγώνες είναι ένα πάρε-δώσε, μια σχέση τέτοια από την οποία ξεπηδούν αξίες όπως η οριζόντια οργάνωση, η συλλογική υπευθυνότητα, η αλληλεγγύη, πιστεύω ότι οι αναρχικοί και οι αναρχικές πρέπει να συμμετέχουν σε κάθε μικρό ή μεγάλο αγώνα. Άλλωστε, μόνο μέσα από τη συμμετοχή αυτή μπορούμε να έρθουμε σε άμεση επαφή με τον απλό κόσμο και τα προβλήματά του, να διαπαιδαγωγήσουμε και να διαπαιδαγωγηθούμε, να δώσουμε και να πάρουμε, να προωθήσουμε τις απόψεις μας και να κερδίσουμε μια λαϊκή αποδοχή, κάτι που θα μας σταθεί χρήσιμο και σε περιόδους και περιπτώσεις διώξεων από τους κρατικούς μηχανισμούς. Σίγουρα, θα είναι πολύ πιο ουσιωδέστερο από το να καθόμαστε τρεις κι ο κούκος, προσπαθώντας να οργανώσουμε σπασμωδικές κινητοποιήσεις αλληλεγγύης για κάποιους καταδιωκόμενους συντρόφους μας, αποκομμένες από την κοινωνία και τα προβλήματά της, με μίζερες ενέργειες που διαιωνίζουν το φαύλο κύκλο της ανοργανωσιάς, της απομόνωσης και της μη προοπτικής για τις ιδέες μας;
Όσον αφορά το ζήτημα των συνεργασιών, πρέπει και σ’ αυτό να ανταποκριθούμε θετικά. Δηλαδή, στη βάση των κατά τόπους δραστηριοτήτων, θα έρθουμε, αναπόφευκτα, σε επαφή με ανθρώπους κάθε πολιτικής ή άλλης απόχρωσης, αλλά θα πρέπει να δράσουμε προτρεπτικά και ενοποιητικά. Δηλαδή, να δράσουμε στη βάση των προβλημάτων και του συλλογικού αγώνα για την επίλυσή τους, από όπου – και βέβαια – θα προσπαθήσουμε να προωθήσουμε τις απόψεις μας, πέρα, φυσικά, από κομματικές λογικές του τύπου να πουλήσουμε τόσα φύλα της εφημερίδας μας ή να κάνουμε τόσα νέα μέλη. Να είμαστε ξεκάθαροι, κατανοητοί, προτρεπτικοί και άμεσοι. Σε περίπτωση οργανώσεων και άλλων σχημάτων μη αναρχικών, εξαρτάται από την κάθε περίπτωση το τι θα κάνουμε και πώς. Δεν πρόκειται, φυσικά, να συνεργαστούμε με οργανώσεις που θέλουν, πρωτίστως και κυρίως, να επιβάλλουν το δικό τους πρόγραμμα. Βέβαια, όπως είπαμε, με μέλη τέτοιων οργανώσεων οπωσδήποτε θα ερχόμαστε σε επαφή στην καθημερινή μας συμμετοχή στους αγώνες. Αλλά θα πρέπει να πούμε ότι υπάρχουν μερικές ομάδες, στέκια και σχήματα και άτομα, που είναι περισσότερο ανοιχτοί στις αναρχικές απόψεις και πρακτικές, όπως, για παράδειγμα, οι συμβουλιακοί κομμουνιστές ή οι λεγόμενοι αριστεροί κομμουνιστές κ.λπ. Θα πρέπει να γνωρίζουμε – και ιστορικά – ότι τέτοια σχήματα πάντα ήσαν περισσότερο φιλικά προς εμάς παρά προς τους κάθε είδους σταλινικούς (που κακώς θεωρούνται κομμουνιστές – αλλά αυτό είναι ένα άλλο ζήτημα) και αυτό θα πρέπει να το εκλάβουμε κάποια στιγμή ως μέρος της γενικότερης πρακτικής μας.
Επίσης, επειδή τα όσα λέγονται εδώ παρουσιάζονται υπό το φως της αναρχικής κομμουνιστικής οργάνωσης, δεν σημαίνει ότι τα οργανωτικά σχήματα και οι δραστηριότητες που προτείνονται πρέπει σώνει και καλά να ονομαστούν έτσι. Ας ονομαστούν όπως θέλουν. Δεν είναι ζήτημα ονομασίας, είναι ζήτημα συγκεκριμένης στρατηγικής, σχεδίου, προοπτικής.
Η αναρχική οργάνωση αυτής της κατεύθυνσης είναι το μόνο ζητούμενο ώστε να προχωρήσουν ένα βήμα μπροστά οι αναρχικές ιδέες και στον ελλαδικό και στον διεθνή χώρο και να περάσουμε πλέον στο επίπεδο της συγκρότησης καθαρά πολιτικών αναρχικών οργανώσεων, με επεξεργασμένο πρόγραμμα ή περιεχόμενο δράσης και με την άμεση καθημερινή συμμετοχή στους κοινωνικούς αγώνες, με στόχο να κερδίσουμε με την πλευρά μας σημαντικά τμήματα του πληθυσμού. Όλα τα υπόλοιπα είναι επιμέρους ζητήματα που συμπεριλαμβάνονται και συνθέτουν αυτό το ζητούμενο.
