Συνέβη στις ημέρες της νιότης μας, όταν η πίστη στα υψηλά ιδανικά της υπόθεσής μας ήταν ισχυρή και η θέληση να θυσιαστούμε γι‘ αυτήν ήταν πάντα παρούσα. Συναντηθήκαμε κατά τη διάρκεια αυτής της γεμάτης σημασία και ωραίας περιόδου, και οι πέντε σύντροφοι στο Κίνημα, και για πολλά χρόνια μετέπειτα διατηρήσαμε αρκετά στενούς δεσμούς.
Ήρθα στο Σικάγο από τη Φιλαδέλφεια το χειμώνα του 1913. Η κύρια δραστηριότητα του Κινήματός μας εκείνη την εποχή ήταν ο Αναρχικός Ερυθρός Σταυρός (Anarchist Red Cross).
Υπήρξαν δύο υποθέσεις για τις οποίες δόθηκαν από τον Ερυθρό Σταυρό, δύο Χοροί, ο Χορός των Φυλακισμένων και ο Χορός των Αγροτών, όπου συγκεντρώθηκε ολόκληρο το ριζοσπαστικό κίνημα του Σικάγου.
Η Bessie και εγώ συμμετέχουμε στη δραστηριότητα του Αναρχικού Ερυθρού Σταυρού. Κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων μας, γνωρίσαμε τρεις συντρόφους που παρέμειναν αγαπητοί μας φίλοι σε όλη μας τη ζωή.
Έτσι και οι πέντε, χωρίς κάποια προηγούμενη συμφωνία, είδαμε ότι συμμετείχαμε στις ίδιες δραστηριότητες ή στις ίδιες επιτροπές. Πριν από πολύ καιρό, γίναμε η αναπόσπαστη «πεντάδα».
Η στενή μας φιλία έμεινε μέχρι τη Ρωσική Επανάσταση του 1917, όταν κάποιοι από εμάς πήγαν στη Ρωσία. Κατά τη διάρκεια αυτής της χαοτικής και ταραγμένης περιόδου χάσαμε την επαφή μεταξύ μας.
Έτσι θυμάμαι τους τέσσερις που δεν είναι πλέον μαζί μας:
Ο Sam Shulman ήταν ένας πολύ καλός σύντροφος, ήσυχος, αρκετά ευφυής, φιλικός, με αξιαγάπητο χαμόγελο που πάντα φώτιζε το πρόσωπό του. Δεν πήγε στη Ρωσία μαζί μας. Αποσύρθηκε από όλες τις δραστηριότητες κατά τη διάρκεια των επιδρομών Πάλμερ (Palmer Raids*) και χάθηκε. Οι πολλές προσπάθειές μου να τον βρω κατέληξαν σε αποτυχία. Χρόνια αργότερα, κάποιος μου είπε ότι τον είχε δει στην Καλιφόρνια.
Ο Sam (Samke) Friedman ήταν μάλλον κοντού αναστήματος. Εργαζόταν στον ρουχισμό. Δεν μπορούσε να ανεχτεί τα λάθη. Όταν ο Σαμ ανακάλυπτε λάθος, ο άνθρωπος που το διέπραξε ήταν τυχερός αν διέφευγε από την οργή του. Εκτός από αυτό και κάποιες άλλες μικρές εκκεντρικότητες που είχε, ο Sam ήταν ένας καλός φίλος. Λίγοι υπήρχαν σαν αυτόν. Εκτιμήσαμε τη φιλία του αρκετά.
Η αφοσίωσή του στο Κίνημα ήταν απεριόριστη και ζητούσε από τους άλλους να δώσουν τον εαυτό τους στο ίδιο μέτρο.
Ο Samke Friedman έφυγε για τη Ρωσία με την πρώτη ομάδα που αναχώρησε από το Σικάγο. Για μικρό χρονικό διάστημα συμμετείχε στο στρατό του Μαχνό. Κάποτε, μετά από μια μεγάλη και αιματηρή μάχη με τους λευκούς, το αρχηγείο του Μαχνό αναγκάστηκε να μετακομίσει σε άλλη πόλη. Η εκκένωση ολοκληρώθηκε και παρέμεινε μόνο ένα μικρό απόσπασμα του στρατού του Μαχνό ως οπισθοφυλακή. Παρ’ ότι η εγκαταλελειμμένη πόλη δεν ήταν πλέον ασφαλής, ο Samke επέστρεψε σε αυτήν για να βεβαιωθεί ότι τίποτα δεν είχε ξεχαστεί πίσω. Η διαίσθησή του αποδείχθηκε σωστή. Σε ένα από τα γραφεία, στην πρώην έδρα, βρήκε δύο μεγάλους φακέλους. Τους έβαλε στις τσέπες του και έφυγε. Αργότερα, όταν ανοίχτηκαν οι φάκελοι βρέθηκαν να περιέχουν μέρος του θησαυρού του στρατού του Μαχνό.
Αργότερα, έζησε στην Οδησσό, όπου παντρεύτηκε την Dora, μια συντρόφισσα. Το 1923 κατάφεραν να εγκαταλείψουν τη Μπολσεβίκικη Ρωσία. Τους συνάντησα στην Κωνσταντινούπολη, στην Τουρκία, τυχαία. Από εκεί, πήγαν στο Παρίσι και συμμετείχαν στις δραστηριότητες της εβραϊκής ομάδας.
Διατηρήσαμε επαφή, μέσω αλληλογραφίας. Απέκτησαν μια κόρη. Αλλά η οικογενειακή τους ευδαιμονία δεν κράτησε πολύ. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έφερε μαζί του τους Γερμανούς δολοφόνους που συνέλαβαν τον Samke και την Dora. Το πεντάχρονο παιδί τους κρύφτηκε από Γάλλους συντρόφους.
Καθώς οδηγούνταν προς το θάνατό τους, ο Samke έγραψε ένα μικρό σημείωμα, απευθυνόμενο σε μας. Βρήκε κάποιον να το προωθήσει και έτσι πρόλαβε να το ρίξει έξω από ένα σφραγισμένο τρένο με το οποίο οδηγούνταν στο στρατόπεδο εξόντωσης.
Τελικά το σημείωμα έφτασε σε μας. Ήταν πολύ σύντομο. “Μας απομακρύνουν”, έγραφε. “Δεν ξέρουμε πού. Φροντίστε το παιδί μας”.
Δεν ξανακούσαμε κάτι από τον Samke.
Ο Barney Millson ήταν ένας νέος γεμάτος με τη χαρά της ζωής. Με έναν φρέσκο αέρα, πλησίασε το Κίνημά μας με σοβαρό και νηφάλιο τρόπο. Ήταν πάντα πρόθυμος και διαθέσιμος να δουλέψει για την υπόθεσή μας. Παρ’ ότι πολύ αδύναμος, ο Barney ήταν καλός ομιλητής. Ήταν υπεύθυνος της επιτροπής των εισιτηρίων. Ο Χορός των Αγροτών δεν απαιτούσε πολλή δουλειά. Αλλά ο Χορός των Φυλακισμένων ήταν διαφορετική υπόθεση και απαιτούσε πολλή δουλειά. Δύο μήνες πριν από τον Χορό, οι επιτροπές άρχιζαν να επισκέπτονται οργανισμούς, προτρέποντάς τους να αγοράσουν εισιτήρια.
Ο Barney επισκέφθηκε χωριά, γυναικείες οργανώσεις και άλλες ομάδες για να τους κινήσει το ενδιαφέρον για τον Χορό. Συχνά δεν μπορούσε κανείς να μιλήσει εύκολα στις συνελεύσεις αυτών των οργανώσεων, αλλά ο Barney δεν το έβαζε κάτω εύκολα. Μόλις άρχισε να μιλά και να απεικονίζει τη ζωή των πολιτικών κρατουμένων στη Ρωσία, δεν υπήρχε σχεδόν μάτι που να μην δακρύσει στην αίθουσα. Ο Barney δεν άφηνε ποτέ μια συνάντηση με άδεια χέρια. Ήταν φοβερός προπανδιστής.
Παρασυρμένος από τα νέα της επανάστασης, ο Barney έφυγε για τη Ρωσία με μία από τις πρώτες ομάδες. Διατήρησα επαφή με τους περισσότερους συντρόφους που πήγαν στη Ρωσία. Αλλά κανείς δεν ήξερε πού εξαφανίστηκε ο Barney μεταξύ του 1917 και του 1921. Στο δρόμο μου από τη Μόσχα στο Χάρκοβο μια μέρα, βρήκα τον Barney στο σιδηροδρομικό σταθμό του Kursk. Η στάση μας εκεί διήρκεσε μία ώρα και αυτό μας έδωσε την ευκαιρία να μιλήσουμε. Μου είπε λίγο για τις εμπειρίες του. Για κάποιο χρονικό διάστημα μετά την άφιξή του στη Ρωσία, μολύνθηκε από μια ασθένεια. Αργότερα, σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Kursk. Το κορίτσι που παντρεύτηκε, συντρόφισσα, επίσης σπούδαζε στο ίδιο πανεπιστήμιο.
Προς τα τέλη της δεκαετίας του 1920, λάβαμε το τραγικό νέο ότι ο Barney Millson είχε πεθάνει μετά από μια μακρά ασθένεια.
Ο Moishe Guttfrind, ήταν ένας σιωπηλός τύπος, μέλος του Αναρχικού Ερυθρού Σταυρού. Τον γνώρισα πολύ καλά στο “Alarm”, μια διεθνή ομάδα. Σύντομα ο Guttfrind εντάχθηκε στον μικρό μας κύκλο. Ήταν πολύ πρόθυμος να πάει στη Σοβιετική Ρωσία αλλά για έναν πολύ σημαντικό προσωπικό λόγο δεν μπορούσε να πάει και έμεινε πίσω στην Αμερική.
Δεν συνάντησα ξανά τον Moishe μέχρι τη δεκαετία του 1930 και υπό τελείως διαφορετικές συνθήκες. Το ευγενές όνειρο, που κάποτε το αγκαλιάσαμε τόσο τρυφερά, τώρα είχε γίνει στάχτη και η ένθερμη ελπίδα μας για έναν καινούργιο κόσμο στην εποχή μας είχε υποστεί σοβαρό πλήγμα. Συναντιόμασταν σχεδόν κάθε χρόνο και κατά τη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων των καταστροφικών απογοητεύσεων και των υποχωρήσεων, η πίστη του Moishe δεν έπεσε. Αντίθετα, όταν τον άφησα το 1917, ήταν επηρεασμένος από ειρηνιστικές αντιλήψεις, αλλά στη δεκαετία του 1930 ακουγόταν ως ένας φλογερός επαναστάτης. Ανήκε σε αυτή τη μικρή ομάδα του Κινήματος που ήταν πάντα “δυσαρεστημένη” και αυτό ήταν εμφανές στις συνομιλίες, τις αναφορές και τις επιστολές στον Τύπο μας.
Με ενοχλεί γιατί ο Moishe δεν ανέβηκε ψηλότερα στο Κίνημά μας. Είχε σίγουρα τις απαραίτητες ικανότητες και το ταλέντο.
Ο Moishe έχει το δικαίωμα να πιστώνει στο λογαριασμό του το ότι το Κίνημά μας θεωρήθηκε εξαιρετικό επίτευγμα. Ανέθρεψε τα παιδιά του στο πνεύμα των δικών του πεποιθήσεων.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου κατά την οποία η νεανική οργάνωση, “Vanguard”, είχε ήδη αρχίσει να δραστηριοποιείται στη Νέα Υόρκη, παρακολούθησα μία από τις συναντήσεις της. Στο τέλος, ένα κορίτσι με ένα υπέροχο χαμόγελο με πλησίασε και μου συστήθηικε ως Audrey Guttfrind, κόρη του Moishe. Αρκετά χρόνια αργότερα, η Audrey και ο David έφτασαν στο Σικάγο για να οργανώσουν μια νέα ομάδα αναρχικών.
Ήμασταν πέντε. Ο Sam Shulman εξαφανίστηκε, ο Barney Millson πέθανε, ο Samke Friedman και η σύζυγός του έπεσαν θύματα της γερμανικής βαρβαρότητας. Ο επόμενος να αναχωρήσει ήταν ο Moishe Guttfrind, αυτός που έχει παραμείνει και ο οποίος θα κρατά όσο πιο ψηλά μπορεί το πανό που μας έφερε τους πέντε μαζί.
*Οι Palmer Raids ήταν μια σειρά επιδρομές μεταξύ Νοέμβρη 1919 και Γενάρη 1920, κατά τη διάρκεια του λεγόμενου “Κόκκινου Φόβου” (Red Scare), που εισήχθη από το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, υπό τις διαταγές του τότε προέδρου της χώρας Woodrow Wilson και υπό την εκτελεστική διεύθυνση του υπουργού Δικαιοσύνης A. Mitchell Palmer. Ο στόχος ήταν Ιταλοί και Ανατολικοευρωπαίοι μετανάστες, κυρίως αναρχικοί, αλλά και κομμουνιστές. Πάνω από 500 άνθρωποι συνελήφθησαν και απελάθηκαν από τις ΗΠΑ.
**Δημοσιεύτηκε στην αγγλική αναρχική εφημερίδα “Freedom”, στις 24 Φλεβάρη 1968 (Vol.29, No.6), που μπορεί να βρεθεί ηλεκτρονικά και εδώ: https://freedomnews.org.uk/wp-content/uploads/2018/03/Freedom-1968-02-24.pdf
Μετάφραση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης
Στην Ελευθεριακή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη υπάρχουν τα ακόλουθα ντοκουμέντα για τον Boris Yelensky:
