Υπάρχουν πολλοί που αγνοούν ότι, το 1898, με προτάσεις του Piotr Kropotkin, δημιουργήθηκε μια επιτροπή αναρχικής εκπαίδευσης, σε αντίθεση με τη θρησκευτική και αστική διδασκαλία που διδασκόταν παντού. Η εν λόγω Επιτροπή αποτελείτο απο ον0μαστούς αναρχικούς και ελευθεριακούς στοχαστές της εποχής όπως τους Elyse Reclus, Luisa Michel, J. Ardouln, Carlos Malato, León Tolstoy, Piotr Kropotkin, Jean Grave και άλλοι, η πεποίθηση οποίων ήταν ότι έπρεπε να υπάρξει “ένας σεβαστός τρόπος διδασκαλίας με βάση το ευρύτερο δυνατό κριτήριο ελευθερίας (...)
Η διδασκαλία -προστίθετο στο σχέδιο- είναι ένα ισχυρό μέσο διείσδυσης και διάδοσης γενναιόδωρων ιδεών στο νεανικό πνεύμα, δίνοντας παράλληλα μεγαλύτερη αξία από κάθε άλλη, στην ανύψωση του ηθικού επιπέδου της νεολαίας. Δηλαδή, η πρόοδος που είναι αποτέλεσμα της άμεσης δράσης στη βλάστηση των ιδεών και την περαιτέρω κατεύθυνσή τους, είναι ο μοχλός της ανύψωσης του κόσμου που θα καταστρέψει για πάντα λάθη, ψέματα και αδικίες.
Πράγματι, η μεγαλύτερη υπηρεσία που μπορεί να επιτελεστεί για την ανθρωπότητα είναι να σκίσει το πέπλο που διατηρεί πεισματικά μπροστά στα μάτια της, δείχνοντας στην ίδια τη φτώχεια των επιχειρημάτων με τα οποία μπορεί να λατρεύει ορισμένα είδωλα που της παρουσιάζονται ως θείοι Σωτήρες (... )
Το σχολείο, η διδασκαλία για τη διδασκαλία, δεν μπορεί να σώσει τον μαθητή από την πτώση, από το να αισθάνεται μεγαλύτερος, σε όλες τις κυρίαρχες ρουτίνες και τις άγνοιες στην κοινωνία, η αποστολή της οποίας είναι να επιμείνει και να επιβάλει, όπως βλέπουμε, παρά την όποια εκπαίδευση που δεν είναι ικανή, παρ’ όλα αυτά, να απελευθερώσει τις μάζες.
Και δεν μπορείτε να βοηθήσετε τους μαθητές, λόγω του σκεπτικισμού που τους κάνει να πιστεύουν ότι όλη η διδασκαλία σημαίνει μόνο επανάληψη λαθών ή μυθοπλασιών, για άλλους, επειδή όλα αυτά τα πράγματα είναι λάθη ή μυθοπλασίες και αποτυγχάνουν από τη γέννησή τους να γίνουν αντικεόιμενα αντίστασης, χωρίς μεταμφιέσεις και χωρίς κίνδυνο, όπως έχουμε δει και βλέπουμε ακόμα σε αμέτρητους θρησκευόμενυς ανθρώπους που χρησιμοποιούν τελετές και δόγματα για το λογαριασμό τους. Κάτι που το βλέπουμε και σε πολιτικούς που μαζεύουν πλήθη και τους δίνουν υποσχέσεις για ελευθερία, δικαιοσύνη, δημοκρατία, για να ξεχάσουν τα πάντα μόλις εκλεγούν, προωθώντας συγκεκριμένα συμφέροντα, ή και στους “υποστηρικτές” της πατρίδας, του Συντάγματος, των ιερών δικαιωμάτων,πουαμέσως μετά καταπατούν τους όρκους τους και γίνονται χειρότεροι αφέντες από αυτούς πολεμούσαν πριν.
*Απόσπασμα από το έργο του Albano Rosell, με τίτλο “El poder de la education” που κυκλοφόρησε από αναρχικούς και αναρχοσυνδικαλιστές στο Μοντεβιδέο τη Ουρουγουάης το 1940. Μετάφραση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης.