Your name

Ελλαδικά Κοινωνικά Κινήματα

13 Απριλίου 2014

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΝΟΥΤΣΟΥ*

Ανάμεσα στον Καβάφη και την Αλεξάνδρεια παρεμβαίνει κάποτε ο Σκληρός και ιδίως πλειάδα σοσιαλιστών διανοουμένων που επικοινωνούν μεταξύ τους συνθέτοντας έτσι το πλήρες τοπίο της πνευματικής ζωής των Αιγυπτιωτών. 1529 Ως προς το ποιητικό έργο του Κ.Π. Καβάφη, ο οποίος πάντως υπήρξε και καίριος υπομνηματιστής των ποιημάτων του (όπως για παράδειγμα του “Περιμένοντας τους βαρβάρους” που κατά την επισήμανση του “υποθέτει μια τέτοια κατάστασι κοινωνική”, δηλαδή η “κοινωνία φθάνει σ’ ένα βαθμό πολυτελείας”, όπου “απελπισμένη από την θέσι εις την οποίαν δε βρίσκει διόρθωσι συμβιβαστική με τον συνηθισμένο της βίο, αποφασίζει να φέρη μια ριζική αλλαγή…”)’, αρμοδιότεροι συνάδελφοι θα αναπτύξουν τη σχετική προβληματική.

του Παναγιώτη Νούτσου

“… Η συνοικία της κραιπάλης άφαντη

και η άλλη της συναλλαγής. Το τιμ του μπαμπακιού,

οι ξένες εταιρείες. Και στο βάθος ο Σκληρός

υπό λοξήν γωνίαν”

Γ. Δάλλας, Δόκιμος σε συντεχνία

Πριν εισέλθω στο κυρίως θέμα της ανακοίνωσης μου θα συνοψίσω τα πορίσματα των ερευνών² που αφορούν στις σχέσεις του Καβάφη με τον Σκληρό. Η ζω­ντανή γνωριμία μεταξύ τους χρονολογείται το Δεκέμβριο του 1913, όταν το περιοδικό Γράμματα εγκαινιάζει το εντευκτήριο του. Ως το τέλος του επομένου έτους, οπότε θα εμπεδωθεί στο λόγιο κοινό των Αιγυπτιωτών η εικόνα του μαρξιστή Σκληρού, τόσο με τις διαλέξεις του όσο και με τη συνεργασία του στα Γράμματα, αυτός θα έχει παραλάβει το σύνολο των δημοσιευμένων ποιημάτων του Καβάφη, σύμφωνα με τους καταλόγους διανομής των εκδόσεων του τελευταίου. Στον ενδιάμεσο χώρο κινείται ο κοινός τους φίλος Παύλος Πετρίδης και σε μικρότερο βαθμό ο αδελφός του Γιώργος Πετρίδης, ιδρυτικό μέλος του “Εντευκτηρίου” και της Δημοτικιστικής Ομάδας Καΐρου. Στα αμέσως επόμενα έτη ο Καβάφης παρακολουθεί τις ομιλίες του Σκληρού που οργάνωσαν στην Αλεξάνδρεια τα περιοδικά “Νέα Ζωή” και “Γράμματα”, μία από τις οποίες –με θέμα τη ζωή και τη σκέψη του Τολστόι– μνημονεύει επαινετικά ο ίδιος ο ποιητής. Μετά το 1917 οι δεσμοί φαίνεται ότι ισχυροποιούνται, με την κοινή πλαισίωση του εκδοτικού εγχειρήματος των “Γραμμάτων” (σε σημείωμα του Καβάφη, μάλλον του 1919, για τη συγκρότηση της “Κριτικής Ομάδας” του περιοδικού καταγράφεται ότι “στην Κοινωνιολογία βάλαμε” τον Σκληρό) και με το κοινό ενδιαφέρον για την εδραίωση του “Εκπαιδευτικού Ομίλου της Αιγύπτου”. Ο ενδιάμεσος τώρα είναι ο Ιορδάνης Ιορδανίδης.

Στις πρώτες δεκαετίες του 2ού αιώνα ο ελληνισμός της Αιγύπτου φαίνεται πως ξεπερνούσε τις διακόσιες χιλιάδες³ με κυριότερο πεδίο δράσης το εξωτερικό εμπόριο και τη βιοτεχνική παραγωγή, όπου κυριαρχούσε η κατεργασία και η εξαγωγή του βαμβακιού και του καπνού, αλλά και όλα τα αστικά και μικροαστικά επαγγέλματα που εμφανίσθηκαν “μετά τη διείσδυση του δυτικού καπιταλισμού”⁴. Στους κόλπους της παροικιακής κοινότητας που επιτελούσε κοινωνικές και οικονομικές λει­τουργίες (”από την οργάνωση μιας κοινοτικής κοινωνικής ασφάλισης και την οικοδόμηση ενός άρτιου σχολικού συστήματος ως τη θέσπιση ενός μηχανισμού διαιτητικής δικαιοσύνης και τη συγκρότηση επαγγελματικών ενώσεων”) θα εξασφαλισθούν οι όροι για την κατασκευή ενός “δημόσιου χώρου δίχως κρατική εξουσία” που θα εγγυάται την “ιδεολογική αναπαραγωγή του εθνικού συνόλου”⁵.

 Τα πρώτα ρήγματα θα γίνουν...

Περισσότερα …