Σημείωση: Το παρακάτω άρθρο είναι αλιευμένο από καθεστωτικό μέσο, συγκεκριμένα από την αγγλική έκδοση του site της Ισπανικής El Pais. Ως εκ τούτου, εξυπακούεται ότι ορισμένες θέσεις του και απόψεις που εκφράζονται σχετικά με τους αναρχικούς μαχητές και τις οργανώσεις τους, αλλά και επάνω σε ιστορικά γεγονότα, δεν είναι απολύτως αποδεκτές, καθότι ακόμη δεν έχουν ξεκαθαρίσει από την ίδια την ιστορία. Αποφάσισα ωστόσο να το μεταφράσω, λόγω των πολύ ενδιαφερουσών πληροφοριών σχετικά με τα ιστορικά αρχεία των αναρχικών και αναρχοσυνδικαλιστών της ένδοξης περιόδου του Ισπανικού Εμφυλίου.

Το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνικής Ιστορίας φιλοξενεί ιστορικά αρχεία από τα εργατικά συνδικάτα της CNT και την Ιβηρική Αναρχική Ομοσπονδία, συμπεριλαμβανομένης της διαταγής που έστειλε τον Buenaventura Durruti στη Μαδρίτη

αρχεία
Η ιστορικός Almudena Rubio εργάζεται επάνω στα ιστορικά αρχεία των CNT-FAI

Ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορικής μνήμης σχετικά με το αναρχικό κίνημα της Ισπανίας και τον εμφύλιο πόλεμο (1936-1939) βρίσκεται στο Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνικής Ιστορίας (IISH) στο Άμστερνταμ, στις Κάτω Χώρες.

Ιδρυμένο το 1935, το IISH φιλοξενεί τα ιστορικά αρχεία της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργασίας (CNT), μιας αναρχικής εργατικής ένωσης, και της Ιβηρικής Αναρχικής Ομοσπονδίας (FAI) – έγγραφα που είναι γνωστά στην Ισπανία ως τα λεγόμενα «κουτιά του Άμστερνταμ» – μαζί με μια εκτενή συλλογή σχετικά με τον ακτιβισμό των εργαζομένων και τα κοινωνικά κινήματα σε όλο τον κόσμο.

Βγαλμένα κρυφά από τη χώρα ώστε να αποτραπεί η δήμευση τους από το καθεστώς του δικτάτορα Φρανσίσκο Φράνκο, αυτά τα 47 κουτιά καταλαμβάνουν μια σειρά από ράφια 20 χιλιομέτρων στο Ινστιτούτο και περιλαμβάνουν την εντολή της CNT-FAI προς τον αναρχικό ηγέτη Buenaventura Durruti, που γεννήθηκε στη Λεόν, να ταξιδέψει στη Μαδρίτη το 1936, όπου και θα έβρισκε τον θάνατο σε αβέβαιες συνθήκες. Το IISH στεγάζει επίσης τα αρχεία από την αντίσταση κατά του Φράνκο και τον εκδοτικό οίκο Ruedo Ibérico, που ιδρύθηκε στο Παρίσι το 1961 από πέντε εξόριστους από τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, με σκοπό την παραγωγή αντιφασιστικού υλικού για την αντιμετώπιση της προπαγάνδας της δικτατορίας. Στο όλο υλικό προστίθενται αρχεία που σχετίζονται με τους ελευθεριακούς συνδικαλιστές και τις φεμινίστριες, πρωτότυπα γράμματα από τον συγγραφέα Pío Baroja, μέλος της Γενιάς του ’98, και χιλιάδες φωτογραφίες του Εμφυλίου Πολέμου που θεωρούνταν ότι έχουν χαθεί, συμπεριλαμβανομένων των φωτογραφιών που τραβήχτηκαν από την Πολωνίδα φωτογράφο Margerit Michaelis και την Ουγγαρέζα φωτογράφο, Κάτι Χόρνα. Συνολικά, ισοδυναμεί με την κληρονομιά μιας πολωμένης περιόδου της ιστορίας, η οποία αποτελεί ορυχείο πληροφοριών για τους ερευνητές.

Το μη σφραγισμένο έγγραφο που περιείχε την εντολή προς τον Ντουρούτι, υπογεγραμμένο από τις περιφερειακές επιτροπές των CNT-FAI, είχε ημερομηνία 9 Νοεμβρίου 1936 και όριζε ότι «ο σύντροφος Ντουρούτι, χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση, να αναχωρήσει για τη Μαδρίτη […] για να παρέμβει αποφασιστικά sτην άμυνα της πρωτεύουσας της Ισπανίας.» Σύμφωνα με την Almudena Rubio, υπεύθυνη για την ανάκτηση του εγγράφου, είναι απόδειξη ότι «η ηγεσία της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργασίας και της Ιβηρικής Αναρχικής Ομοσπονδίας ήταν πίσω από αυτήν την απόφαση, ενώ ο ίδιος ο Durruti ήθελε να πάρει τη Σαραγόσα».

αρχεία
Γράμματα του Πίο Μπαρόχα

Η Rubio προσθέτει ότι δεν ήταν ασυνήθιστο να μην είναι σφραγισμένες οι εντολές από τις CNT-FAI και ότι, αν και υπήρχε ρήξη μεταξύ του σωματείου και των απλών μελών του , «φαίνεται ότι ο Durruti θεωρήθηκε απαραίτητος για τον αντιφασιστικό αγώνα στη πρωτεύουσα.» Με αυτή την διαταγή για αλλαγή σχεδίων σχετικά με τον αναρχικό (σ.τ.μ. τον Ντουρούτι), «οι κομμουνιστές, που είχαν ήδη λάβει θέσεις στη Μαδρίτη, επωφελήθηκαν, όπως και ο [Ρώσος ηγέτης Τζόζεφ] Στάλιν, ο οποίος ήταν ενάντια στην κοινωνική επανάσταση που επιδίωκε ο Ντουρούτι», λέει.

Εκείνοι που υπέγραψαν το έγγραφο αναφέρουν «τις τεράστιες δυνατότητες επιτυχίας [των συντρόφων μας] αν φτάσει η βοήθειά μας σε αυτούς» και «τις εκκλήσεις του λαού της Μαδρίτης, που μας καλεί». Η πραγματικότητα, ωστόσο, ήταν εντελώς διαφορετική. Ο Ντουρούτι πυροβολήθηκε λίγες ημέρες μετά την άφιξή του, χωρίς καμία οριστική εξήγηση για το θάνατό του να έχει δοθεί. Ο οδηγός του, Clemente Cuyás, δήλωσε το 1993 ότι είχε πέσει θύμα τυχαίου πυροβολισμού από το τουφέκι του και ότι η CNT-FAI ζήτησε από τους μάρτυρες να παραμείνουν σιωπηλοί. Άλλες εκδοχές μιλούν για το θάνατό του σε μάχη ή από σφαίρα προδότη.

Τα ιστορικά αρχεία της CNT-FAI δεν έφτασαν μέχρι τις Κάτω Χώρες χωρίς δυσκολίες. «Όταν έγινε σαφές το 1939 ότι η Ρεπουμπλικανική πλευρά δεν θα κέρδιζε τον εμφύλιο πόλεμο, οι εκπρόσωποι των συνδικάτων τα μετέφεραν στο υποκατάστημα του IISH στο Παρίσι», λέει ο Leo Lucassen, διευθυντής έρευνας του IISH. «Το έκαναν ως ιδιώτες, για να αποφύγουν την πιθανότητα το νέο φασιστικό κράτος να μπορέσει να τα διεκδικήσει αργότερα ως ιδιοκτησία ισπανικής οργάνωσης».

Λίγο πριν από το ξέσπασμα του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, το αρχείο μεταφέρθηκε από το Παρίσι στο Ηνωμένο Βασίλειο και έπειτα μεταφέρθηκε στο Άμστερνταμ το 1947. Κλειστό για τρεις δεκαετίες, μέχρι το θάνατο του Φράνκο, δεν πραγματοποιήθηκε καμία απογραφή μέχρι τη δεκαετία του 1980. Ο Lucassen τονίζει ότι ο Ισπανικός εμφύλιος πόλεμος δημιούργησε ιδέες σε διεθνή κλίμακα που είχαν αδιαμφισβήτητο αντίκτυπο. «Απόδειξη αυτού είναι ότι μεταξύ των Διεθνών Ταξιαρχιών υπήρχαν εκατοντάδες Ολλανδοί που δεσμεύτηκαν σε αυτό που παρουσιάστηκε ως ο απόλυτος αγώνας: η μάχη μεταξύ καλού και κακού», λέει, προσθέτοντας ότι ήταν ωστόσο δύσκολο για αυτούς τους αγωνιστές να επιστρέψουν Ολλανδία. «Τους πήραν τα διαβατήριά τους, καθώς είχαν πολεμήσει με ξένο στρατό. Θεωρήθηκαν ως προδότες στην πατρίδα τους, αλλά και ταυτόχρονα ως απελευθερωτικές φιγούρες ». Η ιθαγένεια των Ολλανδών-μελών των Διεθνών Ταξιαρχιών αποκαταστάθηκε το 1970 και το Άμστερνταμ αφιέρωσε ένα μνημείο σε αυτούς το 1986, σε μια πλατεία που ονομάστηκε Spanje (Ισπανία) 1936-1939.

Τα γράμματα του Μπαρόχα

Μεταξύ της ισπανικής αλληλογραφίας που διατηρείται στο Αρχείο της Ισπανικής Αντίστασης, η οποία συγκέντρωνε έγγραφα έως και το 1974, είναι τρεις πρωτότυπες επιστολές του συγγραφέα Pío Baroja. Απευθύνονται στην Concepción Martí Vall ή Ada Martí, μια αναρχική συγγραφέα και δημοσιογράφο, η οποία ήταν θαυμάστρια του Baroja, αν και αργότερα απομακρύνθηκε από αυτόν, θεωρώντας ότι είχε προδώσει την κοινωνική φύση των πρώτων του έργων. Με ημερομηνία 1936, όταν η Μαρτί ήταν 21 ετών και ο Μπαρόχα 64, ο τόνος των γραμμάτων υποδηλώνει συνομιλία μεταξύ ενός εξιδανικευμένου καθηγητή και της μαθήτριάς του. Για παράδειγμα, ο Baroja ομολογεί το πάθος του να «ζει για να γράφει, να γράφει για να ζει», λέγοντας επίσης στην Μαρτί πράγματα όπως, «Δεν χρειάζομαι πια πυξίδα γιατί είμαι αγκυροβολημένος στο λιμάνι. Εσύ είσαι αυτή που πρέπει να προσέχεις τη βελόνα της πυξίδας». Το πολιτιστικό κέντρο Ateneu Enciclopèdic de Barcelona έχει μια φωτοτυπία αυτών των επιστολών και δεν γνώριζε για την παρουσία των πρωτότυπων στο Άμστερνταμ μέχρι και σήμερα.

Εν τω μεταξύ, το αρχείο του εκδοτικού οίκου Ruedo Ibérico περιέχει το χειρόγραφο του Viaje al Sur (ή, το Ταξίδι στον Νότο) – ένα βιβλίο που οι εκδότες ανέθεσαν στον Juan Marsé να γράψει, αλλά το οποίο υποτίθεται ότι είχε χαθεί, μέχρι να γίνει αντιληπτό ότι είχε μετονομάστηκε σε “Andalucía, perdido amor” (ή, Ανδαλουσία, χαμένη αγάπη) με τον Marsé να το υπογράφει με το ψευδώνυμο Manolo Reyes. Δημοσιεύθηκε μετά το θάνατο του συγγραφέα, το 2020, από τον εκδοτικό οίκο Lumen.

Ένα Αρχείο γα τα Αρχεία

Ιδρυμένο το 1935 από τον Ολλανδό καθηγητή κοινωνικής και οικονομικής ιστορίας, Nicolaas Posthumus (1880-1960), το IISH έχει γίνει ένα αρχείο των αρχείων. Οι θησαυροί του περιλαμβάνουν άρθρα των Karl Marx, Freidrich Engels, Mikhail Bakunin και της αναρχικής Emma Goldman, που αποτελούν κομμάτι ενός αρχείου του ενός και πλέον εκατομμυρίου βιβλίων και εκδόσεων, 5.400 συλλογών και 1,5 εκατομμυρίων οπτικοακουστικών αρχείων. «Ο Posthumus ενδιαφερόταν για τις πνευματικές ρίζες ιδεών από αναρχικούς, σοσιαλιστές, φιλελεύθερους και χριστιανούς δημοκράτες», λέει ο Lucassen. «Γύρω στο 1930, όταν τα αριστερά κινήματα απειλήθηκαν από τον φασισμό και τον Εθνικοσοσιαλισμό στην Ευρώπη, άρχισε να λαμβάνει έγγραφα από κοινωνικές οργανώσεις, συχνά κάτω από το ραντάρ των χωρών προέλευσής τους, κάτι που του επέτρεψε να διατηρήσει την ανεξαρτησία του νέου κέντρου. Ολόκληρες συλλογές αριστερών εκδόσεων από χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως η Αργεντινή και η Βολιβία, μας έχουν εμπιστευθεί. Είναι μια κληρονομιά που συνεχίζει να αποστέλλεται στο κέντρο από περιοχές όπου εξακολουθούν να υφίστανται παρόμοιες συγκρούσεις».

Η Rubio ελπίζει να παρουσιάσει μια έκθεση το 2022 με τις φωτογραφίες του Εμφυλίου Πολέμου που τραβήχτηκαν από την Kati Horna και τη συνάδελφό της, Margaret Michaelis, και ανακτήθηκαν το 2015. Τους είχε ανατεθεί από τις CNT-FAI να παράσχουν μια φωτογραφική μαρτυρία για την κοινωνική επανάσταση που επεδίωκαν. Οι φωτογραφίες βρίσκονταν στα φωτογραφικά αρχεία των γραφείων διεθνούς προπαγάνδας των CNT-FAI, τα οποία περιλαμβάνονται στα κουτιά του Άμστερνταμ.

*Αναδημοσίευση από εδώ: https://www.alerta.gr/archives/20263?fbclid=IwAR1fhLG5VlTsYk9Bj-OOF0SvyZ0BWVYMHhnA1CaGwGMbsIKzK_6HX5OGokc