Nick Heath*
Ο Kazimir Ivanovich Kovalevich γεννήθηκε στην περιοχή Pinsk της επαρχίας Minsk (της Λευκορωσίας) σε μια οικογένεια αγροτών τη δεκαετία του 1890. Είναι γνωστό ότι από το 1916 εργάστηκε στη σιδηροδρομική γραμμή Μόσχας-Κουρσκ. Μπορεί να υποτεθεί ότι μετά την κατάληψη του Pinsk από τον στρατό του Κάιζερ, ο νεαρός εργάτης κατέφυγε βαθιά στη Ρωσία μαζί με πολλούς άλλους πρόσφυγες. Την ίδια στιγμή, ο Kovalevich εντάχθηκε σε μια παράνομη αναρχική κομμουνιστική οργάνωση, προσπαθώντας να οργανώσει ένα σωματείο εργαζομένων στους σιδηροδρόμους.
Μετά την επανάσταση του Φλεβάρη του 1917, στην οποία συμμετείχε, ο Kovalevich έγινε ένας από τους ιδρυτές της Ομοσπονδίας Αναρχικών Ομάδων της Μόσχας (MFAG) και γραμματέας της. Ήταν γνωστός ως «ικανός αγωνιστής και οργανωτής» και είχε μεγάλο ταλέντο στη συγγραφή. Έγραψε πολλά κείμενα για τις εφημερίδες «Anarkhiia» και «Duma» των Σιδηροδρομικών και ήταν μέλος της Επαναστατικής Επιτροπής Σιδηροδρόμων. Η «Anarkhiia» εκδόθηκε για πρώτη φορά από την MFAG τον Σεπτέμβρη του 1917 ως εβδομαδιαία. Ο Kovalevich καταφέρθηκε κατά της Προσωρινής Κυβέρνησης του Kerensky και υπέρ της ανεξαρτησίας των συνδικάτων από οποιαδήποτε πολιτικά κόμματα σε διάφορα άρθρα. Ήταν επίσης γνωστός με το ψευδώνυμο Efim.
Το φθινόπωρο του 1917 εξελέγη στην Κεντρική Επιτροπή της Πανρωσικής Ένωσης Εργαζομένων στους Σιδηροδρόμους, στην δημιουργία της οποίας βοήθησε αρκετά. Έλαβε ενεργό μέρος σε οδομαχίες κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Μόσχα, οργανώνοντας την άφιξη των μονάδων των Ερυθροφρουρών στην πόλη. Μετά από λίγο, απογοητεύτηκε πικρά από τη νέα κυβέρνηση των Μπολσεβίκων. Η «Anarkhiia» σταμάτησε να εκδίδεται κατά τη διάρκεια της Οκτωβριανής Επανάστασης, αλλά επανεμφανίστηκε ως καθημερινή εφημερίδα τον Μάρτη του 1918. Περιλάμβανε ένα πολιτιστικό τμήμα με συνεισφορές από καλλιτέχνες της avant-garde, συμπεριλαμβανομένων των Alexei Gan, Malevich και Rodchenko. Η εφημερίδα τάχθηκε κατά της Συνθήκης Μπρεστ - Λιτόφσκ και τη συναίνεση της κυβέρνησης των Μπολσεβίκων στη γερμανική κυβέρνηση. Έκλεισε στις 12 Απρίλη 1918, μετά τις επιδρομές των Μπολσεβίκων σε αναρχικά κέντρα στη Μόσχα και την Πετρούπολη. Ωστόσο, επανεμφανίστηκε ως δεκαπενθήμερη αργότερα, αλλά σταμάτησε να κυκλοφορεί και πάλι στις 2 Ιούλη 1918 λόγω της καταστολής της Τσεκά.
Ο Kovalevich συνάντησε διαφωνίες από άλλα μέλη της MFAG σχετικά με τα σχέδιά του να αναλάβει υπόγεια δράση εναντίον των Μπολσεβίκων, αλλά συμφώνησε σε αυτό με τον Witold Bzhostek. Ο Κοβάλεβιτς «κρύφτηκε» αρχικά στην ταξιαρχία του Μάχνο, που αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος του Κόκκινου Στρατού εκείνη την εποχή, την άνοιξη του 1919, και στη συνέχεια εντάχθηκε στη μονάδα της Maria Nikiforova.
Όταν οι Μπολσεβίκοι διέλυσαν τη συμμαχία τους με τους Μαχνοβίτες τον Ιούνη του ίδιου έτους, ο Τρότσκι διέταξε τη σύλληψη των μελών του αρχηγείου των Μαχνοβιτών και αυτό έγινε με τον Voroshilov που συνελήφθη από την Τσεκά της Μελιτόπολης, ενώ ο ίδιος ο Μάχνο απέφυγε τη σύλληψη την τελευταία στιγμή. Οι συλληφθέντες εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες στις 17 Ιούνη. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονταν μερικοί από τους πιο δραστήριους Μαχνοβίτες, όπως ο Burbyga, ο Mikhailov-Pavlenko (ο οποίος ήταν αναρχικός της Πετρούπολης που έθεσε τις γνώσεις του ως μηχανικός στη διάθεση των Μαχνοβιτών) ο Ozerov, αρχηγός του επιτελείου των Μαχνοβιτών, και πολλά μέλη του Μαχνοβίτικου Επαναστατικού Στρατιωτικού Σοβιέτ, όπως οι Olezhnik, Korobko, Kostin, Polunin και Dobrolyubov. Ο Kovalevich και άλλοι αναρχικοί μεταξύ των Μαχνοβιτών, όπως ο Yakov Glazgon, εξαγριώθηκαν. Αποφάσισαν να εκδικηθούν αυτούς τους φόνους.
Ο Lev Zadov, κορυφαίο στέλεχος της αντικατασκοπίας των Μαχνοβιτών (Kontrrazvedka), πολύ αργότερα έδωσε μια κατάθεση στην Τσεκά ότι ο Μάχνο συγκάλεσε μια συνάντηση στον σταθμό Bolshoi Tokmak μετά τις εκτελέσεις των Μαχνοβιτών, στην οποία συμμετείχε ο Kovalevich, και ότι ο Μάχνο συμφώνησε να διαθέσει χρηματικά κεφάλαια για τη δημιουργία υπόγειων δικτύων στη Μόσχα. Αν αυτό είναι αλήθεια είναι αμφισβητήσιμο. Από τη μια πλευρά, η Τσεκά ήταν έμπειρη στο να αποσπά ψευδείς ομολογίες χάρη στις εκλεπτυσμένες μεθόδους βασανιστηρίων που ασκούσε στους συλληφθέντες. Από την άλλη πλευρά, οι Kovalevich, Sobolev, Grechanikov, Glagzon και Tsintsiper συμμετείχαν στη μαχνοβίτικη αντικατασκοπεία Kontrrazvedka. Ο Vyacheslav Azarov αναφέρεται σε μερικές λεπτομέρειες σχετικά με αυτό στο βιβλίο του για την Kontrrazvedka και πιστεύει ότι η εν λόγω θεωρία είναι αληθινή.
Ο Kovalevich και οι σύντροφοί του μετακόμισαν αρχικά στο Χάρκοβο, σκοπεύοντας να σκοτώσουν τους Rakovsky, Piatakov και άλλους Ουκρανούς Μπολσεβίκους ηγέτες, πριν αποφασίσουν να χτυπήσουν το κέντρο της Μόσχας. Ο Kovalevich δημιούργησε ένα δίκτυο ασφαλών κατοικιών στην πρωτεύουσα και αποκατέστησε δεσμούς με σιδηροδρομικούς εργάτες που συμπαθούσαν τον αναρχισμό, ενώ ίδρυσε και ένα υπόγειο τυπογραφείο. Μαζί με τον Petr Sobolev ίδρυσε την Οργάνωση Υπόγειων Αναρχικών της Μόσχας (MOAP). Ο Sobolev ήταν ενεργός στο τμήμα κρούσης του MOAP, ενώ ο Kovalevich ήταν επικεφαλής της ιδεολογικής ομάδας, γράφοντας πολλές από τις διακηρύξεις, φυλλάδια και δύο τεύχη της «Anarkhiia». Ο Sobolev ήταν στενός σύντροφος του Witold Bzhostek. Στην αρχή, υπήρχε η ελπίδα να δημιουργηθεί ένα μαζικό κίνημα μεταξύ των εργατών και να δημιουργηθούν ελεύθερα σοβιέτ. Η μπολσεβίκικη καταστολή, όμως, το κατέστησε αδύνατο και η MOAP στράφηκε σε τρομοκρατικές τακτικές, για να επιτεθεί στους «δήμιους της επανάστασης» και να προχωρήσει στον «γενικό προλεταριακό αγώνα».
Ο Kovalevich δημιούργησε δεσμούς με τους Μαξιμαλιστές και την άκρα αριστερά των Αριστερών Εσέρων (SR) που ήθελαν και αυτοί να εκδικηθούν τους συντρόφους τους που επίσης εκτελέστηκαν από τους Μπολσεβίκους. Οι Αριστεροί Εσέροι είχαν ηγέτη τον Donat Cherepanov, ο οποίος είχε μετακινηθεί σε μια ημι-συνδικαλιστική θέση. Είχε καθαιρεθεί από το κόμμα από την κεντρική επιτροπή και πίστευε ότι «όλη η εξουσία πρέπει να μεταφερθεί στα συνδικάτα, τα οποία, μέσω της συναδελφικής πειθαρχίας, θα μπορέσουν να ανεβάσουν την παραγωγικότητα της εργασίας στον βαθμό που χρειάζεται αυτή τη στιγμή. Αυτές ή άλλες ενώσεις συνδικάτων θα είναι τα όργανα εξουσίας και η Πανρωσική Ένωση Συνδικάτων θα είναι το ανώτατο όργανο της εξουσίας. Αυτή η συμμαχία έλαβε το μεγαλεπήβολο όνομα «Πανρωσικό Αντάρτικο Αρχηγείο Επαναστατών Ανταρτών». Πραγματοποιήθηκαν ορισμένες απαλλοτριώσεις κρατικών τραπεζών για τη χρηματοδότηση της προπαγάνδας, στη Μόσχα, στο Ιβάνοβο-Βοζνεσένσκ, στην Τούλα και σε άλλες πόλεις, συγκεντρώνοντας μεγάλα ποσά. Αρχικός σκοπός ήταν η εκτέλεση του Felix Dzerzhinsky, αρχηγού της Τσεκά, και η ανατίναξη του αρχηγείου των Τσεκιστών στη Μόσχα. Ωστόσο, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Dzerzhinsky και η Τσεκά ήταν απλώς ένα «όργανο» στα χέρια της ηγεσίας του κόμματος. Επομένως, αυτό που χρειαζόταν ήταν να κόψουμε το «κεφάλι» και όχι να χτυπήσουμε στα χέρια.
Παρουσιάστηκε μια ευκαιρία γι’ αυτό. Μια περιφερειακή συνάντηση ήταν προγραμματισμένη για τις 25 Σεπτέμβρη 1919, στην Επιτροπή Μπολσεβίκων της Μόσχας στην οδό Λεοντιέφσκι, με την παρουσία πολλών μπολσεβίκων ηγετών, συμπεριλαμβανομένου του Λένιν. Ο Cherepanov γνώριζε καλά το εν λόγω κτίριο, καθώς είχε λειτουργήσει ως εθνικό στρατηγείο και το αρχηγείο της Μόσχας των Αριστερών Εσέρων.
Την ημέρα αυτή ο Petr Sobolev έριξε μια ισχυρή βόμβα ακριβώς τη στιγμή που ξεκίνησε η συνάντηση, αλλά πριν φτάσει ο Λένιν. Δώδεκα Μπολσεβίκοι, συμπεριλαμβανομένου του γραμματέα της Επιτροπής της Μόσχας, Zagursky, σκοτώθηκαν, ενώ άλλοι 55 τραυματίστηκαν, μεταξύ των οποίων κορυφαίοι ηγέτες όπως ο Bukharin, ο Pokrovsky, ο Stieklov, ο Yaroslavsky, ο Shliapnikov και ο Olminsky.
Αρχικά θεωρήθηκε ότι ο βομβαρδισμός είχε υποκινηθεί από αντιπάλους του μπολσεβίκικου καθεστώτος από τη δεξιά. Ο Dzerzhinsky διέταξε αμέσως την εκτέλεση κρατουμένων στις φυλακές της Μόσχας που θεωρούνταν εκπρόσωποι του παλιού καθεστώτος, και μεταξύ άλλων καθηγητών, καλλιτεχνών, επιστημόνων και μελών της διανόησης, πριγκήπων και κομητών της αριστοκρατίας. Εκατοντάδες θανατώθηκαν σε μαζικές εκτελέσεις.
Ωστόσο, κάποια πράγματα που έγραψε ο Kovalevich άρχισαν σύντομα να κυκλοφορούν. Την ευθύνη της επίθεσης ανέλαβε η Πανρωσική Επιτροπή Εξεγέρσεων, στο όνομα της Τρίτης Κοινωνικής Επανάστασης. Αναφέρθηκε ότι είχε πραγματοποιηθεί για να εκδικηθεί την εκτέλεση των Μαχνοβιτών που έλαβε χώρα στις 17 Ιούνη και ότι το άμεσο καθήκον ήταν «να εξαλειφθεί το καθεστώς της κομισαροκρατίας και της Τσεκά από προσώπου γης και να δημιουργηθεί στη συνέχεια μια πανρωσική και ελεύθερη ομοσπονδία των συνδικάτων των εργαζομένων και των καταπιεσμένων μαζών». Κυκλοφόρησαν δύο τεύχη της εφημερίδας «Anarkhiia», σε 3.000 αντίτυπα, καθώς και τα φυλλάδια «Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο», «Η αλήθεια για τη Μαχνοβτσίνα» και «Πού είναι η διέξοδος;»
Τονιζόταν: «Είστε στην εξουσία στη Ρωσία, αλλά τι έχει αλλάξει; Τα εργοστάσια και η γη δεν είναι ακόμα στα χέρια των εργαζομένων αλλά στα χέρια του αφεντικού-κράτους. Η μισθωτή σκλαβιά, το θεμελιώδες κακό της αστικής τάξης, εξακολουθεί να υπάρχει: ως αποτέλεσμα, η πείνα, το κρύο και η ανεργία είναι αναπόφευκτες. Λόγω της “ανάγκης να τα βάλουμε με τα πάντα” για χάρη ενός καλύτερου μέλλοντος και να “υπερασπιστούμε” αυτό που έχουμε ήδη κερδίσει, δημιουργήθηκε μια τεράστια γραφειοκρατική μηχανή, το δικαίωμα στην απεργία καταργήθηκε και οι ελευθερίες του λόγου, της συνάθροισης και του Τύπου έχουν εξαλειφθεί … Πιστεύουμε ότι εσείς, προσωπικά και υποκειμενικά, μπορεί να έχετε τις καλύτερες προθέσεις: αλλά αντικειμενικά και εκ φύσεως είστε εκπρόσωποι της τάξης των γραφειοκρατών και των λειτουργών μιας ομάδας μη παραγωγικών διανοουμένων».
Η Τσεκά άρχισε να ερευνά διαμερίσματα που ήταν γνωστό ότι είχαν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν από Αναρχικούς, Μαξιμαλιστές και Αριστερούς Εσέρους, συμπεριλαμβανομένου του παλιού διαμερίσματος της Marusya Nikiforova. Ο Kovalevich ανακαλύφθηκε εκεί την 1η Νοέμβρη και σε συμπλοκή που ακολούθησε τραυματίστηκε θανάσιμα. Λίγες μέρες αργότερα, ο Petr Sobolev πέθανε σε παρόμοιες συνθήκες.
Στις 3 Νοέμβρη, ένας από τους υπόγειους Αναρχικούς, ο Mikhail Tyamin, συνελήφθη και τελικά αποκάλυψε πληροφορίες για μια ντάτσα (εξοχικό) στο Κράσκοβο. Η Τσέκα περικύκλωσε την ντάτσα, όπου βρίσκονταν ο Glazgon, ο κατασκευαστής βομβών Vasily Azov (Azarov), ο Mitya Khorkov, ο Zakhar (Khromoy, The Lame) και δύο γυναίκες, η Tatiana Dedikova, η σύντροφος του Azov-Azarov, και η Mina (δεν αναφέρεται άλλο όνομα). Ξέσπασαν πυροβολισμοί και στη συνέχεια εκτοξεύτηκε βόμβα από όσους βρίσκονταν μέσα, καταστρέφοντας ολοσχερώς το σπίτι και σκοτώνοντας τους κατοίκους του.
Αργότερα, αφού αποσπάστηκαν ομολογίες από αυτούς, οκτώ άλλα μέλη της αναρχικής υπόγειας οργάνωσης εκτελέστηκαν από την Τσεκά της Μόσχας τον Δεκέμβρη του 1919. Αυτοί ήταν ο Mikhail Grechanikov (αναρχικός που είχε πολεμήσει με τους Μαχνοβίτες), Khilya Tsintsiper (πραγματικό όνομα Isaak Bramson), Alexander Dombrovsky, Alexander Voskhodov (γνωστός και ως Popov), Fedor Nikolaev (αριστερός εσέρος), Pavel Isaev (τυπογράφος της «Anarkhiia»), Leonti Khlebnysky (γνωστός και ως Prikhodko, αλλά και ως θείος Vanya) και Alexander Baranovsky (γνωστός και ως Popov).
Όσον αφορά τον Cherepanov, συνελήφθη στις 17 Φλεβάρη 1920, μαζί με τη σύντροφό του Tamara Gasparyan (το πραγματικό επώνυμο της οποίας προφανώς ήταν Azaryants και ήταν ηγετικό μέλος των Αριστερών Εσέρων της Πετρούπολης). Ο Cherepanov ανακρίθηκε προσωπικά από τον Dzerzhinsky, στον οποίο είπε: «Φυσικά, πρέπει να λυπηθεί κανείς που τα θύματα της έκρηξης δεν ήταν εξέχοντα κομματικά στελέχη και ότι κανένας από τους σημαντικότερους δεν τραυματίστηκε. Αυτή η πράξη, κατά τη γνώμη μας, υποτίθεται ότι θα έφερνε επανάσταση στις μάζες και θα υποδείκνυε το μονοπάτι που έπρεπε να ακολουθήσουν οι πραγματικοί επαναστάτες: το μονοπάτι της τρομοκρατίας… Σε απάντηση στην παρατήρηση ότι πολλοί ασήμαντοι εργάτες τραυματίστηκαν στην έκρηξη, θα επισημάνω ότι η Τσεκά σου δεν είναι καλύτερη από αυτή την άποψη... Για ένα πράγμα λυπάμαι: όταν με συνέλαβαν, με άρπαξαν από πίσω και δεν πρόλαβα να πυροβολήσω τους πράκτορές σου. Αυτό που γίνεται τώρα είναι μια ολοκληρωμένη… Ροβεσπιεριάδα».
Το Κόκκινο Βιβλίο της Τσεκά, που έχει πολλές πληροφορίες για τον βομβαρδισμό της οδού Λεοντιέφκσι, δεν αναφέρει τι συνέβη στον Cherepanov. Ο Τσεκίστας Latsis ισχυρίστηκε ότι πέθανε από τύφο ενώ βρισκόταν στη φυλακή, όμως άλλες μαρτυρίες λένε ότι αυτός και η Gasparyan στραγγαλίστηκαν στα κελιά τους από Τσεκιστές.
Η καταστολή που εξαπέλυσαν οι Μπολσεβίκοι εναντίον εκείνων που ήταν στα αριστερά τους, των Αναρχικών, των Αριστερών Εσέρων και των Μαξιμαλιστών, σήμαινε ότι ορισμένοι στράφηκαν στη χρήση της τρομοκρατίας εναντίον των διωκτών τους. Αλλά πώς θα μπορούσε η χρήση βομβών και ο δυναμίτης να τερματίσει τη δικτατορία των Μπολσεβίκων και να επιφέρει την ελεύθερη ομοσπονδία για την οποία έγραψε ο Kovalevich; Το καθεστώς μπόρεσε να χρησιμοποιήσει τον βομβαρδισμό της οδού Λεοντιέφσκι για να εντείνει τις διώξεις των εχθρών του στα αριστερά του. Ο αναρχικός Lev Chernyi, ο οποίος γνώριζε τα μέλη της υπόγειας αναρχικής οργάνωσης, αλλά είχε αντιρρήσεις για τις μεθόδους τους, ήταν ένας από αυτούς που ποινικοποιήθηκαν σε μια σκευωρία της Τσεκά δύο χρόνια αργότερα και εκτελέστηκαν.
Σε όλη τη Ρωσία οι αναρχικοί διώχθηκαν, φυλακίστηκαν και εκτελέστηκαν. Ο Kovalevich και οι σύντροφοί του δεν μπόρεσαν να σταματήσουν την μπολσεβίκικη αντεπανάσταση που προχώρησε στην καταστολή της εξέγερσης της Κρονστάνδης την ίδια χρονιά που δολοφονήθηκε ο Chernyi.
Πηγές:
- Bykovsky, Sergei. “Underground Anarchists”:
https://ru.theanarchistlibrary.org/library/sergej-bykovskij-anarhisty-podpolya
- The Red Book of the Cheka:
http://leftinmsu.narod.ru/polit_files/books/Red_book_VChK_files/345.htm
- Gul, Roman. The First Steps of “Iron Felix”:
https://telegrafua-com.translate.goog/world/12732/?_x_tr_sl=ru&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en&_x_tr_pto=sc
*Το αγγλικό κείμενο δημοσιεύεται εδώ: https://libcom.org/article/kazimir-kovalevich-and-underground-anarchists?fbclid=IwAR2FM0frk5BhSAgOi_gKnECrX79lcJwqrInS9dH3RHy_4Ck4hmL9-e8eJAQ - Μετάφραση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης.