ΟΙ ΟΓΚΟΝΙ
Οι Ογκόνι είναι μια διαφορετική εθνοτική ομάδα στην ομοσπονδιακή δημοκρατία της Νιγηρίας. Ζουν σε μια από τις περισσότερο πυκνοκατοικημένες περιοχές, όπου σε κάθε τετραγωνικό χιλιόμετρο ζουν κατά μέσο όρο 1.250 άνθρωποι. Το Δέλτα του ποταμού Νίγηρα είναι ένα από τα πιο εύθραυστα οικοσυστήματα του κόσμου. Κι επειδή υπάρχει μια συνεχής βιομηχανική δραστηριότητα στην περιοχή αυτή, βρίσκεται περισσότερο σε κίνδυνο απ’ ό,τι κάθε άλλο Δέλτα ποταμού στον κόσμο.
Η σύνδεση των Ογκόνι με το περιβάλλον αποτελεί σύνδεση αίματος και ζωής. Η γη γι’ αυτούς είναι ιερή και έτσι την αντιμετωπίζουν. Οι Ογκόνι λενε ότι πριν από τη δεκαετία του ’60 η γη τους ήταν τόσο πλούσια, ώστε να χαρακτηρίζεται ως ο σιτοβολώνας της χώρας. Η ανακάλύψη πετρελαίου, όμως, στο υπέδαφος της γης των Ογκόνι άλλαξε τον τρόπο ζωής τους, αλλά και το πρόσωπο της νιγηριανής πολιτικής και οικονομικής ζωής εξ αιτίας των πετροδολαρίων.
Από ιστορικής πλευράς οι Ογκόνι βρίσκονταν στο περιθώριο της νιγηριανής κοινωνίας. Ως μια εθνική μειονότητα βρίσκονταν στο τελευταίο σκαλί της κοινωνικής κλίμακας. Έχει σημειωθεί, ότι υπάρχει μια γενική περιφρόνηση για τους Ογκόνι στην περιοχή του Δέλτα του Νίγηρα, καθώς αυτοί αναλαμβάνουν τις πλέον ταπεινές εργασίες. Αλλά οι Ογκόνι αποτελούν επίσης και μια μειονότητα μέσα στην ίδια τους τη χώρα.
ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ ΟΓΚΟΝΙ (MOSOP)
Το 1990 ιδρύθηκε το MOSOP (Κίνημα Επιβίωσης των Ογκόνι), το οποίο αμέσως δημοσίευσε το Νόμο των Δικαιωμάτων των Ογκόνι, ένα μανιφέστο, το οποίο υπογράφτηκε απ’ όλους τους αρχηγούς των φυλών των Ογκόνι, ζητώντας δικαιώματα στο περιβάλλον, στην κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη καθώς και πολιτική αυτονομία στα πλαίσια της Νιγηριανής Ομοσπονδίας. Το μανιφέστο αυτό παρουσιάστηκε και στην κυβέρνηση.
Το 1991 και αφού δεν υπήρξε ανταπόκριση από την κυβέρνηση, ο Νόμος αυτός τροποποιήθηκε, αναθέτοντας στο MOSOP να φέρει το ζήτημα των Ογκόνι στη διεθνή κοινότητα. Ο Κεν Σάρο Ουίβα, ως εκπρόσωπος του MOSOP, απευθύνθηκε στη Διάσκεψη για τους Ιθαγενείς Λαούς του ΟΗΕ, που διεξήχθη τον Ιούλη του 1992 στη Γενεύη. Τον ίδιο χρόνο το MOSOP έγινε μέλος του Οργανισμού Μη Αντιπροσωπευόμενων Εθνών και Λαών (UNPO) και ο Κεν Σάρο Ουίβα εκλέχθηκε πρόεδρος του οργανισμού.
Το MOSOP άρχισε τότε να αναπτύσσει δραστηριότητα σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας των Ογκόνι και αύξησε τη συνειδητοποίησή τους.
Το 1993 περίπου 300.000 Ογκόνι διαδήλωσαν ενάντια στις δραστηριότητες της πολυεθνικής Shell και την καταστροφή του τοπικού περιβάλλοντος. Η διαδήλωση αυτή απέσπασε την προσοχή της διεθνούς κοινής γνώμης, αλλά, ιδιαίτερα του γραφείου της Shell στο Λονδίνο, με αποτέλεσμα η εταιρία να καλέσει σε σύσκεψη τους ανά τον κόσμο διευθυντές της στο Λονδίνο.
Η ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΝΙΓΗΡΙΑΝΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ
Η νιγηριανή κυβέρνηση άρχισε, επιτέλους να ανταποκρίνεται στις δραστηριότητες του MOSOP. Μόνο που αυτή η ανταπόκριση ήρθε με συλλήψεις και τρομοκρατία. Σε μέλη της οργάνωσης απαγορεύτηκε η έξοδος από τη χώρα, ενώ αρκετά μέλη τέθηκαν σε κατ’ οίκον περιορισμό. Επίσης, η κυβέρνηση ψήφισε το Διάταγμα περί Προδοσίας, με το οποίο αντιμετωπίζονταν, πλέον, όλες οι δραστηριότητες του MOSOP για αυτονομία ως προδοτικές πράξεις.
Κατά την περίοδο αυτή άρχισε ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των Ογκόνι και των γειτόνων τους, με αποτέλεσμα εκατοντάδες Ογκόνι να σκοτωθούν και χιλιάδες να μείνουν άστεγοι. Με τον εμφύλιο αυτό πόλεμο, το στρατιωτικό καθεστώς της Νιγηρίας επεδίωξε να καταπνίξει το αυτονομιστικό κίνημα των Ογκόνι, μέσω της άμεσης καταστολής της βίας ανάμεσα στις εμπόλεμες φυλές. Οι Ογκόνι διακήρυξαν, ότι η κυβερνητική παρέμβαση γίνεται, επειδή η κυβέρνηση θέλει να προασπίσει τα συμφέροντα της Shell και όχι επειδή ενδιαφέρεται πραγματικά για τις εμπόλεμες φυλές.
Κάτω από μια αυξανόμενη πίεση, κάποιοι συντηρητικοί αξιωματούχοι των Ογκόνι, από την περιοχή Γκοκάκα, κάλεσαν τους Ογκόνι να αποσυρθούν από το κίνημα, αλλά η έκκλησή τους δεν έγινε δεκτή ευνοϊκά.
Το Μάη του 1994, κάποιοι τέτοιοι συντηρητικοί αξιωματούχοι δολοφονήθηκαν καθώς ταξίδευαν στην Γκοκάκα, για να παρακολουθήσουν μια διαδήλωση, οργανωμένη από το MOSOP. Τότε ο Κεν Σάρο Ουίβα και οκτώ άλλοι ακτιβιστές της οργάνωσης, συνελήφθησαν ως ύποπτοι για τη δολοφονία αυτή, χωρίς, όμως, ποτέ να κατηγορηθούν γι’ αυτό.
Οι δυνάμεις ασφαλείας του καθεστώτος άρχισαν, επίσης, μια συστηματική επιχείρηση ενάντια στους Ογκόνι, με αποτέλεσμα νεκρούς και τραυματίες από πλευράς Ογκόνι και καταστροφή μερικών χωριών τους. Εκατοντάδες δε συνελήφθησαν, ενώ χιλιάδες εγκατέλειψαν τα χωριά τους για το φόβο της επιδρομής των δυνάμεων ασφαλείας.
Από τον Αύγουστο του 1993 είχαν, ήδη, σκοτωθεί χιλιάδες Ογκόνι και περίπου 100.000 άτομα μεταβλήθηκαν σε εσωτερικούς πρόσφυγες. Αλλά, την ίδια στιγμή, ο στρατός και η αστυνομία έθεσαν τους Ογκόνι κάτω από στρατιωτική κατοχή.
Η ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΝΙΓΗΡΙΑ
Σε μια έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας γινόταν ξεκάθαρο, ότι από τότε που οι στρατιωτικοί ανήλθαν στην εξουσία, το Νοέμβρη του 1993, υπήρξε συστηματική καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα, όπως αυθαίρετες φυλακίσεις αγωνιστών, άδικες πολιτικές δίκες, ή δίκες-παρωδίες, βασανισμοί και εκτελέσεις αόπλων πολιτών από το στρατό.
Από την αρχή η δικτατορία είχε πάρει δρακόντεια μέτρα για την αντιμετώπιση της αντίστασης των Ογκόνι. Επανήλθε νόμος του 1984, σύμφωνα με τον οποίο καθένας που αγωνίζεται ενάντια στο καθεστώς φυλακίζεται ως κατηγορούμενος για πρόκληση ζημιών στην οικονομία και την ασφάλεια της χώρας.
Με ένα άλλο νόμο του 1986 συγκροτήθηκε ένα ειδικό στρατοδικείο, με τη δικαιοδοσία να δικάζει οποιονδήποτε, ενώ οι αποφάσεις του έπρεπε να επικυρώνονται από τη στρατιωτική κυβέρνηση, πριν οι ενδιαφερόμενοι έχουν το δικαίωμα να κάνουν έφεση και μεταφερθεί η υπόθεσή τους σε υψηλότερο, ή άλλο ανεξάρτητο, δικαστήριο.
Το Δικαστήριο Εσωτερικών Διαταραχών (ειδικό δικαστήριο), σύμφωνα με το νόμο Νο 2, παρουσιάζει τον αρχηγό του κράτους ως το μόνο νομοθέτη, ανεξάρτητο από το κανονικό δικαστικό σύστημα, ώστε να δικάζει υποθέσεις που σχετίζονταν με εσωτερικές εξεγέρσεις και ταραχές. Οι αποφάσεις του έπρεπε να επικυρώνονται από τη στρατιωτική κυβέρνηση και δεν υπήρχε καμία δυνατότητα έφεσης ή εξέτασης της κάθε υπόθεσης από άλλα δικαστικά σώματα. Ο Κεν Σάρο Ουίβα και οι υπόλοιποι 8 Ογκόνι, εκτελέστηκαν βάσει της απόφασης ενός τέτοιου ειδικού δικαστηρίου και βάσει αυτού του νόμου.
Στις 15 Μάη 1996 η εφημερίδα «Τάϊμς του Λονδίνου», δημοσίευε ένα γράμμα, που βγήκε κρυφά από τη Νιγηρία και περιείχε μια έκκληση των Ογκόνι, που ήταν κρατούμενοι προς τη Δύση να επέμβει στην υπόθεσή τους. Το γράμμα περιέγραφε, επίσης, καταστάσεις για άθλια κελιά, με βλαβερά ζωύφια, αρρώστιες και διάφορα άλλα προβλήματα κράτησης. Το μόνο διαθέσιμο πόσιμο νερό περιείχε ούρα και άλλες ουσίες.
Η Shell δήλωσε τότε ότι χορηγούσε ανθρωπιστική βοήθεια από τότε που ανέλαβε την εκμετάλλευση της γης των Ογκόνι. Πάντως, η πραγματικότητα ήταν ότι οι αυξημένοι αριθμοί συλλαμβανομένων και φυλακισμένων Ογκόνι, ενώ η Shell συνέχιζε να ενδιαφέρεται για τα κέρδη της και μόνο. «Εάν η Shell ενδιαφέρεται με οποιοδήποτε τρόπο για ανθρωπιστική βοήθεια., τότε μπορούμε να ζητήσουμε βοήθεια για τους φυλακισμένους Ογκόνι και τους άλλους αγωνιστές που βρίσκονται στη φυλακή¨, έλεγε ένα δελτίο τύπου του MOSOP, στις 12 Μάη 1996.
ΤΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ ΤΗΣ SHELL ΣΤΗ ΝΙΓΗΡΙΑ
Η ολλανδική εταιρία Shell είναι από τους μεγαλύτερους πετρελαιοπαραγωγικές του κόσμου, με πάνω από 3.000 εταιρίες-παραρτήματα σε πάνω από 100 χώρες. Η παραγωγή πετρελαίου στη Νιγηρία καλύπτει το 14% της συνολικής παραγωγής της.
Οι δραστηριότητες της Shell ξεπέρασαν τα $100 δις, από τα οποία τα 30 είναι από τη γη των Ογκόνι. Το περισσότερο από αυτό το πετρέλαιο εξήχθη από τις βόρειες περιοχές της γης τους, με μικρό όφελος για την υγεία των κατοίκων της περιοχής του Δέλτα του ποταμού Νίγηρα.
Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ SHELL
Οι υπερασπιστές της Shell και των δραστηριοτήτων της αποτυγχάνουν να την δικαιολογήσουν, με τις δηλώσεις υποστήριξής τους, στα πλαίσια της Οικουμενικής Διακήρυξης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ.
Οι δραστηριότητες της Shell στη Νιγηρία συνδέονταν και εξακολουθούν να συνδέονται άμεσα με την εκεί πολιτική κατάσταση. Τα περισσότερα έσοδα της δικτατορίας προέρχονταν από το. Θα ήταν δύσκολο για τη δικτατορία να επιζήσει χωρίς τα έσοδα αυτά.
Η Shell δέχθηκε να προμηθεύσει, επίσης, με όπλα τη Νιγηρία. Εμπιστευτικά ντοκουμέντα της εφημερίδας «Ομπσέρβερ», στις 11 Φλεβάρη 1996, δείχνουν, ότι η Shell προσπάθησε να αγοράσει ημιαυτόματες καραμπίνες, πιστόλια Μπερέτα και κοντόκανα όπλα από Νιγηριανούς εμπόρους. Τα όπλα αυτά προέρχονταν από τη νιγηριανή αστυνομία και χρησιμοποιούνταν για τη φρούρηση των εγκαταστάσεων της Shell.
Οι απαιτήσεις της εταιρίας να προστατεύσει τις εγκαταστάσεις της από τους Ογκόνι, οδήγησε στην καταστολή σε βάρος τους. Το 1990 8 Ογκόνι σκοτώθηκαν και 495 σπίτια Ογκόνι καταστράφηκαν, σύμφωνα με αναφορά της GreenPeace, το 1994.
Η Shell έχει αναγνωρίσει ότι το πρώτο βήμα για συμφιλίωση θα είναι για τους Ογκόνι η επαναφορά στη γης τους. Αλλά, αυτό ήταν ένα κόλπο για να προκαλέσει περισσότερη καταστροφή για του Ογκόνι. Η MOSOP προσέφερε μια τέτοια ευκαιρία για διάλογο, μέσω των εντολών που είχε από τους ίδιους τους Ογκόνι.Αλλά η Shell ποτέ δεν μίλησε δημόσια για το ρόλο του MOSOP στην όλη υπόθεση
ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΤΗΣ SHELL ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Η Shell διατείνεται ότι οι δραστηριότητές της γίνονται σύμφωνα με τους διεθνείς κανονισμούς για το περιβάλλον και ότι έχουν γίνει από αυτήν οι απαραίτητες περιβαλλοντικές μελέτες. Αλλά σε δημοσίευμα της εφημερίδας «The Guardian Weekly», στις 23 Μάρτη 1996, αναφέρεται, ότι, ενώ στη Βρετανία η Shell τοποθετεί τις σωλήνες και τους αγωγούς βαθιά στο έδαφος, χωρίς ίχνος και με κάθε προφύλαξη, στη Νιγηρία δεν κάνει το ίδιο, τους έχει έκθετους ανάμεσα στα σπίτια, με όλα όσα μπορεί να συνεπάγεται αυτό.
Το 1994 μια έκθεση της GreenPeace τόνιζε τα περιβαλλοντικά προβλήματα σε όλη την Ογκόνιλαντ. Αναφερόταν εκεί ότι υπήρχαν αγωγοί γκαζιού δίπλα στα σπίτια των Ογκόνι και μερικοί απ’ αυτούς ήταν εκεί για πάνω από 30 χρόνια.
Το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση ανέφερε ότι οι δραστηριότητες τη Shell στη Νιγηρία είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας της παγκόσμιας θερμότητας.
Ένα πρώην στέλεχος της Shell, ο Μποππ Βαν Ντέσσελ, σε μια περιβαλλοντική του μελέτη, αναφέρει, ότι η Shell αγνόησε επανειλημμένα εκκλήσεις της υπηρεσίας του για την εκτεταμένη μόλυνση που παρήγαγε η δραστηριότητα της εταιρίας στη Νιγηρία. Το 1994 ο ίδιος παραιτήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
ΤΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΣ SHELL
Το 1998 η Shell έδωσε στη δημοσιότητα ένα σχέδιο «καθαρισμού» των εγκαταστάσεών της στη Νιγηρία. Μέρος του σχεδίου αυτού ήταν αφιερωμένο στην ανακούφιση της τοπικής κοινότητας, όπου αυτό ήταν απαραίτητο, ενώ προέβλεπε περαιτέρω βοήθεια.
Η Green Peace τότε υπολόγισε, ότι η βοήθεια αυτή της Shell αντιπροσώπευε μόλις το 0,000007% της αξίας του εξαγόμενου πετρελαίου.
Η ίδια η εταιρία έχει παραδεχθεί ότι μέρος αυτών των χρημάτων διατίθεται για την ανάπτυξη και άλλων χώρων πετρελαιοπαραγωγής.
Η εφημερίδα «Guardian Weekly», στις 23 Μάρτη 1996, ανέφερε, ότι ενώ η Shell έχει χτίσει σχολεία και κοινοτικά κέντρα, οι εγκαταστάσεις αυτές προορίζονταν για να περάσουν αγωγοί κ.λπ. Οι δρόμοι που κατασκευάστηκαν αποτελούν μέρος των εγκαταστάσεών της. Διευθυντικό στέλεχος της εταιρίας δήλωσε, ότι η εταιρία «ξοδεύει περισσότερα για γάμους και επίλυση ζητημάτων διαφθοράς στη Νιγηρία παρά για κοινοτικά προγράμματα».
Από τότε που η Shell άρχισε τις δραστηριότητές της, οι Ογκόνι έχουν αρρωστήσει. Η εφημερίδα «Vanquard”, στις 29 Νοέμβρη 1995, αναφέρει: «καθώς οι εξαγωγές πετρελαίου προχωρούν σ’ αυτή η φτωχή χώρα της Αφρικής, ο μισός σχεδόν πληθυσμός της ζει σε απίστευτη φτώχεια, η εισαγωγή θερμίδων στο ανθρώπινο σώμα είναι 10% κάτω από το μίνιμουμ όριο, η εισαγωγή πρωτεϊνών είναι η δέκατη χαμηλότερη στον κόσμο, η πείνα έχει καταστροφικά αποτελέσματα, το 50% είναι αγράμματοι, το 20-25% επίσημα άνεργοι και το βάρος των νηπίων είναι το χαμηλότερο στην Αφρική. Πού πάει, λοιπόν, ο πλούτος;
Είναι προφανές, ότι η Shell δεν έχει μόνο συμμετοχή στην απελπιστική κατάσταση στην Νιγηρία, ή στην Αφρική, αλλά και σε όλο τον κόσμο.
Όλα αυτά γίνονταν επί χρόνια και χρόνια, χωρίς κανείς από το λεγόμενο Πρώτο Κόσμο να ενδιαφέρεται ή να προσπαθήσει να προσβάλει τα συμφέροντα της Shell στη Νιγηρία, όπου μια διεφθαρμένη και κτηνώδης δικτατορία επιδιδόταν στο τρομοκρατικό της έργο για χρόνια, στην περιβαλλοντική καταστροφή και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ένας διευθυντής της Shell στη Δυτική Αυστραλία, δήλωσε ότι «η φύση των μπίζνες είναι να κάνεις κέρδη και εγώ δεν ντρέπομαι γι’ αυτό».
Κι εμείς ρωτάμε: Με ποιο κόστος:
ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΕΚΤΕΛEΣΕΙΣ
ΤΗΣ 10 ΟΚΤΩΒΡΗ 1995
Η εκτέλεση των 9 Ογκόνι προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή ενάντια στη νιγηριανή δικτατορία και η Shell καλέστηκε να χρησιμοποιήσει την οικονομική της επιρροή και να ασκήσει πιέσεις στο καθεστώς. Ανάμεσα στις δραστηριότητες ενάντια στη Shell, περιλαμβάνονταν διαδηλώσεις έξω από γραφεί και σταθμούς της εταιρίας, καλέσματα για μποϋκοτάζ των προϊόντων της, ακόμα και βίαιες επιθέσεις.
Μετά τις εκτελέσεις περιβαλλοντικέ ομάδες, ομάδες κοινωνικής δικαιοσύνης και αγωνιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα διεθνώς ανέπτυξαν οργανωμένες εκστρατείες ενάντια τις δραστηριότητες της Shell στη Νιγηρία.
Τα αιτήματα που υιοθετήθηκαν ήταν τα ίδια με αυτά του λαού των Ογκόνι και του MOSOP.
Η νιγηριανή δικτατορία είχε διακηρύξει, ότι σε τρία χρόνια η χώρα θα έπρεπε να επιστρέψει στη δημοκρατία και ότι ο στρατηγός Αμπάτσα δεν θα κυβερνά πλέον. Μάλιστα, το σχέδιο ήταν να αποτελέσει η Νιγηρία μέρος τη Βρετανικής Κοινοπολιτείας. Πάντως, με τη συνέχιση τη καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και με την άρνηση της δικτατορίας να παραιτηθεί, οι προθέσεις αυτές έβαλαν τότε αρκετούς σε σκέψεις.
Το MOSOP προσκάλεσε αρκετές φορές τη Shell να ενδιαφερθεί πραγματικά για τον λαό των Ογκόνι, αλλά πάντα αυτές οι εκκλήσεις έμεναν αναπάντητες.
* Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του κειμένου προέρχεται από μετάφραση μιας μπροσούρας που εξέδωσε η ομάδα Shell Nigeria Action Coalition (Συσπείρωση Δράσης για τη Shell στη Νιγηρία)από τη Δυτική Αυστραλία τη δεκαετια του 1980. Δεν ήταν δυνατόν να δημοσιοποιηθούν όλα τα στοιχεία, δεδομένου ότι είχαν περάσει 5 περίπου χρόνια από την έκδοση της μπροσούρας και πολλά από τα δεδομένα άλλαξαν δραστικά στη Νιγηρία. Δεν υπάρχει πια η δικτατορία, αλλά, όμως, η καταπίεση συνεχίζεται. Μτάφραση “Οϋτε Θεός-Ούτε Αφέντης”.