Your name

Ελλαδικά Κοινωνικά Κινήματα

13 Αυγούστου 2022

• κοινωνικοί αγώνες
• ιστορία
• Ελλάδα

Stefanos Katsikas*

Οι σχέσεις μεταξύ των Ελληνορθόδοξων και των Μουσουλμάνων δεν ήταν μονοδιάστατες. Οι στρατιωτικές συγκρούσεις, ο εθνοτικός εθνικισμός και ο θρησκευτικός φανατισμός στα Βαλκάνια δεν κατέστρεψε εντελώς τους κοινωνικούς δεσμούς που είχαν καλλιεργηθεί επι χρόνια μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών εθνικών και θρησκευτικών καταγωγών. Η θρησκεία έθετε κάποιους περιορισμούς στις κοινωνικές σχέσεις των ανθρώπων, αλλά οι περιορισμοί αυτοί δεν έμοιαζαν ούτε αξεπέραστοι ούτε και υπονόμευαν τις διαθρησκειακές αλληλεπιδράσεις. Αυτό επιβεβαιώνεται από τις πολυάριθμες μαρτυρίες των Μουσουλμάνων που στη διάρκεια εκείνης της περιόδου ζούσαν σε περιοχές ελεγχόμενες από την Ελλάδα και μετά την αναγκαστική ανταλλαγή πληθυσμών έγιναν πρόσφυγες της Τουρκικής Δημοκρατίας. Το πέρασμα του χρόνου συχνά δημιουργεί νοσταλγία για την πατρίδα που άφησαν πίσω, σβήνει μνήμες, κάνοντας την αναπόληση επιλεκτική και την εστιάζει περισσότερο σε θετικά γεγονότα.

Ο Mohitin Yavuz, ελληνόφωνος Μουσουλμάνος από το χωριό Βρασνό στα Γρεβενά στην βορειοδυτική Ελλάδα μιλά για τη κοινή ζωή με τους Ελληνορθόδοξους γείτονες πριν την αναγκαστική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923 ως εξής:

«δεν είχαμε μίσος ή διαφορές. Κανένας μας δεν νοιάζονταν για τη θρησκεία, τη γλώσσα, την εκκλησία ή το τζαμί του άλλου. Ο πατέρας μου είχε φίλο ένα Ορθόδοξο παπά. Μερικές φορές, επισκέπτονταν το σπίτι μας και εμείς πηγαίναμε στο δικό του. Υπήρχε φιλία μεταξύ μας. Πηγαίναμε στους γάμους τους και έρχονταν στους δικούς μας. Οι Ρουμ φίλοι μας μας προστάτευαν και εμείς προστατεύαμε εκείνους».

Η Fatima Temizkan, Μουσουλμάνα γυναίκα από την Ιεράπετρα στο ελληνικό νησί της Κρήτης επίσης μιλά με νοσταλγία όταν αναφέρεται στη παιδική της ηλικία και στο καιρό που έπαιζε στη θάλασσα με τους Ελληνορθόδοξους φίλους της.

Η μακρά συνύπαρξη των ελληνορθόδοξων και των Μουσουλμάνων επίσης βοήθησε στην δημιουργία φαινομένων θρησκευτικού συγκρητισμού. Στη Δυτική Θράκη για παράδειγμα, Μουσουλμάνοι μέλη της σέκτας των Μπεκτατσήδων, ενός σουφιστικού ισλαμικού μυστικιστικού κινήματος, που οι ρίζες του φτάνουν στον 13ο αιώνα, τιμούσαν τις ελληνορθόδοξες γιορτές του Αγίου Γεωργίου, της Παναγίας, του Αγίου Ηλία και άλλων χριστιανών αγίων, τους οποίους θεωρούσαν μάρτυρες του Ισλάμ, με τον ίδιο τρόπο που το έκαναν οι ελληνορθόδοξοι. Ελληνόφωνοι Μουσουλμάνοι στην βορειοδυτική Ελλάδα, γνωστοί ως Βαλαάδες, ακολουθούσαν ένα πλήθος από ελληνορθόδοξες δοξασίες και έθιμα, ανάμεσα τους ο εορτασμός της ελληνορθόδοξης γιορτής του Αγίου Ανδρέα κάθε 30 Νοεμβρίου. Παρόμοια με αυτό που έκαναν οι ελληνορθόδοξοι στη περιοχή, οι Βαλαάδες γιόρταζαν την γιορτή του Αγίου Ανδρέα βράζοντας σιτάρι και πετώντας το στα κεραμίδια των σπιτιών τους, ευχόμενοι μια καλή σοδιά για τα νοικοκυριά τους. Στη Νότια Καράτζοβα (τη σημερινή Αλμοπία στη βορειοδυτική Ελλάδα), οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της περιοχής γιόρταζαν με τους Ελληνορθόδοξους την χριστιανική γιορτή της Συλλήψεως της Θεοτόκου κάθε 25 Μαρτίου, και οι Μουσουλμάνοι της Κρήτης ακολουθούσαν παρόμοια έθιμα με τους ελληνορθόδοξους στον εορτασμό στην γιορτή της γεννήσεως του Αγίου Ιωάννη (του Βαπτιστή) κάθε 24 Ιουνίου.

Οι ελληνορθόδοξοι συχνά επισκέπτονταν ισλαμικά ιερά των μυστικιστών σεκτών (Σούφι), γνωστών επίσης ως τεκέδες, όπως εκείνο του Pirin Baba στο χωριό Τζούμα (σημερινή Χαραυγή) στην περιφέρεια της Εορδαίας στη βορειοδυτική Ελλάδα, αναζητώντας πνευματική καθοδήγηση, συμβουλή και τις εξαιρετικές ιατρικές ικανότητες των δερβίσιδων τους (μέλη των μουσουλμανικών μυστικών σεκτών που είχαν πάρει όρκους φτώχειας και λιτότητας). Πολλές...

Περισσότερα …