Αυτή είναι μια χρονολογική λίστα των γεγονότων της αναρχικής ιστορίας από την οποία έχουν εμπνευστεί συγγραφείς. Είναι χρονολογική κατά περίπτωση, όχι με βάση τις ημερομηνίες συγγραφής ή δημοσίευσης. Είναι δομημένη θεματολογικά, δεν είναι μια λίστα λογοτεχνικών βιβλίων από αναρχικούς (ούτε αφορά βιβλία όπου γίνεται αναφορά σε κάποιο σημείο σε έναν παράξενο αναρχικό). Ούτε και είναι μια ολοκληρωμένη λίστα. Οι συγγραφείς κυρίως βρίσκουν ενδιαφέροντα τα δραματικά γεγονότα (βομβιστικές ενέργειες και επαναστάσεις) ή τις γνωστές ιστορικές φυσιογνωμίες και έτσι χάνουν τον καθημερινό αγώνα που αποτελεί τόσο μεγάλο μέρος της αναρχικής ιστορίας. Πολλές εκδηλώσεις, κινήματα, ακόμη και ολόκληρες ήπειροι λείπουν, κυρίως επειδή επικεντρώνεται στην λογοτεχνία που είναι γραμμένη ή μεταφρασμένη στα αγγλικά. Τα μεταφρασμένα έργα δίνονται με δύο ημερομηνίες: της πρώτης δημοσίευσης και της πρώτης αγγλόφωνης έκδοσης.
Άλλα έργα σκιαγραφούν την «ανακύκλωση» των στερεότυπων αναρχικών χαρακτήρων (π.χ. στο Soho Crackpots [1] και στο The Anarchist Beast [2] του Nhat Hong). Αν και οι ουτοπίες, οι φανταστικοί και εναλλακτικοί κόσμοι μας λένε πολλά για τον κόσμο για τον οποίο γράφηκαν, δεν θα καταγραφούν εδώ. Θα το αφήσω σε άλλους να υποστηρίξουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των λογοτεχνικών έργων της αναρχικής επιστημονικής φαντασίας.
Παραθέτουμε μερικά από τα γεγονότα από την αναρχική ιστορία που έχουν «καταφύγει» σε λογοτεχνικά έργα.
B. Traven
Α. 1848. Το έτος των επαναστάσεων (Παρίσι, Δρέσδη, Βιέννη κ.α.).
Ο Μιχαήλ Μπακούνιν (1813-1876) αγωνίζεται στα οδοφράγματα στη Δρέσδη με τον Ρίχαρντ Βάγκνερ (1813-1883). Ο Μπακούνιν φαίνεται να είναι η έμπνευση για τον Ζίγκφρηντ (Siegfried) [3] στο έργο «Το Δαχτυλίδι» (The Ring)[4]. Αργότερα, θα γραφτεί ένα μυθιστόρημα με κεντρικό ήρωα τον ίδιον: Μπακούνιν: μια εφεύρεση (Bacunin, an invention)[5] (1970, 1977) από τον Horst Bienek (1930-1990) [6].
Β. 1871. Η Κομμούνα του Παρισιού, ένα δημιουργικό γεγονός για όλο το σοσιαλιστικό κίνημα, πυροδότησε μια πλειάδα ρεπορτάζ και μυθιστορήματα, όπως τα παρακάτω:
«Η Πτώση» (La Debacle) (Τhe Downfall) που δημοσιεύθηκε το 1892 από τον Εμίλ Ζολά [7] (Emile Zola) (1840-1902), το οποίο καλύπτει τόσο τον γαλλο-πρωσικό πόλεμο όσο και την Κομμούνα που ακολούθησε. Ο Zola έγραψε επίσης το «Ζερμινάλ» (Germinal) (1885), ένα μυθιστόρημα για την εξέγερση στα γαλλικά ανθρακωρυχεία. Ο Zola δεν ήταν σοσιαλιστής, ούτε ριζοσπάστης και το έργο του Rougon – Macquart [8] βασίστηκε στην κοινωνική ιδέα του δαρβινισμού[9] περί της πολιτιστικής κληρονομιάς «μολυσμένου αίματος». Ο Σουβαρίν, ο αναρχικός ήρωας στο έργο Ζερμινάλ, είναι ο συνήθης γκρινιάρης τύπος που φορά τον κλασσικό σκούρο μανδύα, με τη διαφορά ότι ανατινάζει το ορυχείο, και όχι τους ιδιοκτήτες των ορυχείων, όπως π.χ. δοκίμασε να κάνει ο Ραβασόλ (Ravachol) [10]. Τίποτα από αυτά δεν σταμάτησε μια γενιά αναρχικών να ανταποκρίνεται στο θέμα της αρχέγονης εξέγερσης και να ονομάζει τα παιδιά τους Ζερμινάλ.
Γ. 1880. Γέννηση και την εξάπλωση του ευρωπαϊκού αναρχικού κινήματος
«Η πριγκίπισσα Καζαμάσσιμα» (1886) του Χένρυ Τζέιμς [11] (Henry James) (1843-1916): ο Πέτρος Κροπότκιν (αυτός είναι η πριγκίπισσα) και ο Γιόχαν Μοστ [12] (Johann Most) παρουσιασμένος με μυθιστορηματική πινελιά, και οι αναρχικές ιδέες φοβερά διαστρεβλωμένες. Όπως λέει ένας κριτικός στην επιθεώρηση Αναρχικού Τύπου Cienfuegos: «Το να περιγράψω και να σχολιάσω την πραγματική πλοκή του μυθιστορήματος θα ήταν σαν να του προσδίδω αδικαιολόγητα αξία».
Ο Richard Whiting στο έργο του «John Street αριθμός 5» [13], έχει ως ήρωα τον Dan Chatterton, (ως παλαιό «48») έναν αναρχικό και εκδότη του αθεϊστικού, κομμουνιστικού καυστικού εντύπου Chatterton’s Atheistic, Communistic, Scorcher.
Δ. 1886 Η βόμβα στο Haymarket και οι μάρτυρες του Σικάγο.
Η δίκη και η δικαστική δολοφονία των κατηγορούμενων για την βόμβα στο Haymarket για το «έγκλημα» ότι είναι αναρχικοί ήταν το αντικείμενο πολλών έργων μέσα στο κίνημα (Primo Maggio του Pietro Gori [14],1895).
Το The Bomb (Η βόμβα) [15] (1908) του Frank Harris (1856-1931): Ένα μυθιστόρημα σχετικά με την υπόθεση του Χέυμαρκετ (Haymarket), στην οποία ο Ρούντολφ Σνάουμπελτ Rudolph Schnaubelt (ένας από τους ιστορικά ύποπτους για τη ρίψη της βόμβας, αλλά πιθανώς όχι αυτός που το έκανε) τα ομολογεί όλα… Ο Harris συνδυάζει την αναρχική ιδεολογία του Λούις Λινγκ Louis Lingg (ενός από τους κατηγορούμενους), με τη δική του άποψη, αλλά η αφήγηση κυλάει αρκετά καλά.
Ε. 1890.
Το A Girl Among the Anarchists (Ένα κορίτσι ανάμεσα στους αναρχικούς) της Isobel Meredith (στην πραγματικότητα από τις Olivia & Helen Rossetti [16]), που δημοσιεύτηκε το 1903 –ανατύπωση 1993– δεν είναι ένα μυθιστόρημα αλλά τα απομνημονεύματα του χρόνου παραμονής τους στο κίνημα όταν εξέδιδαν την αναρχική εφημερίδα Τhe Torch (Η Δάδα).
Το 1890 ήταν επίσης η δεκαετία της «προπαγάνδας μέσω της Δράσης»: Ο Ραβασόλ (Ravachol) (Francois-Claudius Koenigstein, 1859-1892), έδωσε το όνομά του σε ένα τραγούδι music hall. O Marius Jacob [17] (Μάριους Τζάκομπ) (Jacob «ο διαρρήκτης») (1864-1941) ήταν η έμπνευση για τον χαρακτήρα Αρσέν Λουπέν [18] του Maurice Leblanc (Μωρίς Λεμπλάν) (μυθιστορήματα από το 1907 ως το 1939).
ΣΤ. 1894 (15 Φεβρουαρίου). Η έκρηξη στο Greenwich.
Το έργο Secret Agent (Ο Μυστικός Πράκτωρ) (που δημοσιεύθηκε το 1907) του Τζόζεφ Κόνραντ [19] (1857-1924): Ειρωνικό μυθιστόρημα όπου ο συγγραφέας εκτονώνει το θυμό του πάνω στους επαναστάτες, ανακυκλώνοντας και ξαναζωντανεύοντας στερεότυπα που χρησιμοποιούνται ακόμη ως σήμερα.
Ζ. 1900. Η άνοδος του αναρχοσυνδικαλισμού.
Το How Shall We Bring About The Revolution? (Πώς θα πραγματοποιήσουμε την επανάσταση;) (1913) από τους Emile Pataud και Emile Pouget [20] (1860-1931): λογοτεχνία για τον συνδικαλισμό. Ο Pouget είχε προηγουμένως επεξεργαστεί το έντυπο Le Pere Peinard (Cool Daddy) 1889-1902, το Class War της εποχής του.
Η. 1901. O Czolgosz [21] δολοφονεί τον McKinley.
Το γεγονός αποτελεί μέρος του μιούζικαλ Assassins του Stephen Sondheim. [22]
Θ. 1910-1920. Η μεξικανική επανάσταση.
To The Jungle Novels (Ιστορίες της Ζούγκλας), γραμμένο στα γερμανικά το 1930 από το Β.Traven [23](24) (;1882-1969) που περιλαμβάνει τα Government (1931), The Carreta (1931), March to the Monteria ή The March to Caobaland (1933), The Troza (1936), The Rebellion of the Hanged (1936) και The General From The Jungle (1940).
«Δεν υπάρχει παράδειγμα όπου τα ανθρώπινα όντα ήταν τόσο καταπιεσμένα, φιμωμένα και κακοποιημένα για τόσο πολύ καιρό που τελικά να έχασαν κάθε σκέψη αντίστασης και εξέγερσης. Όσο πιο άμυαλος είναι κάποιος που κυβερνά ένα λαό, τόσο περισσότερο προσπαθεί να κάνει κάθε αντίσταση αδύνατη χρησιμοποιώντας μέτρα ωμής βίας. Ακόμη και στην πιο αυθαίρετη δικτατορία μπορεί να φανταστεί κάποιος, το ένα πέμπτο του πληθυσμού παραμένει ανέγγιχτο. Και αυτό ακριβώς δεν είναι ποτέ το χειρότερο μέρος του πληθυσμού. Αυτό το ένα πέμπτο του πληθυσμού, το οποίο ο ίδιος, ο δικτάτορας, δεν μπόρεσε ποτέ να αγγίξει, θα προκαλεί την πτώση του». Β. Traven, απόσπασμα από το «March to the Monteria» ή «The March to Caobaland» (1933).
Το χρονικό της καταπίεσης και της εξέγερσης (με πιο πολλές αναφορές στην εξέγερση, στη συνέχεια του έργου) δείχνει την πορεία της μεξικανικής επανάστασης. Η ανάμιξη των δύο ρευμάτων: η λαϊκή εξέγερση και η συνειδητή αναρχία (κάτι σαν την ίδια την επανάσταση).
Η ζωή του Traven είναι ένα μεγάλο μυθιστόρημα από μόνη της (πίστευε πως ένας συγγραφέας δεν πρέπει να έχει βιογραφία, αλλά μόνο τα έργα του), εν μέρει λόγω του γεγονότος ότι ως Γερμανός αναρχικός που συμμετείχε στο Συμβούλιο (Σοβιέτ) του Μονάχου το 1919, ήθελε να θολώσει τα νερά σχετικά με το παρελθόν του. Τα άλλα έργα του, συμπεριλαμβανομένων των The Death Ship (1926, 1934), Der Wobby (1926)/ The Cottonpickers (1956) και Treasure of the Sierre Madre (1927, 1934), επίσης είναι γεμάτα ελευθεριακό πνεύμα.
Σημειώσεις:
[1] Τίτλος «Soho Crackpots»: Anarchists in the Media in the 1890s. Συγγραφέας Christine Donovan. Εκδόθηκε το 1988. Μέγεθος 24 σελίδες.
[2] Τίτλος The Anarchist Beast: The Anti-anarchist Crusade in Periodical Literature (1844-1906). Συγγραφείς Nhat Hong, Soil of liberty. Εκδόθηκε το 1975. Μέγεθος 68 σελίδες.
[3] Η όπερα Ζίγκφριντ (γερμ. Siegfried) είναι το τρίτο μέρος της τετραλογίας του Ρίχαρντ Βάγκνερ, Το Δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 16 Αυγούστου του 1876, στην όπερα του Μπαϊρόιτ.
[4] Το Δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν ή ορθότερα Το Δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ (γερμ. Der Ring des Nibelungen) είναι ο τίτλος μίας επικής τετραλογίας έργων όπερας του Ρίχαρντ Βάγκνερ. Το σύνολο των έργων θεωρείται μία από τις σημαντικότερες δημιουργίες στην ιστορία της μουσικής. Εκτός από τις μουσικές καινοτομίες που εισήγαγε στο είδος της όπερας, το έργο διαθέτει μία πλούσια πλοκή, βασισμένη σε μύθους και παραδοσιακές εξιστορήσεις. Η παρουσίαση ολόκληρης της τετραλογίας πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια τεσσάρων διαδοχικών παραστάσεων, καταλαμβάνοντας συνολικά διάστημα περίπου 15 ωρών. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερες τεχνικές ικανότητες που απαιτεί, καθιστά τον πλήρη κύκλο ως ένα από τα πλέον απαιτητικά αλλά και ενδιαφέροντα έργα του είδους. Το πρώτο μέρος είναι χρονικά το συντομότερο, με διάρκεια συνήθως μεταξύ δύο ή τριών ωρών, ενώ η τελευταία κατά σειρά όπερα, Το Λυκόφως των Θεών, διαρκεί μέχρι και πέντε ώρες.
Αποτελείται από τις επί μέρους τέσσερις όπερες: Ο Χρυσός του Ρήνου, Βαλκυρία, Ζίγκφριντ, Το Λυκόφως των Θεών.
[5] Τίτλος Bakunin, an Invention. Συγγραφέας Horst Bienek. Εκδότης Victor Gollancz, 1977. ISBN 0575022361, 9780575022362. Μέγεθος 119 σελίδες.
[6] O Horst Bienek (7 Μαΐου 1930, Γκλάιβιτς–7 Δεκέμβρη 1990, Μόναχο) ήταν Γερμανός συγγραφέας. Γεννήθηκε στo Gleiwitz, της τότε Γερμανίας (σήμερα Gliwice, της Πολωνίας), ο Bienek αναγκάστηκε να την εγκαταλείψει το 1945, όταν οι Γερμανοί εκδιώχθηκαν από τη Σιλεσία. Εγκαταστάθηκε στο ανατολικό τμήμα της Γερμανίας. Για λίγο ήταν μαθητής του Μπέρτολτ Μπρεχτ. Το 1951, συνελήφθη από την NKVD και καταδικάστηκε σε 25 χρόνια καταναγκαστικά έργα στην Vorkuta, ένα γκουλάγκ. Όταν αποφυλακίστηκε, ως αποτέλεσμα μιας αμνηστίας, το 1955, εγκαταστάθηκε στη Δυτική Γερμανία.
Ο Bienek κέρδισε πολλά βραβεία, συμπεριλαμβανομένου του βραβείου Nelly Sachs το 1981. Το γνωστότερο έργο του είναι η σειρά τεσσάρων τόμων που ασχολείται με τα γεγονότα που προηγήθηκαν του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τον ίδιο τον πόλεμο, με τίτλο Gleiwitz, Eine oberschlesische Chronik in vier Romanen. Τρία από τα έργα του έχουν γυριστεί σε φιλμ: Die Zelle (1970), Die erste Polka (1979), Schloss Konigswald (1987).
[7] Ο Εμίλ Ζολά (γαλλ. Emile Zola, Παρίσι, 1840-Παρίσι, 1902) ήταν Γάλλος λογοτέχνης, το έργο του οποίου ξεχώρισε όχι μόνο αναδεικνύοντας το ρεύμα του νατουραλισμού, αλλά πρωτίστως επειδή άσκησε τεράστια κοινωνική επιρροή με το έργο και τις παρεμβάσεις του. Η μητέρα του ήθελε να τον δει νομικό, ωστόσο εκείνος απέτυχε να περάσει τις απαιτούμενες εξετάσεις. Έτσι, πρώτα εργάστηκε ως γραμματέας, μετά στο τμήμα πωλήσεων ενός εκδοτικού οίκου. Κατόπιν άρχισε να αρθρογραφεί σε εφημερίδες σχετικά με τη λογοτεχνία, την τέχνη και την πολιτική. Χαρακτηριστικές υπήρξαν οι θέσεις του κατά του Ναπολέοντα και του ιερατείου.
Μετά το πρώτο σημαντικό μυθιστόρημά του Τερέζ Ρακέν (1867), ξεκίνησε μια σειρά έργων με τον τίτλο «Λε Ρουγκόν Μακάρ» (Les Rougon-Macquart. Histoire naturelle et sociale d’une famille sous le Second Empire [Ρουγκόν-Μακάρ. Φυσική και κοινωνική ιστορία μιας οικογένειας υπό την Β΄ Αυτοκρατορία]), όπου περιλαμβάνονται περισσότερα από τα μισά μυθιστορήματά του, θέλοντας να αναλύσει με διεισδυτική κριτική ματιά τις πτυχές της τότε γαλλικής κοινωνίας. Σε αυτή τη σειρά συγκαταλέγεται Η ταβέρνα (1877), ένα αριστούργημα το οποίο εμβαθύνει στο φαινόμενο του αλκοολισμού και της φτώχειας στην εργατική τάξη. Επίσης, η Νανά (1880), που, με τη συμβολική μορφή μιας πόρνης η οποία διαφθείρει την παριζιάνικη ελίτ, δηλώνεται η κατάπτωση της Δεύτερης Γαλλικής Αυτοκρατορίας. Επιπλέον, με το Ζερμινάλ (1885) –το καλύτερο ίσως έργο του– έστρεψε τον προβολέα στις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας των ανθρακωρύχων.
Στη συνέχεια, από τη βαθυστόχαστη καταγραφή των κοινωνικών προβλημάτων στράφηκε στη σοσιαλιστική ουτοπία με δύο τριλογίες του, Οι τρεις πόλεις και Τα τέσσερα Ευαγγέλια, με τη δεύτερη να μένει ανολοκλήρωτη. Στα τελευταία του χρόνια έμελλε να συνταράξει συθέμελα τη γαλλική κοινωνία με την ανοιχτή επιστολή του προς τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, η οποία δημοσιεύτηκε στο εξώφυλλο της εφημερίδας L’Aurore υπό τον τίτλο «Κατηγορώ!» (1898). Ξεσκέπαζε μια μηχανορραφία που κόστισε την ελευθερία στον στρατιωτικό Άλφρεντ Ντρέιφους εξαιτίας του αντισημιτισμού του Υπουργείου Αμύνης. Την αποκάλυψη ακολούθησαν δραματικά γεγονότα που κατέληξαν όχι απλώς στη δικαίωση του αθώου αλλά και στη μεταρρύθμιση του συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του χωρισμού εκκλησίας και κράτους. Πριν όμως δει αυτή την τελευταία εξέλιξη, βρέθηκε νεκρός υπό συνθήκες που θεωρούνται ύποπτες.
[8] Σειρά έργων του Ζολά, με τον τίτλο «Οι Ρουγκόν Μακάρ» (Les Rougon-Macquart. Histoire naturelle et sociale d’une famille sous le Second Empire [Οι Ρουγκόν-Μακάρ. Φυσική και κοινωνική ιστορία μιας οικογένειας υπό την Β΄ Αυτοκρατορία]).
[9] Ο Κοινωνικός Δαρβινισμός αναφέρεται στην τάση να θεωρούνται οι επιστημονικές θεωρίες του Καρόλου Δαρβίνου περί φυσικής επιλογής και επιβίωσης του καταλληλότερου εφαρμόσιμες στις ανθρώπινες κοινωνίες. Επηρεασμένοι από τα γραπτά του Δαρβίνου για τους μηχανισμούς και τις δυνάμεις που ωθούν την εξέλιξη και τη συνέχεια στη φύση και συγκεκριμένα στα έμβια όντα, οι θεωρητικοί του Κοινωνικού Δαρβινισμού πιστεύουν ότι με παρόμοιο τρόπο συγκροτείται και εξελίσσεται η κοινωνική ζωή. Ο όρος Κοινωνικός Δαρβινισμός εισήχθη στο κοινωνικό και πολιτικό ευρωπαϊκό προσκήνιο το 1877 όπως προέκυψε από ιδέες του Τόμας Μάλθους, του Χέρμπερτ Σπένσερ και του Φράνσις Γκάλτον. Αν και δεν είναι όλοι μεταγενέστεροι του Δαρβίνου, πολλές από τις απόψεις τους παραπέμπουν προφανώς σε μια κοινωνική διάσταση και εφαρμογή δαρβινιστικών θεωριών περί της εξέλιξης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής η θεωρία διαδόθηκε το 1944 από τον ιστορικό Richard Hofstadter.
[10] Ο Francois Claudius Koenigstein, γνωστός με το ψευδώνυμο Ραβασόλ (1859-1892), ήταν γάλλος αναρχικός βομβιστής. Γεννήθηκε στις 14 Οκτωβρίου του 1859 στην πόλη Σεντ-Σαρμόν της Λουάρ και πέθανε στη γκιλοτίνα στις 11 Ιουλίου του 1892 στη Μοντμπρισόν.
[11] Ο Χένρι Τζέιμς (Henry James, 15 Απριλίου 1843–28 Φεβρουαρίου 1916) ήταν ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς του 19ου αιώνα, από τους κύριους εκπροσώπους του ρεαλισμού στη λογοτεχνία, και Μέλος του Τάγματος της Αξίας. Πειραματίστηκε με το αφηγηματικό ύφος του μυθιστορήματος και διείσδυσε σε θέματα που έχουν να κάνουν με τη συνείδηση και την αντίληψη του ατόμου. Οι χαρακτήρες των μυθιστορημάτων του εξωτερικεύονται και παραθέτουν τη δική τους εκδοχή για τη σειρά των πραγμάτων. Ήταν, επίσης, ένας από τους θεμελιωτές της κριτικής των λογοτεχνικών έργων και παρότρυνε τους υπόλοιπους συγγραφείς, να παρουσιάζουν την άποψή τους για τον κόσμο μέσα από τα έργα τους. Έζησε σαράντα χρόνια στην Αγγλία και τα μυθιστορήματά του αναφέρονται συχνά σε Αμερικανούς και στις σχέσεις τους με την Ευρώπη και τους Ευρωπαίους. Βιογράφοι και κριτικοί έχουν εντοπίσει ότι σημαντικές επιρροές για το έργο του αποτέλεσαν οι Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Ερρίκος Ίψεν, Ναθάνιελ Χόθορν και Ιβάν Τουργκένιεφ.
[12] Ο Johann Joseph Most (γεννήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1846, στη Βαυαρία-πέθανε στις 17 Μαρτίου 1906 στο Σινσινάτι του Οχάιο) ήταν γερμανοαμερικανός πολιτικός, εκδότης εφημερίδας και ρήτορας. Μεταξύ άλλων έγραψε περίληψη του «Κεφαλαίου» του Μαρξ.
[13] Τίτλος No. Five John Street. Συγγραφέας Richard Whiteing. Έκδοση 40. Εκδότης Century Company, 1899. Πρωτότυπο από Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Ψηφιοποιήθηκε στις 16 Νοεμβρίου του 2007. Μέγεθος 315 σελίδες.
[14] Pietro Gori (14 August 1865 – 8 January 1911) Ιταλός δικηγόρος, δημοσιογράφος, διανοούμενος, αναρχικός ποιητής γνωστός για τη δράση του και τα ποιήματα του μεταξύ των οποίων τα Addio a Lugano («Farewell to Lugano»), Stornelli d’esilio («Exile Songs»), Ballata per Sante Caserio («Ballad for Sante Geronimo Caserio»), Inno del Primo Maggio («May, 1 Anthem»).
[15] Τίτλος The Bomb: A Novel, Chicago in fiction. Συγγραφέας Frank Harris. Εκδότης University of Chicago Press, 1963. Μέγεθος 332 σελίδες.
[16] Η Olivia Rossetti Agresti (30 Σεπτεμβρίου 1875-6 Νοεμβρίου 1960) ήταν βρετανίδα αγωνίστρια, συγγραφέας και εκδότης. Αρχικά συνδέθηκε με την αναρχική θεωρία, αργότερα όμως προσεταιρίστηκε τις ιδέες του Σωματειακού Κράτους, κατά μετάφραση του διεθνή όρου κορπορατισμού ή κορπορατιβισμού. Ο Ezra Pound (Έζρα Ουέστον Λούμις Πάουντ, 1885-1972) ήταν Αμερικανός ποιητής και δοκιμιογράφος που μαζί με τον Τ.Σ. Έλιοτ θεωρείται απ’ τους πιο σημαντικούς ποιητές του αγγλοαμερικανικού μοντερνισμού), με τον οποίον διατηρούσε στενή φιλία, την αναφέρει δύο φορές στα Cantos. Η Helen Rossetti ήταν η αδερφή της.
[17] Ο Alexandre Jacob ( 29 Σεπτεμβρίου 1879-28 Αυγούστου 1954), γνωστός με το όνομα Marius Jacob, ήταν γάλλος αναρχικός, με ανεπτυγμένη αίσθηση του χιούμορ και την γενναιόδωρη συμπεριφορά απέναντι στα θύματα που έκλεβε.
[18] Έργα με ήρωα τον Αρσέν Λουπέν: Αρσέν Λουπέν, ο αριστοκράτης λωποδύτης [1907] (Arsene Lupin, gentleman cambrioleur), Αρσέν Λουπέν εναντίον Χέρλοκ Σόλμς (Arsene Lupin contre Herlock Sholmes) [1908], Η κούφια βελόνα [1909], Τα τρία εγκλήματα του Αρσέν Λουπέν [1910], Το κρυστάλλινο πώμα [1912], 813 [1913], Οι εκμυστηρεύσεις του Αρσέν Λουπέν [1914], Το νησί με τα τριάντα φέρετρα [1914], Το πετράδι μέσα στο κέλυφος [1921], Τα οχτώ χτυπήματα του ρολογιού [1921], Τα δόντια της Τίγρης [1921], Η κόμισσα Καλιόστρο [1924], Η δεσποινίς με τα πράσινα μάτια [1927], Μπάρνετ Κόμπανι [1928], Η μυστηριώδης κατοικία [1929], Η γυναίκα με το διπλό χαμόγελο [1930], Το μυστήριο του πράσινου ρουμπινιού [1931], Ένα βράδυ στο Παρίσι [1933], Η Καλιόστρο εκδικείται [1935], Τα δισεκατομμύρια του Αρσέν Λουπέν [1939].
[19] Ο Τζόζεφ Κόνραντ (Joseph Conrad, 3 Δεκεμβρίου 1857-3 Αυγούστου 1924) ήταν Πολωνός συγγραφέας που έγραψε στην αγγλική γλώσσα και θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους αγγλόφωνους μυθιστοριογράφους.
Έζησε δεκαέξι χρόνια στη θάλασσα πριν εγκατασταθεί οριστικά στην Αγγλία. Μερικά από τα έργα του έχουν ονομαστεί «ρομαντικά», αλλά ο «ρομαντισμός» του εμποτίζεται με άγρια ειρωνεία και μια λεπτή αίσθηση της ανθρώπινης ικανότητας για την αυτοεξαπάτηση. Πολλοί κριτικοί τον θεωρούν ως πρόδρομο του μοντερνισμού. Το αφηγηματικό ύφος και οι υπαρξιακοί, αντι-ηρωικοί χαρακτήρες του, έχουν επηρεάσει πολλούς συγγραφείς, συμπεριλαμβανομένου του Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Ντέιβιντ Χέρμπερτ Λόρενς, Γκράχαμ Γκριν, Τζόζεφ Χέλλερ και Γέρζι Κοζίνσκι, καθώς επίσης και ταινίες όπως την «Αποκάλυψη τώρα» (που βασίστηκε στη νουβέλα Η καρδιά του σκότους).
[20] Emile Pouget (12 Οκτωβρίου 1860–21 Ιουλίου 1931) γάλλος αναρχοκομμουνιστής, αναπληρωματικός γραμματέας της C.G.T. (Confederation Generale de Travail) από το 1901 ως το 1908.
Εmile Pataud (12 Φεβρουαρίου 1869-13 Ιανουαρίου 1935). Γάλλος αναρχοσυνδικαλιστής, ιδρύει με φίλους και διατελεί Γραμματέας του Γενικού Συνδικάτου Βιομηχανίας Ηλεκτρισμού (Syndicat general des industries Electriques) που γρήγορα στρέφεται στον αναρχο-συνδικαλισμό.
[21] Ο Leon Frank Czolgosz (5 Μαΐου 1873–29 Οκτωβρίου 1901) ή «Nieman» ήταν ο δολοφόνος του Αμερικανού Προέδρου Ουίλιαμ Μακ Κίνλευ. Επιρροές από Έμμα Γκόλντμαν και Αλεξάντερ Μπέρκμαν.
[22] Ο Stephen Joshua Sondheim (γεν. 22 Μαρτίου 1930) είναι αμερικανός συνθέτης και στιχουργός με μισό αιώνα συμβολής στη μουσική. Του έχουν απονεμηθεί ένα Όσκαρ, οκτώ Tony Awards, οχτώ Grammy Awards, ένα Βραβείο Πούλιτζερ και το Laurence Olivier Award.
[23] B. Traven ήταν το ψευδώνυμο μάλλον ενός Γερμανού συγγραφέα για τον οποίον τα πραγματικά του στοιχεία δεν είναι σαφή. Εικάζεται με κάποια σιγουριά ότι έζησε στο Μεξικό όπου διαδραματίζονται και τα περισσότερα λογοτεχνικά έργα του μεταξύ των οποίων το The Treasure of the Sierra Madre (1927), που γυρίστηκε σε ταινία και πήρε το Όσκαρ το 1948. Πιθανώς το πραγματικό του όνομα να ήταν Ret Marut, γερμανός ηθοποιός και αναρχικός, που έφυγε από την Ευρώπη το 1924 για να πάει στο Μεξικό ή Otto Feige και γεννήθηκε στο Schwiebus του Βραδενβούργου, σήμερα Swiebodzin της Πολωνίας. Ο B. Traven είναι συγγραφέας δώδεκα μυθιστορημάτων, ενός βιβλίου με ρεπορτάζ και πολλών μικρών ιστοριών όπου ασκεί κριτική στον καπιταλισμό.
[24] Έργα του Μ. Bookunin:
–Black flame: the revolutionary class politics of anarchism and syndicalism, του Michael Schmidt και του Lucien van der Walt [κριτική]. Το βιβλίο περιλαμβάνει πρόλογο από τον σκωτσέζο αναρχικό και πρώην πολιτικό κρατούμενο Stuart Christie. Είναι το πρώτο από δύο τόμους. Το Black Flame είναι ένα θεματικό έργο, με την ιστορία και τη θεωρία του παγκόσμιου αναρχισμού και του συνδικαλισμού. Η επικείμενη συνέχεια, το Global Fire, θα παρέχει μια συνολική αφήγηση της ιστορίας του κινήματος.
–A Blast from the past: the life and writings of Alexander Berkman.
Class War in Barcelona: «Anarchism and the City: Revolution and Counter-revolution in Barcelona, 1898-1937» by Chris Ealham [κριτική].
–Notes on the History of Anarchism in literature: a chronology (το παρόν χρονολόγιο).
–Rabble rousers and merry pranksters : a history of anarchism in Aotearoa/New Zealand from the mid-1950s to the early 1980s [κριτική].
–The Russian Revolution in Ukraine (March 1917-April 1918) and Under the Blows of the Counter-revolution (April-June 1918) by Nestor Makhno, [κριτική].
Ι. 1910-1912. Η συμμορία Μπονό (Bonnot).
Το «Men in Prison»[1] («Άνδρες στη φυλακή»), (γραμμένο το 1930, δεν είχε δημοσιευθεί μέχρι το 1967) από τον Victor Serge (1890-1947, γεννημένος Victor Lvovich Kibalchich): Μια φανταστική αφήγηση των χρόνων που βρισκόταν φυλακισμένος (1912-1917), μετά την καταδίκη του για συμμετοχή στη συμμορία Bonnot. Ο Serge είναι μια ενδιαφέρουσα φυσιογνωμία, και όχι μόνο επειδή είναι ένας πολύ καλός συγγραφέας. Μερικοί τον βλέπουν ως άνθρωπο που διατήρησε μια ελευθεριακή οπτική, ακόμη και μετά την αποχώρησή του από το αναρχικό κίνημα (ακόμη και την αντίθεσή του προς τον σταλινισμό, τουλάχιστον ότι δεν έπεσε στο λάθος να λατρέψει σαν ήρωα τον Τρότσκι). Άλλοι υποψιάζονται ότι το «Memoirs of a Revolutionary» (1951, 1963) προσπερνάει το βαθμό της συμμετοχής του στην μπολσεβίκικη αιματοχυσία των αντιφρονούντων πριν κι αυτός αρχίσει να αμφισβητεί την κυριαρχία του Κόμματος. Και μερικοί μπορεί να ανατυπώσουν μερικά από τα πιο αντι-αναρχικά δοκίμια του, 1919-1920 που αξίζουν κάθε αναφορά, προφανώς για να μας δείξουν τα λάθη των προσεγγίσεων μας (The Revolution in Danger Redwords, 1997).
Επίσης, ενδιαφέρον παρουσιάζουν από την άποψη της αναρχικής ιστορίας τα παρακάτω:
ΙΑ. 1910-1912. Το «Lost Men» (Les Hommes Perdus, γραμμένο το 1930): Μυθιστόρημα για τη συμμορία Bonnot και τον αναρχικό χώρο στο Παρίσι που κατασχέθηκε από τη ρωσική ασφάλεια, όταν εκδιώχθηκε το 1936. Για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν αδύνατο να φανταστεί κάποιος ότι αυτό το έργο θα μπορούσε ποτέ να δημοσιευθεί, θα ήμουν κάτι περισσότερο από ευτυχής να έβλεπα μια φωτοτυπία αν κάποιος μπορεί να τη βρει…
ΙΒ.1917. Το Birth of our Power[2], που δημοσιεύθηκε το 1931: Η εξέγερση της CNT στη Βαρκελώνη και πάλι μια μυθιστορηματική αφήγηση των γεγονότων που βίωσε.
Ξαναγυρνώντας στη συμμορία Bonnot, ο Pino Cacucci έχει γράψει ένα διήγημα με τίτλο Without a Glimmer of Remorse[3] (που εκδόθηκε από τον οίκο Christiebooks).
Το The Siege of Sydney Street [4] (γίνεται ακόμη πιο δελεαστικό και μυστηριώδες χάρη στον σκιώδη «Πέτρο τον ζωγράφο»).
Το A Death Out Of Season από τον Emmanuel Litvinoff [5] (1915 – 2011), που δημοσιεύθηκε το 1973: ο φανταστικός απολογισμός της πολιορκίας, μέρος μιας τριλογίας.
ΙΓ. 1914-1918. Το «War to End Wars».
The Good Soldier Svejk and his Fortunes in the World War (aka Schweik) by Jaroslav Hasek (Ο καλός στρατιώτης Σβέικ), του Γιαροσλάβ Χάσεκ[6] (1883-1923), που γράφτηκε μεταξύ 1921 και 1923. Συντομευμένη αγγλική έκδοση (1939), πλήρης έκδοση (1973): ο Χάσεκ (αναρχικός) δείχνει ότι αν δεν μπορείτε με μια γενική απεργία να σταματήσετε τον πόλεμο, μπορείτε τουλάχιστον να κάνετε τους αξιωματικούς να μετανιώσουν για το γεγονός ότι σας πήραν μαζί τους.
ΙΔ. 1917-1922. Η Ρωσική Επανάσταση.
Οι αναρχικοί είχαν εμπλακεί τόσο τον Φεβρουάριο όσο και τον Οκτώβριο, αλλά εκτοπίστηκαν, φυλακίστηκαν και εκτελέστηκαν από τους Μπολσεβίκους (όπως και πολλοί άλλοι εργαζόμενοι που απείλησαν την εξουσία της πρωτοπορίας των «εργαζομένων»!). Αλλά στην Ουκρανία, ο αναρχικός επαναστατικός στρατός του Nestor Makhno [7] (1888-1934) «κράτησε» περισσότερο.
Το Discourse on the Tachanka και το Old man Makhno από τον Isaac Babel[8] (Ισαάκ Μπάμπελ) (1894-1941): Fighting in and writing about the Red Cavalry («Πολεμώντας και γράφοντας για το Κόκκινο Ιππικό») (τίτλος μιας από τις συλλογές διηγημάτων του, 1926, 1929), δεν θα μπορούσε να αποφύγει να γράψει για τη Makhnovschina –Μαχνοβτσίνα– τους αναρχικούς αντάρτες της Ουκρανίας. Ωστόσο, ως πιστό (και λογικό, με αίσθημα αυτοσυντήρησης) μέλος του κόμματος, θα έπρεπε να τους ειρωνευτεί, έτσι οι ιστορίες του είναι πιο χρήσιμες ως παραδείγματα παραμυθιών για τους αναρχικούς, παρά ως αφηγήσεις των γεγονότων της εποχής. Ο Μάχνο εμφανίζεται, ακόμη, στο (επίσης φανταστικό, αλλά λιγότερο συκοφαντικό) ποίημα του John Manifold[9] (1915-1985) «Makhno’s Philosophers».
ΙΕ. 1920-1927.
Κατασκευή ενόχων και εκτέλεση των Sacco και Vanzetti. Όπως και τα γεγονότα στο Haymarket το 1886 παρήγαγαν επίσης πολλά έργα όπως: το «Boston» (Βοστώνη) (γράφτηκε και δημοσιεύτηκε το 1928) από τον Upton Sinclair[10] (1878-1968): η άμεσα δημοσιευμένη απάντηση του Sinclair στην υπόθεση των Sacco – Vanzetti.
ΙΣΤ. 1920. Κινεζική Αναρχία
Ο Pa Chin[11] (ή Ba Jin: γεννημένος ως Li Feigan/Kei-kan,1904 -2005), ήταν ένας από τους αγαπημένους συγγραφείς της Κίνας. Πήρε το όνομά του από την πρώτη συλλαβή του Μπακούνιν και τη τελευταία του Κροπότκιν. Άρχισε να γράφει το 1920 με το έργο Mieh – Wang (Η Καταστροφή). έγραψε μη μυθοπλαστικά έργα, όπως το The Chicago Tragedy (Η τραγωδία του Σικάγο) (1926) και Past Anarchists (Αναρχικοί του Παρελθόντος) (1931). Έργα μυθοπλασίας στα αγγλικά που περιλαμβάνουν τα Family (Οικογένεια) (1931, 1958) and Cold Nights (Κρύες Νύχτες). Μετά από την κομμουνιστική νίκη αναγκάστηκε να ξαναγράψει αναρχικούς χαρακτήρες σε αυτά ως «κομμουνιστικούς», αλλά παρέμεινε πιστός στις αναρχικές πεποιθήσεις του, ακόμη και εν μέσω της «πολιτιστικής επανάστασης».
ΙΖ. 1927.
Το Fog on the Tolbiac Bridge του Leo Malet[12] (1909– 1996) που δημοσιεύθηκε το 1956: ο ήρωάς του, Nestor Burma, ο αγαπημένος όλων, πρώην αναρχικός, ιδιωτικός ντετέκτιβ, ασχολείται με μια υπόθεση που αφορά παλιούς συντρόφους.
Τα χρόνια του αναβρασμού της δεκαετίας του 1930 του ισπανικού αναρχισμού, όπου με συνεχείς εξεγέρσεις οδήγησαν στην ισπανική επανάσταση του 1936-’37.
Το Seven Red Sundays (Επτά κόκκινες Κυριακές) (1932, 1936) από τον Ramon J. Sender[13], (1901-1982). Μια ιστορία της εξέγερσης, που δημοσιεύθηκε στην αγγλική γλώσσα λίγο πριν οι Ισπανοί εργάτες αδράξουν την μεγάλη ευκαιρία τους τον Ιούλιο του 1936.
Το Lean Men (1934) από τον Ralph Bates[14] (1899 – 2000). Ζητωκραυγές για τους χαρούμενους Βρετανούς της Comintern που μπορούν να απομακρύνουν τους ισπανούς εργάτες από ανόητες ιδέες όπως ο αναρχισμός και όταν σκοτώνουν κάποιον, να βρίσκονται σε «αυτοάμυνα».
Ο Αμερικανός ποιητής Phillip Levine [15] (1928–2015) έχει γράψει ποιήματα για τον Francisco Ferrer, τον Francisco Ascaso και τον Buenaventura Durruti. Οι συλλογές του περιλαμβάνουν τα Not This Pig (1968), Red Dust (1971), They Feed The Lion (1972), 1933 (1974), On The Edge and Over (1963/76), The Names of the Lost (1976), 7 Years From Somewhere Ashes (1979), One For The Rose (1981), Off The Map (1984), Sweet Will (1985), The Simple Truth (1994), The Mercy (1999).
ΙΗ. 1936. Η Ισπανική Επανάσταση.
Ο Hugo Dewar[16] έχει ένα εξαιρετικό ποίημα, με τίτλο Barcelona 1936 (Βαρκελώνη 1936) για το θέμα αυτό:
They too were storming heaven Do you think they fought in vain? (Και αυτοί επίσης έκαναν έφοδο στον ουρανό Πιστεύετε αλήθεια ότι αγωνίστηκαν μάταια;)
Το Red Rose και το The Lover Under Another Name από την Ethel Mannin [17] (1900-1984): η Έμμα Γκόλντμαν (1869-1940, το πιο ακαταμάχητο θέμα για τους μυθιστοριογράφους, τους θεατρικούς συγγραφείς κ.λπ. σε ό,τι αφορά τους αναρχικούς), γίνεται μυθιστόρημα από τον συγγραφέα ο οποίος εργάστηκε μαζί της στην οργάνωση της βοήθειας προς τους ισπανούς αναρχικούς κατά τη διάρκεια της Ισπανικής επανάστασης και του εμφυλίου πολέμου.
Το The Man Who Killed Durruti, από τον Pedro de Paz[18] (2003, 2005): ιστορικό αστυνομικό μυθιστόρημα που εξετάζει τον θάνατο του πιο γνωστού ισπανού αναρχικού στη Μαδρίτη, τον Νοέμβριο του 1936.
ΙΘ. 1960.
Τέλος εποχής στην ισπανική αναρχική αντίσταση ενάντια στον Φράνκο, με τον θάνατο του Francisco Sabate «El Quico» (1915-1960), σχεδόν το τελευταίο μέλος του δεύτερου κύματος της αντίστασης.
Το Killing a Mouse on Sunday[19] (Σκοτώνοντας ένα ποντίκι την Κυριακή) από τον Emric Pressburger [20] (1902-1988), που δημοσιεύθηκε το 1961. Γυρίστηκε σε ταινία με τον τίτλο Behold a Pale Horse (Ιδού ένα χλωμό άλογο). Πρόκειται για ένα χαλαρό μυθιστόρημα που βασίζεται στη ζωή και το θάνατο του Sabate, του θρυλικού αναρχικού αντάρτη. Για κάποιο λόγο, περιλαμβάνει και έναν συμπαθητικό ιερέα. Η ανάγνωσή του είναι ευκολότερη από το Chaos and Night[21] (Το Χάος και η νύχτα) (1964) το ζοφερό έργο του Henry de Montherlant (1896–1972) για το ίδιο θέμα (το τελευταίο ταξίδι ενός αντάρτη).
Κ. 1969.
Ο Μιλανέζος αναρχικός Guiseppe Pinelli δολοφονείται από την ιταλική αστυνομία, η οποία προσπαθεί να φορτώσει τις βομβιστικές επιθέσεις των νέο-φασιστών και των μυστικών υπηρεσιών στους αναρχικούς, ως μέρος της «στρατηγικής της έντασης».
Το έργο Accidental Death of An Anarchist («Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού») του Ντάριο Φο[22](1926-2016) που δημοσιεύθηκε το 1970: Μεταφράστηκε στα αγγλικά το 1980, και ενημερώνεται συνεχώς για να κρατήσει τις σύγχρονες αναφορές αιχμηρές, είναι πλέον μια κλασική φαρσοκωμωδία. Η «εκδοχή της αστυνομίας» για τη δολοφονία που ήταν γελοία και καθόλου αστεία έχει γίνει η πρόσδεση για το χιούμορ που, στην καλύτερη περίπτωση, λέει να μην εμπιστεύεσαι αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία, και στη χειρότερη το πόσο γενναίοι είναι όσοι ακούν κάποιον να το λέει αυτό.
ΚΑ. 1980.
Το Hard Walls of Ego[23] από τον Don Bannister (d.1986), που δημοσιεύθηκε το 1987: Μελαγχολικό μυθιστόρημα σχετικά με την αναρχική δράση και τις διαπροσωπικές σχέσεις, όπου ο Joe Telford, ένας βετεράνος αναρχοσυνδικαλιστής επιστρέφει στην ενεργό δράση και εμπλέκεται συναισθηματικά στα πράγματα.
Κορυφαία ατάκα (για την φυλακή): «This is a right unhealthy place, this.» («Είναι ένα εντελώς ανθυγιεινό μέρος, αυτό»).
ΚΒ. 1990 – σήμερα
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι συγγραφείς (ποιητές και πεζογράφοι), θα συνεχίσουν να βρίσκουν έμπνευση στα δραματικά γεγονότα της εξέγερσης ή στους μικρούς αγώνες της καθημερινής ζωής. Μερικές φορές το αποτέλεσμα είναι ένα μυθιστόρημα απλώς για ανάγνωση, μερικές φορές όμως μπορεί μέσω της ανάγνωσής του να γίνει κατανόηση των ιδεών και των ενεργειών των αναρχικών. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μια ευρύτερη έρευνα (ή δύο μήνες με μια γραφομηχανή) θα μπορούσε να διευρύνει τον κατάλογο των παραπάνω γεγονότων.
*Μετάφραση-Απόδοση Κ.
**Από την «ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ», φύλλο 135, Φεβρουάριος 2014.
[1] Τίτλος Men in Prison. Μεταφράστηκε με εισαγωγή από τον Richard Greeman / Συγγραφέας Victor Serge/ Εκδόθηκε 1969/Μέγεθος 256 σελίδες. Και πιο πρόσφατη: Τίτλος Men in Prison / Spectre Series / Συγγραφέας Victor Serge/Μεταφράστηκε από τον Richard Greeman / Εκδότης PM Press, 2014/ISBN 1604867361, 9781604867367/Μέγεθος 320 σελίδες.
[2] Τίτλος Birth of our power / Συγγραφέας Victor Serge/Έκδοση εικονογραφημένη, ανατύπωση/Εκδότης Writers and Readers Pub. Cooperative, 1977/Πρωτότυπο από Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας / Ψηφιοποιήθηκε στις 6 Μαΐου 2011/ISBN 0904613496, 9780904613490/Μέγεθος 289 σελίδες.
[3] Τίτλος Without a Glimmer of Remorse. Συγγραφέας Pino Cacucci / Μεταφράστηκε από τον Paul Sharkey / Εικονογραφήθηκε από τον Flavio Costantini / Έκδοση εικονογραφημένη / Εκδότης Christie Books, 2006 / Πρωτότυπο από το Πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν / Ψηφιοποιήθηκε στις 16 Μαΐου 2008/ISBN 1873976283, 9781873976289 / Μέγεθος 364 σελίδες.
[4] Η πολιορκία της Sidney Street, γνωστή ως «μάχη του Στέπνεϋ», ήταν μια περιβόητη συμπλοκή στο Ήστ Εντ (East End) του Λονδίνου στις 3 Ιανουαρίου 1911. Προηγήθηκαν οι δολοφονίες Houndsditch και η αυλαία έπεσε με τον θάνατο δύο μελών συμμορίας διαρρηκτών και διεθνών αναρχικών με επικεφαλής, λέγεται, τον Peter Piatkow (Πήτερ Πιατκόβ), γνωστό και ως «Πέτρος ο ζωγράφος» και προκάλεσε μια σημαντική πολιτική διαμάχη σχετικά με τη συμμετοχή του (στη συνέχεια υπουργού Εσωτερικών) Ουίνστον Τσώρτσιλ.
[5] Emanuel Litvinoff (5 Μαΐου 1915–24 Σεπτεμβρίου 2011). Βρετανός συγγραφέας, ποιητής, συγγραφέας θεατρικών έργων.
[6] Ο Γιάροσλαβ Χάσεκ ήταν Τσέχος σατιρικός συγγραφέας. Γεννήθηκε στις 30 Απριλίου 1883 και πέθανε στις 3 Ιανουαρίου 1923. Έζησε σε μια εποχή που η Πράγα ήταν ένα κέντρο λογοτεχνίας με σήμερα παγκοσμίως γνωστά ονόματα όπως ο Φραντς Κάφκα και ο Μαξ Μπροντ. Ο Χάσεκ εργάστηκε με επιτυχία για εφημερίδες και περιοδικά, γράφοντας σατιρικές ιστορίες και άρθρα. Ως συγγραφέας συνδύασε την απλή λαϊκή γλώσσα με την περιγραφή πολύπλοκων λεπτομερειών. Λίγοι αναγνώρισαν την ποιότητα στα έργα του. Οι περισσότεροι συνάδελφοί του πίστευαν ότι τα έργα του ήταν ένα επιφανειακό φαινόμενο. Από το 1910 εργάστηκε για το ζωολογικό περιοδικό Svet zvίrat (Ο Κόσμος τον Ζώων). Περιγράφοντας ανύπαρκτα ζώα έφερε μεγάλη αναταραχή στους ειδικούς. Το αποκορύφωμα ήταν άρθρα όπως η περιγραφή μεθυσμένων παπαγάλων και η ανακάλυψη της προϊστορικής ψείρας.
Το σημαντικότερο έργο του είναι το αντιπολεμικό μυθιστόρημα με τον τίτλο Ο Καλός Στρατιώτης Σβέικ. Το βιβλίο αποτελεί αντίδραση στα γεγονότα του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου και έχει μεταφραστεί σε 58 γλώσσες. Το μυθιστόρημα αναφέρεται στην ιστορία ενός απλού και ασήμαντου ανθρώπου που προσπαθεί να ξεφύγει από τον πόλεμο. Η σχολαστική πραγματοποίηση των στρατιωτικών εντολών αποκαλύπτει τον παραλογισμό και την γελοιότητα του συστήματος. Αυτό το έργο θεωρείται κλασσικό αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και βρίσκεται συχνά μέσα σε καταλόγους των 100 καλύτερων βιβλίων.
[7] Ο Νέστορ Μάχνο Ιβάνοβιτς, γνωστός και ως «Batko» («Πατέρας»), (7 Νοεμβρίου 1888– 6 Ιουλίου 1934) ήταν Ουκρανός επαναστάτης αναρχοκομμουνιστής και διοικητής ενός ανεξάρτητου στρατού αναρχικών στην Ουκρανία κατά τη διάρκεια του Ρωσικού Εμφύλιου Πολέμου.
Ως διοικητής του Επαναστατικού Εξεγερτικού Στρατού της Ουκρανίας, πιο συχνά αναφέρεται ως Μαχνοβτσίνα, ο Μάχνο οδήγησε ένα στράτευμα ανταρτών κατά τη διάρκεια του Ρωσικού Εμφύλιου Πολέμου. Ο Μάχνο πολέμησε όλες τις δυνάμεις που επιχείρησαν να επιβάλουν οποιαδήποτε εξωτερική αρχή, πάνω από τη νότια Ουκρανία, μαχόμενος διαδοχικά τους Ουκρανούς Εθνικιστές, την Κατοχή της αυτοκρατορικής Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας, την Δημοκρατία του Χέτμαν, τον Λευκό Στρατό, τον Κόκκινο Στρατό, και άλλες μικρότερες δυνάμεις υπό την ηγεσία των Ουκρανών Αταμάνων. Ο Μάχνο και το κίνημά του επανειλημμένα επιχείρησαν να αναδιοργανώσουν τη ζωή στο Γκιουλάι-Πολιέ, περιοχή κατά μήκος των αναρχοκομμουνιστικών γραμμών, ωστόσο, οι διαταραχές του εμφυλίου πολέμου απέκλεισαν οποιαδήποτε μακροπρόθεσμα κοινωνικά πειράματα. Παρά το γεγονός ότι ο Μάχνο θεωρούσε τους Μπολσεβίκους απειλή για την ανάπτυξη μιας αναρχικής ελεύθερης περιοχής στο εσωτερικό της Ουκρανίας, δύο φορές τέθηκε σε στρατιωτικές συμμαχίες μαζί τους για να νικήσει το Λευκό Στρατό. Στον απόηχο της τελικής ήττας του Λευκού Στρατού, το Νοέμβριο του 1920, οι Μπολσεβίκοι ξεκίνησαν μια στρατιωτική εκστρατεία εναντίον του Μάχνο, η οποία ολοκληρώθηκε με τη διαφυγή του πέρα από τα σύνορα της Ρουμανίας τον Αύγουστο του 1921. Μετά από μια σειρά φυλακίσεων και δραπετεύσεων, ο Μάχνο τελικά εγκαταστάθηκε στο Παρίσι με τη σύζυγό του Γκαλίνα του και την κόρη του Γιέλενα. Στην εξορία ο Μάχνο έγραψε τρεις τόμους των απομνημονευμάτων του.
Ο Μάχνο πέθανε στην εξορία στην ηλικία των 45 από φυματίωση. Επίσης, πιστώνεται την εφεύρεση της Τατσάνκα (tachanka), ενός κάρου που έφερε τοποθετημένο ένα βαρύ πολυβόλο.
[8] Isaak Emmanuilovich Babel (13 Ιουλίου1894 – 27 Ιανουαρίου 1940). Ρώσος δημοσιογράφος, μεταφραστής συγγραφέας. Εκτελέστηκε από το καθεστώς του Στάλιν, μετά από βασανιστήρια όπου «ομολόγησε» την συμπάθειά του στον Τρότσκι.
[9] John Streeter Manifold (21 Απριλίου 1915–19 Απριλίου 1985). Αυστραλός ποιητής και κριτικός. Γεννήθηκε στην Μελβούρνη. Σπούδαζε στο Jesus College του Κέιμπριτζ, όπου όσο βρίσκονταν εκεί υπήρξε μέλος του ΚΚ Μεγάλης Βρετανίας. Έπειτα έζησε στην Γερμανία, όπου εργάστηκε σε εκδόσεις. Διετέλεσε κατάσκοπος για την Μ. Βρετανία στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επέστρεψε στην Αυστραλία το 1949. Πέθανε στο Μπρίσμπεϊν.
[10] Upton Beall Sinclair, Jr. (20 Σεπτεμβρίου 1878–25 Νοεμβρίου 1968). Αμερικανός συγγραφέας, έγραψε γύρω στα 100 έργα, σε πολλά διαφορετικά είδη συγγραφικού ύφους. Το 1943 κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ.
[11] Pa Chin. Γεννήθηκε στην Chengdu του Σετσουάν, στις 25 Νοεμβρίου 1904, πέθανε στην Σαγκάη στις 17 Οκτωβρίου 2005. Υπήρξε πολυγραφότατος. Επιρροές του ήταν τα έργα των Emile Zola, Ivan Turgenev, Alexandr Herzen, Anton Chekhov και Emma Goldman. Έλαβε το βραβείο Asian Culture Prize το 1990. Ο αστεροειδής 8315 Bajin πήρε το όνομά του προς τιμήν του.
Έργα του που έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά: (1954) Living Amongst Heroes. Beijing: Foreign Language Press/(1958) The Family. [trans. Sidney Shapiro] Beijing: Foreign Language Press/(1959) A battle for life: a full record of how the life of steel worker, Chiu Tsai-kang, was saved in the Shanghai Kwangrze Hospital. Beijing: Foreign Language Press/(1978) Cold Nights [trans. Nathan K. Mao and Liu Ts’un-yan] Hong Kong: Chinese University press/(1984) Random Thoughts [trans. Germie Barm&ecute;] Hong Kong: Joint Publishing Company. (Partial translation of Suizianglu)/(1988) Selected works of Ba Jin [trans. Sidney Shapiro and Jock Hoe] Beijing: Foreign Language Press. (Includes The Family, Autumn in Spring, Garden of Repose, Bitter Cold Nights)/(1999) Ward Four: A Novel of Wartime China [trans. Haili Kong and Howard Goldblatt]. San Francisco: China Books & Periodicals, Inc./(2005) «How to Build a Society of Genuine Freedom and Equality»(1921), «Patriotism and the Road to Happiness for the Chinese»(1921) and «Anarchism and the Question of Practice»(1927) in Anarchism: A Documentary History of Libertarian Ideas, Volume 1: From Anarchy to Anarchism (300CE-1939), ed. Robert Graham. Montreal: Black Rose Books, 2005.
Ba Jin Συλλογές: Arzybasheff, M. (1927)/«Morning Shadows?» in Tales of the Revolution. Tr. Percy Pinkerton. New York, Huebsch/(1927). «Workingman Shevyrev.» in Tales of the Revolution, tr. Percy Pinkerton. New York, Huebsch.
[12] Leo Malet. Γάλλος συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων και σουρεαλιστής, συνδέθηκε τη δεκαετία του ’30 με τους Andre΄ Breton, Rene΄ Magritte and Yves Tanguy, μεταξύ άλλων. Εκείνη την περίοδο εξέδωσε και πολλά ποιήματα.
[13] Ramο΄n Jose΄ Sender Garce΄s (3 Φεβρουαρίου 1901–16 Ιανουαρίου 1982). Ισπανός συγγραφέας και δημοσιογράφος.
[14] Ralph Bates (3 Νοεμβρίου 1899–26 Νοεμβρίου 2000). Βρετανός συγγραφέας. Συνελήφθη για λίγο γιατί μετέφερε όπλα από τη Γαλλία στην Ισπανία τον Φεβρουάριο του 1937. Επιστρέφοντας, μετακόμισε στην Μαδρίτη, όπου ίδρυσε την εφημερίδα της Διεθνούς Ταξιαρχίας «The Volunteer for Liberty».
Τα τελευταία χρόνια της ζωής όταν πήρε σύνταξη μετακόμισε με τη γυναίκα του στην Νάξο. Πέθανε στο Μανχάταν το 2000.
Έργα: Sierra (1933)/The Lean Men (1935)/Schubert (1935)/The Olive Field (1936)/Rainbow Fish (1937)/The Miraculous Horde and Other Stories (Jonathan Cape, 1939) (Expanded US ed as Sirocco and Other Stories, 1939)/The Undiscoverables (1939)/The Fields of Paradise (1941)/The Dolphin in the Wood (1950).
[15] Philip Levine. Έχει πάρει βραβείο Πούλιτζερ. Είναι γνωστός για τα ποιήματά του για την εργατική τάξη του Ντιτρόιτ. Καθηγητής για πάνω από τριάντα χρόνια στο τμήμα αγγλικής του California State University, στο Fresno, και σε άλλα πανεπιστήμια. Τιμήθηκε πρόσφατα με τον τίτλο του Poet Laureate των ΗΠΑ για το έτος 2011-2012.
[16] Hugo Dewar, τροτσκιστής ακτιβιστής, καθηγητής σε τμήματα ενηλίκων, συνιδρυτής της Marxist League το 1930, γράφτηκε στο ΚΚ το 1931, αλλά διαγράφτηκε ένα χρόνο αργότερα. Ήταν ένας από τους ιδρυτές της Communist League το 1932.
[17] Ethel Edith Mannin (6 Οκτωβρίου 1900–5 Δεκεμβρίου 1984) πολυγραφότατη δημοφιλής Βρετανίδα συγγραφέας. Γεννήθηκε στο Λονδίνο, είχε Ιρλανδικές ρίζες.
[18] Pedro de Paz, Ισπανός συγγραφέας (γεννήθηκε στη Μαδρίτη, στις 26 Οκτωβρίου 1969).
[19] Τίτλος Killing a mouse on Sunday / Συγγραφέας Emeric Pressburger / Εκδότης Harcourt, Brace & World, 1961/Πρωτότυπο από Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια / Ψηφιοποιήθηκε στις 7 Δεκ. 2010 / Μέγεθος 180 σελίδες.
[20] Pressburger, Emeric, γεννηθείς: Imre Jozsef Emmerich Pressburger, στις 5 Δεκεμβρίου 1902, στο Miskolc, της τότε Αυστρο-ουγγαρίας (σημερινή Ουγγαρία), πέθανε στις 5 Φεβρουαρίου 1988.
Ταινίες: I’ll Met by Moonlight – Η Απαγωγή του Στρατηγού Κράιπε (1957) / The Battle of the River Plate – Φον Σπέε, το Καταδρομικό Φάντασμα (1956)/The Tales of Hoffmann – Τα Παραμύθια του Χόφμαν (1951) / The Red Shoes – Τα Κόκκινα Παπούτσια (1949)/Black Narcissus – Ο Μαύρος Νάρκισσος (1947) / A Matter of Life and Death – Ζήτημα Ζωής και Θανάτου (1946)/49th Parallel – Επιτάφιος για έναν Κατάσκοπο (1943) (πήρε Όσκαρ) / The Life and Death of Colonel Blimp – Αξέχαστη Μορφή (1943).
[21] Τίτλος Chaos and Night; Μετάφραση από τα γαλλικά από τον Terence Kilmartin, με εισαγωγή από τον Peter Quennell / Συγγραφέας Henry de Montherlant / Εκδότης Weidenfeld, 1964 / Μέγεθος 254 σελίδες. Και πιο πρόσφατα: Εκδότης New York Review Books, 2009 / ISBN 159017304X, 9781590173046 / Μέγεθος 235 σελίδες.
[22] Ο Ντάριο Φο ήταν Ιταλός θεατρικός συγγραφέας, ευθυμογράφος, ηθοποιός, θεατρικός σκηνοθέτης και συνθέτης. Πήρε το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας το 1997. Χρησιμοποιεί τεχνικές της κομέντια ντελ’ άρτε και συνεργάσθηκε στενά με τη σύζυγό του Φράνκα Ράμε. Έργα: Δάχτυλο στο μάτι (Il dito nell’occhio, 1953), Οι Αρχάγγελοι δεν Παίζουν Φλίπερ (Gli arcangeli non giocano a flipper, 1959), Είχε δυο Πιστόλια (με Άσπρα και Μαύρα Μάτια) (Aveva due pistole dagli occhi bianchi e neri, 1960), Αυτός που Κλέβει ένα Πόδι Έχει Τύχη στην Αγάπη (Chi ruba un piede e fortunato in amore, 1961, H Mεγάλη Παντομίμα («Grande pantomime con bandiere e pupazzi piccolo I medi», 1968), Μίστερο Μπούφο (Mistero Buffo, 1969), Ο Εργάτης Ξέρει 300 Λέξεις το Αφεντικό 1000, Γι’ αυτό Είναι Αφεντικό (L’operaio conosce 300 parole il padrone 1000 per queato lui e il padrone, 1969), Ο Τυχαίος Θάνατος ενός Αναρχικού (Morte accidentale di un anarchico, 1970), Φενταγίν (Fedayin, 1971), Δεν Πληρώνω! Δεν Πληρώνω! (Non si paga, non si paga!, 1974), Η Μαριχουάνα της Μαμάς Είναι πιο Γλυκιά (La marijuana della mamma e la piu bella, 1976), Όλο Σπίτι, Κρεβάτι κι Εκκλησία (Tutti casa letto e chiesa, 1977), Η Ιστορία μιας Τίγρης κι Άλλες Ιστορίες (Storia della tigre et altre storie, 1978), Η Όπερα του Ζητιάνου, (L’opera dello sghignazzo, 1981), Μια Μάνα (Una madre, 1982), Το Ανοιχτό Ζευγάρι (Coppio aperta, 1983), Ελισάβετ: Γυναίκα Κατά Λάθος (Quasi per caso una donna: Elisabetta, 1984), Το Ημερολόγιο της Εύας (Diario di Eva, 1984), Ένας Ήταν Γυμνός κι ο Άλλος Φόραγε Φράκο (L’uomo nudo e l’uomo in frak, 1985), Ο Πάπας και η Μάγισσα (Il papa e la strega, 1989), Ο Ανώμαλος Δικέφαλος (L’anomalo Bicefalo, 2003).
[23] Τίτλος Hard Walls of Ego. Συγγραφέας Don Bannister / Εκδότης Secker & Warburg, 1987 / ISBN 0436032775, 9780436032776 / Μέγεθος 235 σελίδες.
*Του Μ. Bookunin [24]. Μετάφραση-Απόδοση Κ. Δημοσιεύθηκε στην «Διαδρομή Ελευθερίας», φύλλο 134, Ιανουάριος 2014.