Σαν σήμερα 13 Οκτώβρη 1909, το ισπανικό κράτος δολοφόνησε τον ελευθεριακό παιδαγωγό και αναρχικό αγωνιστή Φραντσίσκο Φερρέρ υ Γκουάρδια.
Ο Φραντσίσκο Φερρέρ υ Γκουάρδια γεννήθηκε στις 10 Γενάρη 1859 σ’ ένα αγρόκτημα έξω από τη Βαρκελώνη. Οι γονείς του ήταν καθολικοί και θρησκόληπτοι. Ένας από τους θείους του, όμως, ήταν ελευθερόφρονας.
Ως δάσκαλος, ο Φερρέρ ήταν ονομαστός και ενδιαφερόταν αρκετά για τα εκπαιδευτικά ζητήματα τα οποία συζητιόνταν αρκετά εκείνη την εποχή ανάμεσα στους αναρχικούς και ορθολογιστικούς κύκλους, ενώ γράφτηκαν πολλά γι’ αυτά. Σε ένα φυλλάδιο του Ζαν Γκραβ, που διαβαζόταν αρκετά τότε με τίτλο «Enseignment bourgeois et enseignment libertaire» (εκδόθηκε στο Παρίσι το 1890) ο συγγραφέας έκανε ένα διαχωρισμό ανάμεσα στην αστική και την ελευθεριακή εκπαίδευση.
Ο Φερρέρ επηρεάστηκε βαθιά από το φυλλάδιο αυτό και προσπάθησε να εφαρμόσει τα γραφόμενα εκεί στο πρώτο ελευθεριακό σχολείο που ίδρυσε με την επωνυμία Escuela Moderna, το οποίο αποτέλεσε παράδειγμα από πλευράς των αναρχικών και των ορθολογιστών. Την ίδια εποχή λειτουργούσε και το σχολείο του Πολ Ρομπέν, στο Cempuis, κοντά στο Παρίσι. Ο Ρομπέν έγινε διευθυντής στο Cempuis τον Δεκέμβρη του 1880.
Το βασικό στοιχείο της μεθόδου διδασκαλίας του ήταν η ακέραιη εκπαίδευση καθώς οι μαθητές ήταν αγόρια και κορίτσια τα οποία με βάση τις φυσικές και διανοητικές του ικανότητες και μέσα σε μια αντικαταπιεστική ατμόσφαιρα μπορούσαν να αναδειχθούν. Το 1894, όμως, λόγω των συνεχών επικρίσεων και παρενοχλήσεων από θρησκευτικούς και συντηρητικούς κύκλους, εξαιτίας των αντισυμβατικών μεθόδων εκπαίδευσης και των ριζοσπαστικών του δραστηριοτήτων, ο Φερρέρ έγινε ο πρώτος που έθεσε τις βάσεις του αντισυλληπτικού κινήματος στη Γαλλία.
Το 1897 συγκροτήθηκε ο Σύνδεσμος για την Ελευθεριακή Παιδεία, με σκοπό να συνεχίσει την εργασία του Ρομπέν. Ο Σύνδεσμος υποστηρίχθηκε ενεργά από τους Ζαν Γκραβ. Λουίζ Μισέλ, Ελυζέ Ρεκλύ, Πέτρο Κροπότκιν και Λέοντα Τολστόι. Ο Σύνδεσμος ίδρυσε ένα σχολείο στο οποίο οι μαθητές μπορούσαν να παρακολουθήσουν καλλιτεχνικά και επιστημονικά μαθήματα, αλλά μέσα από την πρακτική τους εφαρμογή. Επίσης, έκαναν επισκέψεις σε ζωολογικούς κήπους και περιπάτους στην επαρχία για να δουν από μόνοι τους τη φύση, πριν διαβάσουν οτιδήποτε γι’ αυτήν. Ο Τολστόι είχε γράψει: «… και μετά από 40 χρόνια, είμαι σίγουρος ότι μόνο με την εκπαίδευση, την ελεύθερη εκπαίδευση, μπορούμε ν’ αλλάξουμε τη φρικτή τάξη πραγμάτων και να την αντικαταστήσουμε με μια λογική οργάνωση».
Το σύνθημα του Φερρέρ ήταν «Ελευθερία στην εκπαίδευση», με το οποίο απέρριπτε ολοκληρωτικά την πειθαρχία και την τυπικότητα μιας συμβατικής αίθουσας, τους περιορισμούς και τους κανονισμούς που κατέστειλαν την ατομική ανάπτυξη και διαχώριζαν την εκπαίδευση από το παιχνίδι. Προώθησε τη σωματική και διανοητική ανάπτυξη, τις Καλές Τέχνες και την ανάγνωση βιβλίων. Ήταν εχθρικός σε κάθε δόγμα και δεισιδαιμονία, διάλεξε τη λογική, την παρατήρηση, την επιστημονική εξήγηση, την ανεξαρτησία, την αυτονομία και την καλλιέργεια της αυτοπεποίθησης. Μέσω ενός αντικαταπιεστικού και αντιεξουσιαστικού τρόπου, τόνιζε την αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα των παιδιών δίνοντας έμφαση στη ζεστασιά, την αγάπη, τη στοργή και όχι στον κομφορμισμό και την ομοιομορφία. Οι λέξεις-κλειδιά που χρησιμοποιούσε ήταν ελευθερία, αυθορμητισμός, δημιουργικότητα, ατομικότητα και αυτοπραγματοποίηση.
Αυτή ήταν η παράδοση που ανέδειξε το Ελεύθερο Σχολείο, ελεύθερο από θρησκευτική και πολιτική κυριαρχία, από οποιαδήποτε εξουσία. Για τον Φερρέρ και τους προκατόχους του, η Εκκλησία ήταν το μεγαλύτερο εμπόδιο στην κοινή διαφώτιση του λαού και τω παιδιών του. Όπως είχε πει και ο Μ. Μπακούνιν, η εκπαίδευση «πρέπει να βασίζεται εξ ολοκλήρου στην επιστημονική ανάπτυξη του συλλογισμού και όχι στην πίστη, στην ανάπτυξη της προσωπικής αξιοπρέπειας και ανεξαρτησίας και όχι στην ευσέβεια και την υπακοή, στην αλήθεια και τη δικαιοσύνη και, προπάντων, στο σεβασμό της ανθρωπιάς που πρέπει να αντικαταστήσει τη θεία λατρεία σε κάθε επίπεδο». Τα σχολεία, έλεγε ο Μπακούνιν, πρέπει να καταργήσουν «τούτο το ψέμα του θεού, την αιώνια απόλυτη δουλεία».
*Το πλήρες κείμενο δημοσιεύεται εδώ: https://ngnm.vrahokipos.net/index.php?option=com_content&view=article&id=567:2012-12-17-12-29-37&catid=19&Itemid=175