Στο κείμενο με τίτλο «Eγχειρίδιο ή αποκτηνωτήριο του εργάτη;» που δημοσιεύτηκε στα τεύχη 26 και 27 του «Σοσιαλιστή» (Iούνιος-Iούλιος 1893), ο Η. Αναστασίου ασκεί έντονη κριτική στο μεταρρυθμιστή σοσιαλιστή Πλάτωνα Δρακούλη, ο οποίος την ίδια εποχή δημοσίευσε το έργο του «Το εγχειρίδιο του εργάτου»:
ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Ή ΑΠΟΚΤΗΝΩΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΟΥ;
Μετ’ απορίας είδομεν εν τω Σοσιαλιστή του 2ου δεκαπενθημέρου Απριλίου, άρθρον τι, «περί κέρδους» ως και βιβλιάριόν τι εσχάτως εκδοθέν υπό Π. Δρακούλη, ένθα σαφώς βλέπει τις, ότι κατενόησε μεν θαυμασίως ο άνθρωπος αφ’ ενός, τω ανήκον δικαίωμα εις έκαστον, και ότι το παρόν κοινωνικόν καθεστώς είνε προϊόν της νομιμοποιήσεως της βίας και του δόλου δια των προλήψεων, δύο τινά όμως τω συμβαίνουσιν αφ’ ετέρου, ως τούτο μας δηλούται εκ των γραφομένων του, ή έτι αγνοεί εντελώς - άγνοια ουκ’ εστίν έγκλημα - τους οικονομικούς όρους τους υφισταμένους εν ταις σημεριναίς κοινωνίαις, φανταζόμενος ότι, δίκην αλώπεκος εν παγίδι, θα συλληφθώσιν οι πλουτοκράται δια του τραγελαφικού συναγωνισμού ον μας υποδεικνύει, μεταξύ Κράτους συνησπισμένου μετά των παραγωγέων, ή ότι διαστρέφει το κοινωνικόν ζήτημα εκ προθέσεως εκμεταλλευόμενος αυτό, τη υποδείξει και συμπράξει των πελατών του Χρηματιστηρίου αμειβόμενος ολικώς και ηθικώς υπ' αυτών, εις βάρος του πτωχού Κοινωνισμού.
Οι Έλληνες σοσιαλισταί επέβαλαν την λέξιν Σοσιαλισμός, μεταφέροντες αυτήν εκ των Ευρωπαϊκών γλωσσών, αντί του ελληνικού Κοινωνισμός, θεωρούντες ότι, ακολουθούντες την διεθνή φάσιν του Κοινωνισμού, καλόν ήθελεν είσθαι να λάβωσι την γενικήν λέξιν Σοσιαλισμός. Έστω. Θέλων όμως να δείξη ευφυίαν ο φίλος Δρακούλης, δια νεωτερισμού τίνος αλλόκοτου, όπως ευκολώτερον μας επιβάλλει τον εκτρωματικόν του Συναγωνισμόν, ανασκευάζει την λέξιν, γράφων αυτήν Σ(ω)σιλιασμός!!! εκ του Σώζω !!! ιδού φιλολογικαί δάφναι!!! είδος φιλολογίας Ψυχάρη!
Τωόντι καλώς πράττει δίδων τοιαύτην έννοιαν, διότι δια του επινοηθέντος υπ' αυτού Σωσιλιασμού διασώζονται εκ του μέλλοντος κοινωνικού χειμάρρου οι λωποδύται των λαών, οι ζώντες δίκην τσιμπουριών εκ του αίματός των, ουχί όμως η τάξις των πενομένων, ων η ζωή εξαρτάται εκ της προσφοράς της εργασίας εκ των εκμεταλλευτών, ως τούτο θέλομεν αποδείξει παρακατιόντες. Και το πράγμα μεν δεν χρήζει αποδείξεως, ως φανερόν αφ’ εαυτού, αλλά δεδομένου όντως των προλήψεων, της αμαθείας, και του συμφεροντολογισμού εν τη σημερινή κοινωνία, επιχειρούμεν την κριτικήν του Δρακουλείου τούτου τραγελάφου, επωφελείς γενόμενοι διπλώ τω λόγω.
Πρώτον μεν όπως μη οι άνθρωποι εκ των αοριστολογιών τούτων, και των κατά της Πλουτοκρατίας δήθεν κατηγοριών του ελκόμενοι εμπεσόντες εις την παγίδα, γίνωσι θύματα, δεύτερον δε και εις τον ίδιον φίλον Δρακούλην, εάν τούτο μας το εσκάρωσε καλή τη πίστει απατώμενος, και ουχί εν γνώσει αποβλέπων εις εξυπηρέτησιν ιδιοτελών του σκοπών.
Παρόμοιον δε Σ(ω)σιλιασμόν μόνον κεφαλή Συγγρού τινος, Σκουλούδη, ή άλλου τινος παρομοίου λωποδύτου φιλάνθρωπου, ηδύνατο να κυοφορήση προς εξαπάτησιν και αποσόβησιν του Κοινωνισμού.
Ως γνωστόν οι απανταχού της γης Σοσιαλισταί, παραλείποντες τας περί μελλούσης κοινωνίας διαφοράς των, επιδιώκουσι την κατάκτησιν της Πολιτικής Εξουσίας, της συντηρούσης σήμερον την εκμετάλλευσιν, όπως, άπαξ γενόμενοι κύριοι Πολιτικώς, επιβάλλουσι την οικονομικήν αυτών διοργάνωσιν κατά τας Σοσιαλιστικάς αρχάς. Ο φίλος όμως Δρακούλης μας ξεφουρνίζει το εξής. Αφού κατ’ αυτόν οι νυν εκμεταλλευόμενοι γίνωσι κύριοι της Πολιτικής Εξουσίας, τουτέστιν αυτοί οι ίδιοι αποτελέσωσι Κράτος έχοντες πάσαν Εξουσίαν και ισχύν εις χείρας των, να μη ενοχλήσωσι παντάπασι τους ληστάς των!!! αλλά να τοις αφήσωσι μάλιστα όσα μέχρι τούδε τοις έκλεψαν, ερχόμενοι εις Συναγωνισμόν προς αυτούς!!! Αλλ’ όταν τις λέγει Συναγωνισμόν, εννοεί αναγκαίως αναγνώρισιν βάσεως τινος, εφ’ ης να διενεργήται ό Συναγωνισμός, ουχί όμως αφαίρεσίν τινα οιανδήποτε εκ του Ανταγωνιστού υπό πρόσχημα τι, διότι τότε πλέον δεν λέγεται Συναγωνισμός αλλά Λήψις εκ του Αντιπάλου. Προκειμένου δε να λάβη τις τι βιαίως από τινος, και μάλιστα από τον κλέπτην του, νομίζομεν ότι λαμβάνει το όλον αναγκαιούν αυτώ και ουχί μέρος τι του όλου.
Ώστε ως καλώς τις κατανοεί ο κατ’ έλλειψιν κοινωνιολόγος Δρακούλης, Σοσιαλιστής δεν είνε αλλ’ άνθρωπός τις ή μέγα ενδιαφερόμενος υπέρ των πλουτοκρατών, ή ούδεμίαν έχων γνώσιν του τι εστί Σοσιαλισμός.Προσδιορίσαντες ανωτέρω τον Συναγωνισμόν ας εξετάσωμεν το πράγμα λεπτομερέστερον. Λαμβάνων τις υπ’ όψιν, υφ’ οίας οικονομικάς συνθήκας ευρίσκονται σήμερον τα Κράτη μετά χρεών κολοσσιαίων, και τας υποχρεώσεις του Κράτους, όπως εξασφαλίση μεν αφ’ ενός, τας οικονομικάς ανάγκας των μετ’ αυτού συνεργαζομένων εργατών του, εξ άλλου δε την εξεύρεσιν των γιγαντιαίων συνολικών δαπανών προς πορισμόν των αναγκαίων μέσων της παραγωγής - δύο μέσων εφ’ ων αναγκαίως θα στηρίζηται ο Συναγωνισμός - προσέτι δε ότι οι νοικοκυραίοι κατακρατούσι παν σχεδόν το καλλιεργημένον έδαφος, τα προϊόντα, και τα υπεράφθονα μέσα της παραγωγής μετ’ απείρως διαθεσίμων κεφαλαίων, κατανοεί τις ευκόλως το απατηλόν και φαντασιώδες του Δρακουλείου Συναγωνισμού, του δημιουργούντος το Κράτος των εργατών ως αντίπαλον της Κεφαλαιοκρατίας!!! Τουτέστιν τα Κράτη χρεωκοπημένα, και οι παραγωγείς του πεινώντες και ξεβράκωτοι θα Συναγωνισθώσι!!! προς τους συνησπισμένους νοικοκυραίους τους διαθέτοντας τα πάντα εν πληθώρα. Ως να έλεγε τις να συναγωνισθώσι δύο, ο μεν έχων 1000 δραχμάς, ο δε μίαν, και ότι θα υπερίσχυση εντός ολίγου χρόνου του έχοντος τας 1000 ο κάτοχος της μιας!!! ιδού λογική Δρακούλειος.
Αλλά τότε διατί φαίνεσαι ασυνεπής κοινωνιολόγε Δρακούλη, εξηγών ωσεί αναρχικός τας εκ της ιδιοκτησίας ασχημίας της παρούσης κοινωνίας τας επιβαλλομένας δια της ισχύος της εξουσίας; και αφού θα έχης αυτήν την εξουσίαν εις χείρας σου, διατί δεν καταστρέφεις την ιδιοκτησίαν, αλλά την αφίνεις μάλιστα ως βάσιν Συναγωνισμού; Όταν την αφίνεις όπως έχη μηδέν αποτολμών εναντίον της, μεθ’ όλην την εις χείρας σου ισχύν, τότε σημαίνει ή ότι αναγνωρίζεις ως νόμιμον την εκμετάλλευσιν ανθρώπου παρ’ ανθρώπου, και επομένως πάνε πουφ τα εναντίον της ιδιοκτησίας προλεγόμενά σου, ή ότι είσαι ακαταλόγιστος δίκην τεταραγμένου εγκεφάλου.
Τι όμως μας λέγει, ότι θα επακολούθηση νόμος του Κράτους εγγυώμενος καλόν βιοπορισμόν δι’ όλους τους εργαζομένους, και επομένως ουδείς θα προσφερθή ως θύμα προς εκμετάλλευσιν. Βεβαίως. Αλλά, φίλτατε Δρακούλη, σ’ ερωτώμεν, δια τίνος μαγείας άραγε θέλεις προσπορισθή τα μέσα της παραγωγής, και τα της διατροφής των εργατών σου, όπως ο νόμος ούτος λάβη πραγματικόν κύρος και υπόστασιν; Διατί αποφεύγεις τόσον επιτηδείως να μας εξηγήσης τα του θαύματος τούτου; Ν’ αφαίρεσης εκ των κεφαλαιούχων υπό το πρόσχημα φορολογίας τα προς ασφαλή διεξαγωγήν απαιτούμενα μέσα του Συναγωνισμού σου; Αλλά τούτο πράττων, λαμβάνεις τότε, αλλά δεν συναγωνίζεσαι.
Ώστε μόλις αποτελεσθή το Δρακούλειον καθεστώς θα βασιλεύη και πάλιν το χρήμα και η ιδιοκτησία, αδύνατον δε να μας διαψεύση ο φίλος Δρακούλης, διότι, τότε πώς ήθελεν είσθαι δυνατός ο Συναγωνισμός, εάν το Κράτος καταργούν χρήμα και ιδιοκτησίαν, συνεκέντρωνεν εις χείρας του όλα τα οικονομικά μέσα της ανθρωπίνης ευημερίας;Σε ερωτώμεν δε πάλιν, θαυμάσιε άνθρωπε, διατί αφού έχεις εις χείρας σου πάσαν εξουσίαν και αρχήν, δεν λαμβάνεις το όλον κλαπέν υπ’ αυτών, αλλά τοις αφίνεις μέρος τι, ώστε συναγωνιζόμενοι να υποκύψωσιν αναγκαίως εντός ολίγου χρόνου, παρατείνων ούτω τα βάσανα της ανθρωπότητας.
Ως φαίνεται λίαν φιλικώς θα διάκεισαι προς τους λωποδύτας μας, και δια τούτο λαμβάνεις τον κόπον να μας είπης, τι οφείλομεν να πράξωμεν. Σε ευχαριστούμεν δια την καλωσύνην σου, αλλά σε ειδοποιούμεν τόσον σε όσον και τους φίλους σου λωποδύτας, του ιδρώτος μας νοικοκυραίους, ότι μόλις γίνωμεν ελεύθεροι αποτελούντες ισχύν και δύναμιν, την αγχόνην και την πυράν θα δοκιμάσουν, πράγματα λίαν ελάχιστα άλλως τε, απέναντι της επιβαλλομένης ημίν πείνας, γδύμιας, καταπιέσεως και αμαθείας, δια των νόμων των, δικαστηρίων των, αστυνομιών των, και στρατών των.
Απατώνται δε οικτρώς οι νομίζοντες ότι δια κοινοβουλευτικής μονοκονδυλιάς θα σαρωθούν αι βδελυγμίαι της παρούσης κοινωνίας. Οι νυν κυβερνώντες μας επιβάλλουσι τα πάντα δια της βίας, και δεν θα υποχωρήσωσιν ειμή προ της βίας. Ουδέν παράδειγμα έχομεν εν τη ιστορία ότι ελευθερία αποκτάται δι’ επαιτείας παρά των βιαίως αφαιρεσάντων αυτήν, αλλά μόνον παίρνεται, γενναίως εν πάλη. Ό δε Κοινοβουλευτισμός προς ουδέν άλλο χρησιμεύη ειμή προς εξυπηρέτησιν των ιδιοτελειών επιτηδείων τινών λαθροχείρων του Κοινωνικού Ζητήματος, και εις αργοροπορίαν μάλλον ή επιτάχυνσιν της χειραφετήσεως του ατόμου. Μία μόνη λύσις υπάρχει, η κοινωνική επανάστασις, πάσα δράσις μόνον προς αυτήν οφείλει να τείνη, άλλως δεν είνε δράσις, αλλ’ υποκρισία.