Το αναρχικό βιβλιοπωλείο Jura Books του Σίδνεϊ φιλοξένησε μια ομιλία με θέμα «Ο αναρχισμός στη Βουλγαρία, όπως τον βλέπω εγώ» από τον 88χρονο σήμερα αναρχικό εξόριστο Jack Grancharoff. Περίπου μια ντουζίνα άνθρωποι παρακολούθησαν τον Jack, να μιλά και να περιγράφει με ένταση την ανατροφή του και τη συμμετοχή του στο κίνημα.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο αναρχισμός εδραιώθηκε ως ένα μαζικό οργανωτικό κίνημα στην Τσεχοσλοβακία, την Ουγγαρία και την Πολωνία - αναρχικοί επίσης δραστηριοποιούνταν ήδη στις εξεγέρσεις του 1873 στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη κατά της αυστρο-ουγγρικής εξουσίας. Αλλά ήταν κυρίως στη Βουλγαρία και τη γειτονική Μακεδονία που έχουμε την ανάδυση μιας αξιοσημείωτης περίπτωσης αναρχικής οργάνωσης εν μέσω των παιχνιδιών εξουσίας μεταξύ των τότε Μεγάλων Δυνάμεων. Αυτή ήταν η περιοχή της σύγκρουσης, στην οποία ο Jack επικέντρωσε μεγάλο μέρος της ομιλίας του.
Μεγαλώνοντας σε μεγάλη φτώχεια, ο Jack σύντομα άρχισε να αμφισβητεί την εξουσία στο σχολείο του, σε σημείο που σύντομα αποβλήθηκε και -σύμφωνα με τα δικά του λόγια- ήταν αναρχικός πριν καν να γνωρίζει κάτι γι’ αυτό. Εργάστηκε ως βοσκός εν μέσω διαφόρων επιδρομών στην περιοχή του, αρχίζοντας με τη ναζιστική κατοχή και στη συνέχεια με την επιβολή των σοβιέτ. Ο Jack εκδιώχθηκε από το ένα χωριό στο άλλο πριν έρθει σε επαφή με τους αναρχικούς για πρώτη φορά, ενώ ήταν φυλακισμένος σε ένα σοβιετικό στρατόπεδο συγκέντρωσης για δύο μήνες ως «εχθρός του λαού».
Ο αναρχισμός στη Βουλγαρία, αυτό το ελλειπώς -ακόμα μέχρι σήμερα- μελετημένο κίνημα, όχι μόνο έδωσε ποταμούς αίματος στους διάφορους εθνικο-απελευθερωτικούς αγώνες και την ένοπλη αντίσταση τόσο ενάντια στο φασισμό όσο και το σταλινισμό, αλλά αναπτύχθηκε ως ένα ιδιαίτερα διαφοροποιημένο και ανθεκτικό μαζικό κίνημα, το πρώτο αναρχικό κίνημα που ενέκρινε το 1926 την Πλατφόρμα των Ουκρανών εξόριστων μαχνοβιτών αναρχικών στο Παρίσι ως αιχμή του δόρατος της ιδεολογικής δουλειάς του. Για τους λόγους αυτούς, είναι ζωτικής σημασίας το αναβιωμένο αναρχικό κομμουνιστικό κίνημα της νέας χιλιετίας να επανεξετάσει την κληρονομιά των Βαλκανίων.
Η συζήτηση που ακολούθησε την ομιλία του Jack παρείχε μια σπάνια ευκαιρία να ακουστεί και να συζητηθεί ένα ελάχιστα γνωστό, αλλά πολύ σημαντικό, κεφάλαιο της αναρχικής ιστορίας: η «Βουλγαρική Κομμούνα» του 1944-1945. Ο Jack ήταν ένας από τους συμμετέχοντες στα γεγονότα αυτά, καθώς είναι σε θέση να γνωρίζει την πλούσια ποικιλία χαρακτήρων και οργανώσεων που αποτέλεσαν ένα μόνο μέρος των γεγονότων που οδήγησαν μέχρι το 1945.
Σύμφωνα με τον Jack, «ο αναρχισμός κατάφερε να γίνει πλατύ λαϊκό κίνημα που εισχώρησε σε πολλά στρώματα της βουλγαρικής κοινωνίας, στους εργαζόμενους, τη νεολαία και τους φοιτητές, τους εκπαιδευτικούς και τους δημοσίους υπαλλήλους. Οι υπόγειες παράνομες δραστηριότητες του κινήματος συνεχίστηκαν. Ο μπολσεβίκικος "Κόκκινος Στρατός" στην προέλασή του με το τέλος του Β ‘ Παγκοσμίου Πολέμου και κατέστρεψε ό,τι είχε οργανωθεί με τη βοήθεια των αναρχικών της περιοχής, όπως ακριβώς οι σταλινικοί είχαν κάνει και κατά τη διάρκεια της Ισπανικής Επανάστασης στην περιοχή της Αραγονίας, σχεδόν δέκα χρόνια νωρίτερα».
Ο Jack αργότερα αναγκάστηκε να διαφύγει, πρώτα στην Ιταλία, όπου συναντήθηκε με Ιταλούς αναρχικούς αντάρτες και...
«…, ο Μάτσαλης κατάγεται εξ Άργους, κατοικεί δε από εκοσιπενταετίας εν Πάτραις, έχων μόνον ένα αδελφόν και ων ανύπανδρος.»
(ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, Έν Αθήναις, Τρίτη 5 Νοεμβρίου 1896, σελ. 5)
….
Και τω όντι. Ας εξετάσωμεν το ζήτημα υπό την δευτέραν αυτού όψιν, την όψιν την κοινωνικήν.
Τι είναι το θύμα; Ένας κεφαλαιούχος. Ο εργάτης, το άτομον το ασθενές, το αδύνατον, το προνομιούχον, είναι τα δύω στοιχεία, τα αποτελούντα την κοινωνίαν, αλλά και τα αιωνίως ανταγωνιζόμενα. Ο έννομος αυτών ανταγωνισμός επιφέρει την πρόοδον και την ανάπτυξιν. Όταν όμως ο ανταγωνισμός αυτός υπερβή τα όρια...
Η παρακάτω επιστολή που συντάχθηκε από τον Ελιζέ Ρεκλύ απευθυνόταν στους συντάκτες της εφημερίδας la Huelga General της Βαρκελώνης, αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να απευθύνεται σε κάθε νεότερο αναρχικό/αντιεξουσιαστή.
Προς τους συντάκτες της la Huelga General στη Βαρκελώνη
Βρυξέλλες, 4 Δεκ. 1901.
Aλληλογρ. III:238-240.
Αγαπητοί σύντροφοι,
Έχουμε μια βαθιά ριζωμένη συνήθεια να μεγαλοποιούμε τόσο τις δυνάμεις μας όσο και τις αδυναμίες μας. Κατά τη διάρκεια επαναστατικών περιόδων, φαίνεται πως οι περισσότερο μικρές μας ενέργειες έχουν ανυπολόγιστα μεγάλες συνέπειες. Από την άλλη πλευρά, σε περιόδους στασιμότητας, αν και μπορεί να είμαστε...
Στο κτήριο της Ελληνικής κοινότητας της Μελβούρνης στις 18/07/2019
Με τον Ελευθεριακό στο Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Πέρασμα, 22/01/2018